The Governance Crisis in Basra After the Death of Yazid b. Muawiyah

Year 2024, Volume: 8 Issue: 2, 143 - 172, 31.12.2024

Hatun Özmen , Şefaettin Severcan

https://doi.org/10.61272/duid.1463227

Abstract

In this article, we tried to reveal how the governors chosen by the people of Basra, who
intervened in the administration of the city due to the management crisis that emerged with the death of Yazid bin Muawiyah in Basra, which was under the administration of the Umayyad State, governed the city. Our study is based on the data obtained from primary sources of Islamic history. By blending the gathered data with our own interpretations, we conclude that in situations where state authority collapses, chaos may ensue among the people. We identify the problems caused by temporary administrations in managing the city and highlight the neccessity of reestablishing a new state authority to ressolve these issues. It has been seen that the people of Basra have personally observed that, due to the absence of a higher authority, the life and property security of the members of the society is under threat, there is no state control, and anarchy has reached its peak. We also observed that no
detailed study has previously been conducted under this title. The fact that these periods of chaos are not adequately addressed in research makes our study unique. This study contributes to the field by illustrating how Basra, after briefly breaking away from the Umayyad State, was governed by the governors chosen from among its own people.

Keywords

İslamic History, Yazid b. Muawiya, Basra, Governance, Crisis, Ubaidullah b. Ziyad, Abdullah b. Harith.

Yezîd b. Muâviye’nin Ölümünden Sonra Basra’da Yaşanan Yönetim Krizi

Abstract

Bu makalede, Emevî Devleti idaresi altında bulunan Basra’da Yezîd b. Muâviye’nin ölümü (ö. 64/683) ile ortaya çıkan yönetim krizi nedeniyle şehrin yönetimine müdahale eden Basralıların kendi içlerinden seçtikleri valilerin şehri nasıl yönettiklerini ortaya koymaya çalıştık. Çalışmamızı İslâm tarihinin birincil kaynaklarından taramalar yaptığımız veriler üzerinden oluşturduk. Elde ettiğimiz verileri kendi yorumlarımızla harmanlayarak yönetimde devlet otoritesinin yok olduğu durumlarda halkın kaos yaşayabileceğini, geçici yönetimlerle şehrin idare edilmesinin ortaya çıkardığı sorunları ve bundan kurtulmak içinde yeni bir devlet otoritesine gerek duyulduğunu tespit ettik. Üst otoritenin olmaması nedeniyle toplumun bireylerinin can ve mal güvenliğinin tehdit altına girdiğinin, devlet denetiminin kalmadığının, anarşinin had safhaya ulaştığının Basra halkı tarafından bizzat müşahede edildiği görülmüştür. Konumuzla alakalı olarak bu başlık altında daha önce detaylı bir çalışma yapılmadığını gördük. Kaosların yaşandığı bu dönemlerin araştırmalarda yeterince
ele alınmaması çalışmamızı özgün kılmaktadır. Bu çalışma Emevî Devleti’nin idaresinden çıkan Basra’nın kısa bir süre kendi aralarından seçtikleri valiler ile nasıl yönetildiklerinin ortaya konulması açısından alanına katkı sağlayacaktır.

Keywords

İslam Tarihi, Yezîd b. Muâviye, Basra, Yönetim, Kriz, Ubeydullah b. Ziyâd, Abdullah b. Hâris.

References

• Aycan, İrfan. “Emevî İktidarının Devamında Sakif Kabilesinin Rolü”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (1997), 18.
• A‘zamî, Ali Zarîf. Muhtasaru Târîhi’l-Basra. Bağdat: Matbaatü’l-Furat, 1927.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Ensâbu’l-eşrâf. thk. Dr. Muhammed Hamidullah. 13 Cilt. Mısır: Daru’l-Meârif, ts.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahyâ b. Câbir b. Dâvûd. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Müessesetü’l-Meârif, 1987.
• Beydun, İbrahim. Melâmihu’t-tayyârati’s-siyâsiyye li’l-karni’l-evvel el-hicrî. Beyrut: y.y., 1979.
• Şâril Billât, Fi’l-Basra ve’l-Bağdat ve Sâmerrâ Dımaşk: trc. İbrâhim Kîlânî. Dı-maşk: Dâru’l-Yekaza, 1961.
• Dîneverî, Ebû Hanîfe Ahmed b. Dâvud ed-Dîneverî. el-Ahbâru’t-Tıvâl,thk. Abdü’l-Müt’im Âmir. Mısır: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ts.
• Fığlalı, Ethem Rûhî. “Hâricîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/169-175. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Halife b. Hayyat, Ebû Amr b. Halîfe eş-Şeybânî el-Basrî. et-Tarih. trc. Ömer Sabuncu - Mahmut Sabuncu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2019.
• İbn A'sem, Ebû Muhammed Ahmed el-Kûfî el-Ahbârî. el-Fütûh. Beyrut: y.y., 1986.
• İbn Cevzi, Ebû’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrrahman b. Ali b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Muntazam fî târihi’l-mulûk ve’l-ümem. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-ğâbe fî mârifeti’s-sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. Ürdün: Beytü’l-Efkari’d-Devliyye, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī eş-Şâfiî. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî. 21 Cilt. b.y.: Merkezül-Buhûsu ve’d-Dirâsetü’l-Arabiyye ve’r-Risâleti bi Daril-Hicr, 1998.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Meârif. Kahi-re: Dâru’l-Meârif, ts.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. el-İmâme ve’s-siyâse. Erişim 14 Şubat 2024.
• İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Tabakât. çev. Ali Bakkal - Yasin Kahyaoğlu. 10 Cilt. İs-tanbul: Siyer Yayınları, ts.
• İbnu’l-İmâd, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî. Şezeratü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Beyrut: y.y., 1979.
• Köksal, Mustafa Asım. İslam Tarihi. 8 Cilt. Ankara: y.y., 1979.
• Muhammed Hudari Bek, Muhadarat târîhu’l-ümemi’l-İslâmiyye ed-devletü’l-Ümeviyye. thk. Muhammed el-Osmanî. Beyrut: y.y., 1986.
• Nâdiye, Ali Nûrî. “Neş’etü Medîneti’l-Basra ve tatavvuruhâ el-umrânî fî kar-ni’l-evveli’l-hicrî”. Mecelletü Dirâsâti’l-Basra (2012), 200.
• Ömer Ferruh, Ömer b. Abdirrahmân b. Ömer Ferrûh. Târîhu Sadri’l-İslâm ve’d-devleti’l-Ümeviyye. Beyrut: y.y., 7. Basım, 1986.
• Öz, Şaban. Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Salâh Tayyub. Mevsûâtu’t-târihi’l-İslâmiyyi (El-Asru’l-Emevîyyi). Umman: Dâru Üsâme, 2009.
• Sallâbî, Ali Muhammed. ed-Devletü’l-Emeviyye: Avâmiu’l-izdihâr ve tedâiyâtü’l-inhiyâr. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 2008.
• Seyyid, Emir Ali. Muhtasaru Târîhi'l-Arab. nşr. Arif Ba'lbekî. Beyrut: y.y., 1990.
• Sıbt İbnü’l-Cevzi, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî el-Bağdâdî. Mir’âtü’z-zamân fi tevârîhi’l-a’yân. 23 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2013.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdadî. Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk. Ürdün: Beytü’l-Efkari’d-Devliyye, ts.
• Tâhir Celîl el-Habûs. Ashâbu’l-Burâk fî ardi’l-Irâk. Bağdat: y.y., 1998.
• Watt, W. Montgomery. İslam Düşüncesinin Teşekkül Devri. çev. Ethem Rûhi Fığlalı. Ankara: Umran Yayınları, 1981.
• Welhausen, Julius. Arap Devleti ve Sukutu. çev. Prof. Dr. Fikret Işıltan. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1963.
• Ya‘kubî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ebî Ya‘kūb İshâk. Târîhu’l-Yaʿkubî. thk. Abdü-lemir Mehnâ. 3 Cilt. Beyrut: Şirketu’l-A’lemî, 2010.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-Bağdâdî er-Rûmî. Mu‘cemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1977.
• Yıldız, Hakkı Dursun (ed). Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (Hulefâ-i Râşidîn ve Emevîler). İstanbul: Çağ Yayınları, 1992.
• Yusuf el-İşş. ed-Devletü’l-Ümeviyye. Dımaşk: y.y., 1985.
• Yüksel, Ahmet Turan. “Ubeydullah b. Ziyâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/29-30. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Siyeru a’lâmi’n-nübelâ. 25 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1996.
• Zehebî, Ebû Abdullah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî. Târihu’l-İslâm. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmurî. 53 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabiyye, 1989.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris. el-A’lâm. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l-İlmi lil-Melâyin, 2002.