A Review of Contemporary Islamic Thought and Nurettin Topçu with Enlightenment Influences

Year 2024, Volume: 8 Issue: 2, 225 - 248, 31.12.2024

Mehmet Fatih Tekin , Ali Dinç

https://doi.org/10.61272/duid.1456187

Abstract

A truly Western-style enlightenment experience has not been demonstrated in the Islamic world in the last few centuries. Contemporary Islamic thought is a period of search. In this study, contemporary Islamic thought and subsequently Nurettin Topçu and his search for solutions to underdevelopment have been tried to be discussed in the context of enlightenment. It is an important point that Nurettin Topçu presents an ethical idealism, starting from the Islamic concept, for the problems posed by contemporary Islamic thinkers. At the same time, rather than just a longing for the past, his efforts to bring a unique perspective on intellectually formed thoughts make Topçu's thought different from other thinkers. His discourses regarding thought on the path to truth are quite remarkable. Because for Topçu, thought is a mover. According to him, the synthesis of concepts such as movement, will, morality and rebellion is important in the study. Although the search in contemporary Islamic thought has not come to an end, there are points where it is similar and different from the enlightenment seen in the West. Critical interpretation of religious teachings in the context of Protestantism, which emerged as a reaction to Catholic thought in the West, and Presbyterianism, which developed accordingly, is seen as the main element in the Enlightenment. This structure of the Enlightenment is similar to the criticism of the tradition in Contemporary Islamic thought. However, ignoring religion with the Enlightenment is quite inappropriate in terms of Islamic thought. Instead, it is aimed to overcome the crises we are in with the basic foundations of religion. Our study consists of three headings. In the first part, the process of Contemporary Islamic thought will be mentioned, and some points from the general situation of the Islamic world and solution proposals for its underdevelopment will be discussed. In the second part, Nurettin Topçu's ideas will be discussed and his contribution to Turkish and Islamic thought will be examined. In the last chapter, the discourses of the main thinkers of the Enlightenment and the ideas put forward specifically in the discourse of Nurettin Topçu will be tried to be conveyed and the subject will be completed in the conclusion section.

Keywords

Contemporary Islamic Thought, Enlightenment, Nurettin Topçu, Ethics of Rebellion, Philosophy

Aydınlanma Etkileriyle Çağdaş İslam Düşüncesi ve Nurettin Topçu’ya Dair Bir İnceleme

Abstract

İslam dünyasında son birkaç yüzyıl içinde tam anlamıyla Batı tarzı bir aydınlanma tecrübesi gösterilememiştir. Çağdaş İslam düşüncesi bir arayışlar dönemidir. Bu çalışmada Çağdaş İslam düşüncesini ve akabinde Nurettin Topçu ve O’nun geri kalmışlığa çözüm arayışları aydınlanma bağlamında ele alınmaya çalışılmıştır. Nurettin Topçu’nun Çağdaş İslam düşünürlerinin ortaya koyduğu sorunlar için İslami oluştan hareket ederek, etik idealizmi ortaya koyması önemli bir noktadır. Aynı zamanda geçmişe duyulanın sadece bir özlem olmasından ziyade düşünsel anlamda oluşturulmuş düşüncelerin üzerine özgün bir bakış açısı getirme çabaları Topçu düşüncesini diğer düşünürlerden farklı kılmaktadır. Hakikate giden yolda düşünceye yönelik söylemleri oldukça dikkat çekicidir. Çünkü Topçu için düşünce, hareket ettiren bir hareket ettirici konumundadır. O’na göre hareket, irade, ahlak ve isyan gibi kavramların sentezi, çalışmada önem arz etmektedir. Çağdaş İslam düşüncesindeki arayış nihayete ermese de Batı’da görülen aydınlanma ile benzediği ve ayrıştığı noktalar bulunmaktadır. Batı’da Katolik düşüncenin tepkisiyle ortaya çıkan Protestanlık ve buna bağlı gelişen Presbiteryenizm bağlamında dini öğretilerin eleştirel yorumlanması Aydınlanmadaki ana unsur olarak görülür. Aydınlanmanın bu yapısı Çağdaş İslam düşüncesindeki geleneğe yapılan eleştiriyle bir benzerlik arz etmektedir. Ancak Aydınlanma ile dinin yok sayılması İslam düşüncesi açısından oldukça yersizdir. Bunun yerine içinde bulunduğumuz buhranları yine dinin temel dayanakları ile aşmak hedeflenmektedir. Çalışmamız üç başlıktan oluşmaktadır. İlk bölümde Çağdaş İslam düşüncesi sürecinden bahsedilerek, İslam dünyasının genel durumu ve buhranlarına dönük çözüm önerilerinden bazı noktalar ele alınacaktır. İkinci bölümde Nurettin Topçu’nun ortaya koyduğu fikriyatı ele alınıp Türk ve İslam düşüncesine katkısı incelenecektir. Son bölümde ise Aydınlanmanın akla gelen belli başlı düşünürlerinin söylemleri ile Nurettin Topçu’nun söylemi özelinde öne sürülen fikirler aktarılmaya çalışılarak konu sonuç bölümünde tamamlanacaktır.

Keywords

Çağdaş İslam Düşüncesi, Aydınlanma, Nurettin Topçu, İsyan Ahlakı, Felsefe

References

• Alatlı, Alev (ed.). Aydınlanma Burjuvazi Yüzyılın Bilim Çağının Zaferi Batıya Yön Verenler. 3. Cilt. Kapadokya: Melisa Matbaacılık, 2010.
• Baljon, Juhannes Marinus Simon. Modernist Düşüncenin Şekillenişi: Şah Veliy-yullah Dehlevi. çev. İsmail Çalışkan. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• Bergson, Henri. Madde ve Bellek. çev. Işık Ergüden. Ankara: Fol Yayıncılık, 2020.
• Bircan, Hasan Hüseyin. Aliya Okumaları Doğu Batı Arasında Ahlak Aliya İzzetbegoviç Düşüncesinde İnsan ve Etik. Konya: Çizgi Kitabevi, 2018.
• Bircan, Hasan Hüseyin. İslâm Felsefesi Tarihine Giriş. İstanbul: Dem Yayınları, 2013.
• Birgül, Mehmet Fatih. İrade Hareket İsyan Nurettin Topçu'nun Entelektüel Biyografisi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
• Blondel, Maurice. Mistisizm. çev. Özkan Gözel. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
• Coşkun, Hasan. ‘’Küreselleşme Sürecinde Din’’. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakiültesi Dergisi 5/12 (Aralık 2017), 115-134
• Çetin, Erol. “Kierkegaard’ın Düşünce Dünyasında “Ben” Kavramının Öne-mi”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/30 (Eylül 2016), 436-443.
• Çüçen, Abdulkadir. Bilgi Felsefesi. Bursa: Asa Kitabevi, 2001.
• Çüçen, Kadir. Varoluş Filozofları. İstanbul: Sentez Yayıncılık, 2015.
• Duman, Fatih. ‘’Akılcılık Bağlamında İki Aydınlanma Geleneği: Fransız Ay-dınlanması Versus İskoç Aydınlanması’’. Ankara Üniversitesi SBF Dergi-si 61/01 (Ocak 2006), 117-151.
• Erdem, Hüsameddin. Ahlak Felsefesi. Konya: Hü-Er Yayınları, 2015.
• Günay, Mustafa. Metinlerle Felsefeye Giriş. Adana: Karahan Kitabevi, 2010.
• Ilgaroğlu, Muhammet Caner. “Nurettin Topçu.” Cumhuriyetimizin 100. Yılında 100 Felsefecimiz. ed. Nihat Durmaz-Muhammet Pilgir. 319-330. Ankara: Nobel Yayınları, 2023.
• Ilgaroğlu, Muhammet Caner. “On the Possibility of Emotion-Centered Stu-dies in Contemporary Islamic Moral Thought”. Ekoller ve Kurumlar. ed. Necip Uyanık vd. 315-325. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Ilgaroğlu, Muhammet Caner. Nurettin Topçu ve İrade Davası. İstanbul: Çıra Yayınları, 2020.
• Işık, Emin. Nurettin Topçu Çağdaş Bir Dervişin Dünyası. İstanbul: Dergâh Ya-yınları, 2019.
• İrğat, Muhammet. ‘’Nurettin Topçu Düşüncesinde Varoluşsal Bir Argüman Olarak İradenin Tarihsel Hareketi’’. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 4/36 (Aralık 2016), 311-323.
• Kara, Mustafa. “Nurettin Topçu Kitaplarında Tasavvufi Muhteva”. Yıldırım'ın Huzurunda Nurettin Topçu. ed. Mustafa Kara. 149-193. Bursa: Yıldırım Belediyesi Kültür Yayınları, 2017.
• Kelâbâzî, Muhammed b. İbrahim. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta'arruf. nşr. Sü-leyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Mollaer, Fırat. Liberal Muhafazakarlık Karşısında Nurettin Topçu. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• Özden, H. Ömer. İslâm Felsefesi Tarihi. İstanbul: Bilge Yayıncılık, 2019.
• Özlem, Doğan. Etik Ahlak Felsefesi. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi, 2015.
• Şenay, Bülent. ‘’Küreselleşme Sürecinde Dinlerin Yeri ve Çağdaş İslam Dün-yası’na Bir Bakış’’. Çağdaş İslam Düşünürleri. ed. Cağfer Karadaş. 51-66. Bursa: Ensar Neşriyat, 2007.
• Taşkın, Ali - Becermen, Metin vd. Rönesans, Yeniçağ ve 19. Yüzyıl Felsefesi Tari-hi. Ankara: Sentez Yayıncılık, 2013.
• Tekin, Mehmet Fatih. “Nurettin Topçu Düşüncesinde Akıl-Vahiy İlişkisi”. Vahyi Anlama Yolunda 1 Mahiyet ve Hakikat Bağlamında Vahiy Olgusu. ed. Furkan Çakır. 229-247. İstanbul: Siyer Akademi, 2022.
• Tekin, Mehmet Fatih. Nurettin Topçu Düşüncesinde Felsefe ve Tasavvuf İlişkisi. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Timuçin, Afşar. Felsefeye Giriş. İstanbul: Bulut Yayınları, 2010.
• Topçu, Nurettin. Ahlak. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. Ahlak Nizamı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. Büyük Fetih. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. Felsefe. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2014.
• Topçu, Nurettin. İradenin Davası Devlet ve Demokrasi. İstanbul: Dergâh Yayın-ları, 2016.
• Topçu, Nurettin. İslâm ve İnsan Mevlana Tasavvuf. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. İsyan Ahlakı. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• Topçu Nurettin. İsyan Ahlakı Notlu Nurettin Topçu Tercümesi ve Eski Harfli Orji-nali, nşr. İsmail Kara vd. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.
• Topçu, Nurettin. Kültür ve Medeniyet. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. Millet Mistikleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Topçu, Nurettin. Varoluş Felsefesi Hareket Felsefesi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2011.
• Topçu, Nurettin. Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
• Uludağ, Süleyman. “Giriş”. Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta'arruf, mlf. Muham-med b. İbrahim el-Kelâbâzî. 9-51. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2021.
• Ulukütük, Mehmet. “Çağdaş İslâm Düşüncesinde Din ve Ahlak İlişkilerini Gelenek ve Modernlik Bağlamında Okumanın Sorunları: Cabiri Özelin-de Bir Eleştirel Soruşturma”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 13/48 (Ağus-tos 2016), 11-39.
• Ünal, Yaşar. “Selefi Zihin Doğuşu ve Gelişimi Üzerine”. Dini Araştırmalar 18/47 (Aralık 2015), 55-78.
• Zygmunt, Bauman. Postmodern Etik. çev. Alev Türker. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.