Hz. Peygamber’in “Arkamdan da Görüyorum” İfadesinin Yer Aldığı Rivayetler (Kütüb-i Sitte Öncesi Kaynaklar Özelinde Bir İsnad-Metin Analizi)

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 313 - 338, 30.06.2025

Ali Fuat Futsi

https://doi.org/10.61272/duid.1681653

Abstract

Bu makalede, “Ben sizi arkamdan da görüyorum.” anlamını taşıyan ve farklı hadis kaynaklarında çeşitli varyantları bulunan bir hadis grubu, isnad ve metin analizi yöntemiyle incelenmektedir. Hadisin seçilme nedeni, birden fazla isnad ve metin içermesiyle isnad-metin analizine elverişli olması ve Hz. Peygamber’in (s.a.v) bir mucizesine işaret etmesidir. Çalışmada hadisin sıhhati, erken dönem kaynaklar olan Kütüb-i Sitte öncesi metinler temel alınarak değerlendirilmiştir. İlgili rivayet, Hz. Peygamber’in namazda arka saflardaki kişileri gördüğünü bildirmekte ve İbn Ebî Şeybe’nin Musannef’inden başlayarak birçok kaynakta yer almaktadır. Çalışmanın amacı, bu hadise isnad-metin analizini uygulayarak yöntemin işlevselliğini ilgili rivayet çerçevesinde ortaya koymaktır. Benzer yöntemler, daha önce Herald Motzki (ö. 2019) ve Fatma Kızıl gibi araştırmacılar tarafından da kullanılmıştır. Çalışma, rivayetin makalenin sınırlarını aşacak şekilde çok fazla kaynakta yer almasından dolayı Kütüb-i Sitte öncesi eserlerle sınırlandırılmış, ilgili eserlerdeki tarikler incelenmiş, râvilerin güvenilirlik durumu tespit edilmiş, farklı metin varyantları karşılaştırılarak anlam üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. İlgili rivayetin bütün varyantları aktarılan konuyu ifade edecek nitelikte anlamını koruyarak temel hadis külliyatında ve şerh literatüründe yer almıştır.

Keywords

Hadis , İsnad-Metin Analizi , Râvi , Tasarruf , Yöntem

The Narrations Containing the Prophet Muḥammad's Expression “I See Behind Me” (An Isnād-Text Analysis Focusing on Sources Prior to the al-Kutub al-Sittah)*

Abstract

This article examines a group of ḥadīth that convey the meaning “I see you from behind me” and appear in various versions in different ḥadīth sources through the method of isnād and text analysis. The reason for selecting this ḥadīth is its suitability for isnād-text analysis as it includes multiple isnāds and texts, and its indication of a miracle of the Prophet Muḥammad (peace be upon him). In this study, the authenticity of the ḥadīth is evaluated based on early sources, namely the texts preceding the al-Kutub al-Sittah. The narration in question reports that the Prophet saw the individuals in the back rows during prayer and it appears in numerous sources, beginning with the Muṣannaf of Ibn Abī Shaybah. The aim of the study is to demonstrate the functionality of the isnād-text analysis method within the framework of this narration. Similar methods have also been employed by scholers such as Harald Motzki (d. 2019) and Fatma Kızıl. As the narration appears in an extensive number of sources beyond the scope of the article, the study has been limited to pre-al-Kutub al-Sittah works; the transmission paths (ṭuruq) in the relevant works have been examined, the reliability status of the narrators has been determined, and the different textual variants have been compared to evaluate their impact on meaning. All variants of the relevant narration have been transmitted in the major ḥadīth compilations and commentary literature, maintaining their meaning in a way that adequately reflects the subject conveyed.

Keywords

Hadith , Isnād-Text Analysis , Narrator , Disposition , Method

References

• Abd b. Humeyd, Ebû Muhammed. el-Müntehâb min Müsned-i Abd b. Humeyd. thk. Ebû Abdillah Mustafâ b. el-Adevî. 2 Cilt. Riyâd: Dâru'l-Belensiyye, 1424/2002.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybanî. Müsnedü'l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavûd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1418/1997.
• Bakıllanî, Ebû Bekr Muhammed b.Tayyib b. Muhammed. el-İnsâf fîma yecibu iʻtikâduhu ve lâ yecûzu’l-cehlu bih. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyyetü li’t-Türâs, 1421/2000.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin. Delâilü'n-nübüvve ve maʻrifeti ahvâli sâhibi'ş-şerîa. thk. Abdülmuʻtî Kalacî. 7 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1408/1988.
• Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. Ankara: Kitâbiyât, 2004. İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. thk. Muhammed Avvâme. 26 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kıble, 1427/2006.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillah. et-Temhîd limâ fi'l-Muvatta' mine'l-meânî ve'l-esânîd fî hadîsi Rasûlillah. thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf vd. 17 Cilt. Londra: Müessesetü'l-Furkân li't-Türâsi'l-İslâmî, 1439/2017.
• İbn Battâl, Ebû'l-Hasan Ali b. Halef b. Battâl el-Kurtubî. Şerhu Sahîhi'l-Buhârî. thk. Yâsir b. İbrâhim. 10 Cilt. Riyâd: Mektebetü'r-Rüşd, ts.
• İbn Hacer, Ebu'l-Fazl Ahmed b. Ali b. Hacer el-Askalânî. Fethu'l-Bârî bi Şerhi Sahîhi'l-Buhârî. thk. Abdülaziz b. Abdillah b. Bâz. 13 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Maʻrife, ts.
• İbn Saʻd, Ebû Abdillah Muhammed b. Saʻd el-Basrî. et-Tabakâtü'l-kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü'l-Hancî, 1421/2001.
• İbnü'n-Nedîm, Ebu'l-Ferec Muhammed b. Ebî Yaʻkûb. Kitâbu'l-Fihrist li'n-Nedîm. thk. Rıza Teceddüd. 2 Cilt. Tahran: b.y.,1391/1971.
• İsmâil b. Caʻfer, Ebû İshâk el-Ensârî. Hadîsi Ali b. Hucr an İsmâil b. Caʻfer el-Medenî. thk. Amr b. Refûd b. Refîd. Riyâd: Mektebetü'r-Rüşd, 1418/1998).
• Kâdî İyâz, Ebu’l-Fazl İyâz b. Mûsâ el-Yahsûbî. İkmâlü’l-Muʻlim bi fevâidi Müslim. thk. Yahyâ İsmâil. 9 Cilt. el-Mansûra: Dâru’l-Vefâ li’t-Tıbâati ve’n-Neşr ve’t-Tevziʻ, 1419/1998.
• Kızıl, Fatma. Müşterek Râvi Teorisi ve Tenkidi. İstanbul: TDV Yayınları, 2019.
• Küçükosman, Hasan. "Hz. Peygamber’e İsnad Edilen Müstehcen İçerikli Bir Rivayetin Tahlil Ve Tenkidi". Kocaeli İlahiyat Dergisi 6/2 (2022), 635-688.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillah. Muvatta' li'l-İmam Mâlik. thk. Muhammed Mustafa el-Aʻzamî. 8 Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zâyed, 1425/2004.
• Mâzerî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali. b. Ömer. el-Muʻlim bi fevâidi Müslim. thk. Muhammed Şâzilî en-Nefîr. 3 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnusiyye, 1408/1988.
• Mizzî, Ebu'l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahman. Tehzîbu'l-Kemâl fî esmâi'r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1403/1983.
• Sâlim, Şâdi b. Muhammed b. Câmiʻu's-suâlâti'l-hadîsiyye. 9 Cilt. Yemen: Merkezü'n-Nuʻmân li'l-Buhûs ve'd-Dirâsâti'l-İslâmiyye, 1438/2007.
• Talʻat, Muhammed b. Muʻcemü'l-müdellisîn. Riyâd: Dâru Advâi's-Selef, 1426/2005.
• Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Osmân. Târîhu'l-İslâm ve vefeyâtü'l-meşâhiri ve'l-aʻlâm. thk. Beşşâr Avvâd Maʻrûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, 1424/2003.