TAFSĪR METHODOLOGY: YŪSUF B. HILĀL AL-SAFADĪ (D. 696/1296) AND HIS WORK ‘‘KASHF AL-ASRĀR WA HATK AL-ASTĀR’’

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 1, 40 - 63, 31.08.2020

Ahmad Mukhtar Adam

Öz

The Tafsīr treatise of Jamāl al-Dīn, Abū’l-Faḏā’’l Yūsuf b. Hilāl al-Ṣafadī entitled: “Kashf al-Asrār wa Hatk al-Astār” is one of the significant tafsīr works written during the Mamluks period particularly in the 7th century AH (that is 13th century CE). Thus, Ṣafedī in his above-mentioned tafsīr work used an approach that is different from the one used by other famous mufessirūn that lived in the same century and the same sultanate such as, Izzuddīn b. Abdissalām (d. 660/1262), Muḥammad b. Aḥmad al-Qurḏubī (d. 671/1273), Ibnu’l-Munayyir al-Iskandarī (d. 683/1284), Taqiyyuddīn b. Taymiyyah (d. 728/1328) and Abū Hayyān al-Andalūsī (d. 745/1344) among others. That shows that Ṣafadī is a qualified scholar of tafsīr and also indicates the crucial importance of his work in the history of the Qur’ānic exegesis. Therefore, this article critically studies the Ṣafadī’s unique approach to tafsīr, his place among the Mamluks’ exegetes and his method in Interpreting the Qur’ānic verses.

Anahtar Kelimeler

Ṣafadī, Tafsīr approach, Riwāyat tafsīr, Dirāyat Tafsīr, Mamluks period.

Yusuf b. Hilâl es-Safedî (ö. 696/1296) ve Keşfü'l-Esrâr ve Hetkü'l-Estâr Adlı Tefsirindeki Metodu

Öz

Yusuf b. Hilal es-Safedî’nin (ö. 696/1296) kaleme aldığı Keşfü’l-Esrâr ve Hetkü’l-Estâr adlı eserinin Memlük döneminde özellikle hicri yedinci asırda yazılan en önemli klasik tefsir eserlerinden biri olduğunu söylemek mümkündür. Nitekim Safedî’nin söz konusu eserinde yaşadığı dönemde ve içerisinde bulunduğu Memlük devletinde mevcut olan İzzeddin b. Abdüsselâm (ö. 660/1262), Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 671/1273), İbnü’l-Müneyyir el-İskenderî (ö. 683/1284), Takıyyüddin b. Teymiyye (ö. 728/1328) ve Ebu Hayyân el-Endelüsî (ö. 745/1344) gibi meşhur müfessirlerin kullandıkları tefsir anlayışından farklı nitelikte olan bir yaklaşıma başvurduğu görülmektedir. Bu da Safedî’nin ele aldığı bu eserin tefsir tarihinde önemli ve Safedî’nin ehliyetli bir müfessir olduğunu göstermektedir. İşte bu makalede Safedî’nin özgün tefsir anlayışını, Memlük müfessirler arasında Safedî’nin yeri, Memlük döneminde yazılan klasik tefsirlerden farklı olan özelliklerini ve âyetleri yorumlama yöntemlerini irdelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Safedî, Tefsir yaklaşımı, Rivayet tefsiri, Dirayet tefsiri, Memlük dönemi

Kaynakça

• Ateş, Süleyman, İşarî Tefsir Okulu, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi yayınları, Ankara 1974.
• Aydemir, Abdullah, Tefsirde İsrailiyyat, Beyan Yayınları, İstanbul 1992.
• Bâtilî, Hâlid b. Abdülaziz, et-Tefsîr en-Nebevî, 1. Basın., Dârü kunûzi İşbiliyâ, Suudi Arabistan 2011.
• Bennâ, Ahmed b. Muhammed, İthâfü Fuzalâʾi’l-Beşer bi’l-Kırâʾâti’l-Erbaʿate ʿAşer, 1. Basım., Âlemü’l-Kutub, Beyrut 1987.
• Brockelmann, Carl, Geschichte Der Arabischen Litteratur (GAL): erster supplementband, E.J. Brill, Leiden t.y.
• Buhârî, Ebü Abdilah Muhammad b. İsmâil, el-Câmiʿu’s-Sahîh (Sahîhu’l-Buhârî), 1. Basım., Dâru İbn Kesir, Beyrut 2002.
• Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Tarihi, 7. Basım., Fecr, Ankara 2015.
• Cüveynî, İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddin Abdilmelik b. Abdillah, Lümaʿu’l-Edille Fî Kavâʿidi Ehli’s-Sünne, 2. Basım., Âlemi’l-Kutub, Beyrut 1987.
• Ebü Ubeyde, Ma’mer b. Müsenna, Mecâzü’l-Kur’ân, Mektebetü’l-Hancî, Kahire t.y.
• Ebü’l-Hüseyn, Müslim b. Haccâc b. Müslim, Sahîhu Müslim, 1. Basım., Dâru Tîbe, Riyad 2006.
• Eş’arî, Ebü’l-Hasan Alî b. İsmâîl, el-İbâne, 1. Basım., Dâru İbn Zeydûn, Beyrut t.y.
• İbn Hacer El-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî, ed-Dürerü’l-Kâmine Fî Aʿyâni’l-Miʾeti’s-Sâmine, 2. Basım., Meclis Dâiretü’l-Me’erif el-Osmâniyye, Haydarâbâd- Hindistan 1972.
• İbn Kutluboğa, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Kâsım, Tâcü’t-Terâcim, 1. Basım., Dârü’l-Kalem, Dımaşk 1992.
• İbn Tağrîberdî, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf, el-Menhal, el-Heyetü’l-Mısrıyya el-Âmme li’l-Kitab, Mısır 1984.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm, Mukaddime Fî Usûli’t-Tefsîr, ed. Adnan Zerzûr, 2. Basım., 1972.
• İbnü’l-Arabî, Ebü Bekir Muhammed b. Abdillah, en-Nâsih ve’l-Mensûh, Mektebetü’s-Sekâfetü’d-Diniyye, Kahire t.y.
• Kaya, Mesut, Çağdaş Tefsirlerde İsrâiliyat Eleştirisi, TDV, İSAM yayınları, Ankara 2018.
• Kurtubî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Câmiʿ li-Aakâmi’l-Kurʾân, 1. Basım., Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd, Teʾvîlâtü Ehli’s-Sünne, 1. Basım., Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2005.
• Mollaİbrahimoğlu, Süleyman, Süleymaniye Kütüphanesi’nde Bulunan Yazma Tefsirler, Süleymaniye Vakfı, İstanbul 2002.
• Muteyrî, Muhsin b. Hâmid, Tefsîru’l-Kur’ân Bi’l-Kur’ân, 1. Basım., Dâru’t-Tededmmüriyye, Riyad 2011.
• Na’naâa, Remzî, el-İsrâiliyyât ve Aserûhâ Fî Kutubi’t-Tefsîr, Dârru’l-Kalem, Dımaşk 1970.
• Nehhâs, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed, en-Nâsih Ve’l-Mensûh Fî Kitâbillâhi ʿAzze ve Celle ve İhtilâfi’l-ʿUlemâʾi Fî Ẕâlik, 1. Basım., Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1991.
• Râzî, Fahrüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Hüseyn, Mefâtîhu’l-Gayb (et-Tefsîrü’l-Kebîr), 1. Basım., Dâru’l-Fıkır, Beyrut 1981.
• Safedî, Ebü’l-Fezail Cemaleddin Yusuf b. Hilal, Keşfü’l-Esrar ve Hetkü’l-Estâr, thk. Bahattin Dartma., Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul 2019.
• Safedî, Selâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeğ, Aʿyânü’l-ʿAṣr ve Aʿvânü’n-Nasr, 1. Basım., Dârü’l-Fikir, Dımaşk 1998.
• ———, el-Vâfî Bi’l-Vefeyât, Dârü- İhayâü’t-Türâs, Beyrut 2000.
• Süyûtî, bü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-Itkân, 1. Basım., Müessesetü’r-Risale, Beyrut 2008.
• Taberî, Ebü Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân, 1. Basım., Dâru Hecer, Kahire t.y.
• Tâcülkurrâ, Mahmûd b. Hamza el-Kirmânî, el-Burhân Fî Tevcîhi Müteşâbihi’l-Kurʾân, Dâru’l-Fadîle t.y.
• Teftâzânî, Sa’düddin Mes’ûd b. Fahriddîn Ömer, Şerhu’l-ʿAkâʾid’i-Nesefiyye, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2014.
• Zeccâc, Ebu İshak İbrahim b. es-Serî, Meʿâni’l-Kurʾân ve İʿrâbüh, 1. Basım., Âlemü’l-Kutub, Beyrut t.y.
• Zehebî, Muhammed Hüseyin, el-İsrâʾiliyyât Fi’t-Tefsîr ve’l-Hadîs, Mektebetü Vehbe, Kahire t.y.
• Zehebi, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân, Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm, 1. Basım., Dârü’l-Garb el-İslâmî 2003.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed, el-Keşşâf ʿAn Hakâʾikı Gavâmizi’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-Ekâvîl Fî Vücûhi’t-Teʾvîl, 1. Basım., Maktebetü’l-Übeykân, Riyad 1998.
• Ziriklî, Hayreddin Mahmud b. Muhammed, el-Alâm, 15. Basım., Dârü’l-İlm li’l-Melâyin, Beyrut 2002.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm, Menâhilü’l-İrfân, 2. Basım., Matbea İsâ el-Halebî t.y.