İbnü’l-Kabâkıbî’nin Mecma‘u’s-Sürûr ve Matla‘u’ş-Şümûs ve’l-Büdûr Adlı Eseri

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 48 - 66, 30.06.2019

İhsan Sütşurup

Öz

İslam dünyasında, özellikle de ülkemizde yapılan ve
şaz kırâatleri ihtiva eden çalışmalarda kendisine müracaat edilen bir kaynak
olma vasfını taşıyan Mecma‘u’s-sürûr ve matla‘u’ş-şümûs ve’l-büdûr,
İbnü’l-Kabâkıbî tarafından 831 yılında Gazze’de manzum olarak kaleme
alınmıştır. Osmanlı’da belirli bir döneme kadar İstanbul ve Mısır Tariki gibi,
Kabâkıbî tariki de okutulmuş ve fakat ilerleyen dönemlerde kırâat ilmine olan
teveccühün azalması sebebiyle şâz kırâatleri ihtiva eden bu tarik terkedilmiş
ve unutulmuştur.  İşte zikredilen
Kabâkıbî tariki, çalışma konumuz olan bu eserden vaz edilmiş ve temel kaynak
olarak kullanılmıştır. Eser, çoğu kırâat içerikli kitaplarda olduğu gibi usul
ve ferş olmak üzere iki ana bölümden meydana gelmekte, usul kısmına kadar olan
beyitlerde ise kırâat ilmi ile iştigal edecek kimselerin bilmesi gereken
hususlar zikredilmektedir. Bu çalışmamızda “Kabâkıbiyye” ismiyle de bilinen ve
1510 beyitten oluşan Mecma‘u’s-sürûr ve matla‘u’ş-şümûs ve’l-büdûr
isimli eserin tahlili yapılmıştır. Bu tahlil esnasında; eserin ismi, muhtevası,
bölümleri, kaynakları, müellifin kullandığı remizler ve kırâate dair bazı
teknik bilgiler olmak üzere usul ve ferş ile alakalı kısımlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur'ân, kırâat, şâz kırâat, İbnü’l-Kabâkıbî, Mecma‘u’s-sürûr

Ibn al-Kabâkıbî's Work Named Mecma'u-Sürûr ve Matla'u'ş-Şümûs ve'l-Büdûr

Öz

Mecma'u's-sürûr and matla'u'ş-şümûs ve'l-büdûr,
qualified as a source for the studies involving exceptional readings of Q'uran
(shazz  qirâat) which were carried out in
the Islamic world, especially in our country, 
was written in verse by İbnü’l-Kabâkıbî 
in Gazze in the year of 831. Until a certain period in the Ottoman Empire,
just as the Istanbul and Egypt Tradition, Kabâkıbî tradition had also been
taught, but in later periods because of the decline in the adherence to the
discipline of qirâat, this tradition which involves exceptional readings was
abandoned and forgotten.  The mentioned
Kabâkıbî tradition was imposed by this work, which is our subject matter, and
was used as the main source. The work was composed of two main parts, namely
method and farsh like most books containing qirâat, and in the couplets until
the method section, the particularities which are required to be known by the
people who will study in the discipline of qirâat were mentioned. In the
present study, the analysis of Mecma'u's-sürûr and matla'u'ş-şümûs ve'l-büdûr,
also called Kabâkıbiyye, consisting of 1510 couplets, was performed. During
this analysis, the sections regarding method and farsh were examined, with
regard to the name of the work, contents, sections, sources of the work, the
abbreviations used by the author and some technical information about qirâat.

Anahtar Kelimeler

the Quran, qirâat, shâz qirâat, Ibn al-Qabâqibî

Kaynakça

• Abdülfettah b. Abdulginâ b. Muhammed el-Kâdî, el-Vâfî fî şerhi’ş-Şâtıbiyye fî’l-kırââti’s-seb‘, Medine 1983.Abdulfettah b. Es-Seyyid Acemî el-Mersafî el-Mısrî eş-Şâfiî, Hidâyetü’l-kârî ilâ tecvidi kelâmi’l-bârî, Mektebetü Tayyibe, Medine ts. Altıkulaç, Tayyar, “Sıbtu’l-Hayyât’’, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s. 89-90.Çetin, Abdurrahman, Kur’ân-ı Kerîm’in İndirildiği Yedi Harf ve Kırâatlar, Ensar Neşriyât, İstanbul 2005.------- “et-Teysir” , DİA, XXXXI, İstanbul 2012, s. 57.Çollak, Fatih, Kırâat âlimlerinden İmam Şâtıbî ve Hirzu’l-Emânî ve Vechu’t-Tehânî (Şâtıbiyye), Özener Matbaası, İstanbul 2002.-------, “eş-Şâtıbiyye” md., DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, s. 377-379.Ebü’l-Kâsım Şihâbüddîn Abdurrahmân b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Makdisî , İbrâzü’l-me’ânî min Hırzi’l-emânî fi’l-kırâ‘âti’s-seb‘, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye ts.,Ebü’l-Yümn Mücîrüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Abdirrahmân el-Uleymî el-Makdisî el-Hanbelî, el-Ünsü’l-celîl bi-târîhi’l-Kudüs ve’l-Halîl, thk. Adnân Yunus Abdulmecîd, Mektebetü Dandîs, Ammân ts.,Eroğlu, Ali “İbn Mihrân en-Nîsâbûrî”, DİA, XX, İstanbul 1999, s. 199-200.Eroğlu, Muhammed, “İbnü’l-Kabâkıbî”, DİA, Ankara 2000, XXI, s. 97-98.Gökdemir, Ahmet, Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve meşhur Mısır Tariki Kurrâları, Ravza Yayınları, İstanbul 2018.İbnü’l-Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Alî b. Yûsuf, Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ, Mektebetü İbn-i Teymiye, y.y 1351.-----, en-Neşr fi’l-Kırââti’l-Aşr, thk. Ali Muhammed Ed-dabâ‘, Tasvîru Dâr-i’l-Kitâbi’l-İlmiyye, ts.,İbnü’l-Kabâkıbî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Halîl b. Ebû Bekir el-Halebî, Mecma‘u’s-sürûr ve Matla‘u’ş-Şümûs ve’l-Büdûr fî’l-Kırââti’l-Erbai Aşera, thk. Mektebetü Kurtuba, Müessesetü Kurtuba ts.,-------, Îzahü’r-rumûz ve miftahü’l-künûz, thk. Ahmed Halit Şükri, Dâru Ammar, 2003. Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdillah el-Konstantiniye, Keşfu’z-Zunûn an esêmi’l-kütübi ve’l-funûn, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdâd 1941. Ömer b. Rıza b. Muhammed Râğıb Abdilğınâ Kehhâle ed-Dımeşk, Mu‘cemü’l-müellifîn, Mektebetü’l-Müsennâ, Beyrut ts., Sarı, Mehmet Ali, “Kalânisî Muhammed b. Hüseyin”, DİA, XXIV, İstanbul 2001, s. 224.Sütşurup, İhsan “İbnü’l-Kabâkıbî ve Mecma‘u’s-sürûr ve Matla‘u’ş-şümûs ve’l-Büdûr Adlı Eserinin İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul 2018.Topuzoğlu, Tevfik Rüştü, “Recez”, DİA, XXXIV, İstanbul 2007, s. 509-510.Yüksel, Ali Osman, İbn Cezerî ve Tayyibetü’n-Neşr, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul 2012.Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımaşkî, Ma‘rifetü’l-kurrâi’l-kibâr ale’t-tabakâti ve’l-a‘sâr, Dâr-u Kütübi’l-İlmiyye 1997. Maşalı, Mehmet Emin, “Sarakustî İsmâil b. Halef’’, DİA, XXXVI, İstanbul 2009, s. 115.Zirikli, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn b. Mahmûd b. Muhammed b. Alî b. Fâris ed-Dımaşkî, el-A‘lam, Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn 2002.