Yoksulluk Nafakasında Süresizlik Sorunu: Hukuk Sistemleri Arasında Bir Mukayese

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 66 - 82, 30.06.2022

Hanife Işık

Öz

Nafakanın tarihi aile kurumunun geçmişine kadar uzanır. Evlilik süresince eşler arasında var olan dayanışma ilkesi, evlilik sonrasında tek başına geçimini sağlayamayan eşin yeni hayat kurmasında diğer eşe nafaka yükümlülüğü yükler. Nafakanın keyfiyeti zamana, mekâna, milletlere ve hatta şahıslara göre farklılık gösterir. İslam hukukunda nafakanın kapsamı oldukça geniştir. Konumuz gereği sadece evlilik sebebiyle vuku bulan nafakayı ele alacağız. İslam hukukunda evlilik sebebiyle doğan nafakanın miktarı duruma göre farklılaşırken hiçbir zaman süresiz olmamıştır. Evlilik sebebiyle ortaya çıkan nafakanın İslâm hukukunda azamî süresi hamile ve ölüm idetinden hangisi daha uzun ise dört ay on gün veya kadının çocuğunu dünyaya getirinceye kadarki zaman aralığıdır. TMK’da yer alan boşanma sebebiyle yoksulluğa düşme ihtimali olan eşi korumak için diğer eşin şartları uygun olduğu müddetçe süresiz olarak nafaka verme uygulaması, uluslararası hukukta istisnalar dışında yer almamıştır. Süresiz nafaka rejimi özellikle erkekler açısından birtakım mağduriyetlere sebep olmakta ve birliktelikleri sonlanmış olmasına rağmen iki tarafı birbirine bağlamaktadır. Yardım ve dayanışma gibi ahlakî değerler çerçevesinde mağdur eşi korumak için vazedilen nafaka süresiz olması hasebiyle bir süre sonra başka mağduriyetlere sebep olmaktadır. Yaşanan sorunun çözümü için kanunda yazılan süresizlik ibaresinin kaldırılması, süre için alt ve üst sınır belirlenerek, yaş, eğitim, iş ve sağlık durumu gibi belli kriterler çerçevesinde hâkimin takdirine bırakılması daha uygundur. Süresiz nafaka uygulamasının sebebiyet verdiği sorunlar dikkate alındığında belirli zaman aralıklarında her iki tarafın hem sağlık hem iktisadi durumunun yeniden tespit edildiği aşamalı bir nafaka modeli benimsenmesi mümkündür.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Aile Hukuku, Nafaka, Boşanma, İddet

Kaynakça

• “Talak”. Mevsûatu’l Fıkhiyye. Ed. Vizâratü’l-Evkâf ve Şuûni’l-İslamiyye. 38/5. Kuveyt: Darü’s Safve, 4. Basım, 1993.
• ABC of Money, Aditya Birla Capital. “How is Alimony in India Calculated?”. Erişim 21 Mart 2021.
• Acar, H. İbrahim. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Advocate Khoj. “Alimony in İndia”. Erişim 21 Mart 2021. https://www.advocatekhoj.com/library/lawareas/divorceinindia/11.php?Title=Alimony%20in%20India%20%20India
• Akşit, Mustafa Cevat (ed.). Mebsut: 1000 Yılın İslam Fıkhı Temel Eseri Deliller ve Hükümler. 31 Cilt. İstanbul: Gümüşev Yayıncılık, 2008.
• Aygün, Mustafa Yaşar. “Medeni Kanun'un Kabulünün 72'inci Yılında Tarihi Gelişimi Açısından Türk Özel Hukuku ve Medeni Kanun”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi 3 (1998), 887-970. http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/m1998-19983-878
• AYM, Anayasa Mahkemesi. K. 2009/94 (25.6.2009). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2009/11/20091126M1-22.htm
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Boşanma.Com.Tr. “Uluslararası Boşanmalar”. Erişim 4 Şubat 2021. http://www.bosanma.com.tr/index.php?option=com_content&task=view&id=92&Itemid=97
• Burcuoğlu, Halûk. “Alman Hukukunda Yeni Boşanma Sistemi”. Journal of İstanbul University Law Faculty 48/1-4 (2011), 113-140.
• Consultant Plus. “СК РФ Статья 90. Правобывшегосупруганаполучениеалиментовпослерасторжениябрака”. Erişim 22 Mart 2021. http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_8982/6862910114b47d2bd1f33b39f7026b38c230a42b/
• Çeker, Orhan. Nafaka Kanunu. İstanbul: Ebru Yayınları, 1985.
• Çitak, Burçak. “Yoksulluk Nafakası”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 74/1 (Kasım 2016), 241-257.
• Dirik, Mehmet. “İslâm Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Mükellefiyetini Düşüren Haller”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 25 (2015), 135-15. http://isamveri.org/pdfdrg/D02533/2015_25/2015_25_DIRIKM.pdf
• Divorce And Your Money. “What Is Permanent Alimony?”. Erişim 4 Şubat 2021. https://divorceandyourmoney.com/blogs/permanent-alimony/
• Doğan, İzzet. “Türk Medeni Kanunun Düzenlemelerine Göre Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası”. Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 35/1 (Ekim 2015), 59-95.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş’as b. İshak b. Beşîr b. Şeddâd b. Amr b. Ezdî es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Davud. nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l Arabiyye, ts..
• Erbay, Celal. “Nafaka”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/282-285. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Erbay, Celâl. İslâm Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 1998.
• Erdem, İbrahim Hayrullah. İslâm Hukukunda Nafaka. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Erdem, Suat. “İslam Hukukuna Göre İddet ve İddet Bekleyen Kadının Nikâhı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 ( 2013), 71-95.
• Ersöz, Oğuz. “Yoksulluk Nafakasının Sona Ermesi”. Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi 12 (Aralık 2018), 463-509. https://doi.org/10.18771/mdergi.496981
• Fux&Co Law Office. “Family Law Attorney”. Erişim 24 Mart 2021.
• Genç, Mustafa – Aksoy, Muhammed Mehdi. “Bazı Kanunlar ile Mukayeseli Olarak İslâm Hukukunda Eş Nafakası”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 33 (Haziran 2019), 351-392. https://doi.org/10.35209/ksuifd.559143
• Hagit Halevy&Co. (Hhlaw). “The law regarding marriage and divorce in Israel”. Erişim 22 Mart 2021. https://en.hhlaw.org.il/alimony/
• Hamzaçebi, Mehmet. “Türk Medeni Kanununa Göre Boşanma ve Ayrılık Hallerinde Tedbir, Yoksulluk ve İştirak Nafakası”. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 10/3-4 (Aralık 2002), 23-48. https://www.adityabirlacapital.com/abc-of-money/how-is-alimony-calculated-in-India https://fux-law.co.il/en/services/family-status-inheritance?utm_source=adwords&utm_medium=cpc-text-eng&utm_term=eng-divorces&gclid=EAIaIQobChMIke73v8rJ7wIVRRoGAB1NYwNIEAAYASAAEgLQAfD_BwE
• İbn Kudâme. Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. el-Muğni li İbn Kudâme. 9 Cilt. Mısır: Mektebetü’l-Cumhuriyyeti’l-Arabiyye, ts..
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbn Mâce. nşr. Muhammed Fuad Abdülbakî. 2 Cilt. b.y.: Darü’l İhyai Kütübi’l Arabî, ts..
• İslamweb.net. “هل تجب النفقة على الزوج بعد عقد النكاح؟”. Erişim 4 Şubat 2021. https://www.islamweb.net/ar/fatwa/434527/
• Karataş, Fatih. “İslam Hukukunda İddet”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2013), 161-190.
• Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd b. Ahmed. Bedâiu’s-Sanâi fi Tertibi’ş-Şerâi. 7 Cilt. Beyrut-Lübnan: Darü’l Kitabi’l Arabî, 2. Basım, 1974.
• Kocabaş, Gediz. “Evlilik Sonrası Dayanışma İlkesi ve Bu İlkenin Sınırı Olarak Clean Break İlkesi Doğrultusunda Yoksulluk Nafakasını Belirleyici Ölçütler”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 19/1 (Haziran 2013), 357-392.
• Kulaçoğlu Hukuk Bürosu. “Süresiz Nafakaya İlişkin Hukuki Değerlendirme ve Yurtdışında Nafaka”. Erişim 4 Şubat 2021. https://kulacoglu.av.tr/suresiz-nafakaya-iliskin-degerlendirme/
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 16. Basım, 2013.
• Laws of Malaysıa. “Islamıc Famıly Law (Federal Terrıtory) Act 1984”. Erişim 21 Mart 2021. http://www2.esyariah.gov.my/esyariah/mal/portalv1/enakmen2011/Eng_act_lib.nsf/858a0729306dc24748257651000e16c5/1d314361e2750042482569810025f0fc?OpenDocument
• Medium.com. “Almanya’da Boşanma Şartları Ve Koşulları”. Erişim 4 Şubat 2021. https://medium.com/@avukatdenizkekk/almanyada-bo%C5%9Fanma-%C5%9Fartlar%C4%B1-ve-ko%C5%9Fullar%C4%B1-ef06c87a869f
• Merğînânî, Burhaneddin Ebu Hasan Ali b. Ebu Bekr b. Abdilcelil. el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l Mübtedî 2 Cilt. b.y.: el-Mektebetü’l İslamiyye, ts..
• Müslim, İbn Haccâc Ebû Hasan el-Kuşeyrî en-Neysabûrî. Sahih-i Müslim. nşr. Muhammed Fuad Abdûlbakî. 5 Cilt. Beyrut: Darü’l İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts..
• Özafşar, Mehmet Emin vd. (ed.). Hadislerle İslâm. 7 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Sayın, Ayşe. “ Hükümet, Devlet Destekli Yeni Nafaka Düzenlemesi Üzerinde Çalışıyor”. BBC News (16 Nisan 2022). https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-59778197
• Şafiî, İmam el-Muttalibî Muhammed b. İdris. er-Risale. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Matba’atü Mustafa Halebî, 1358/1940.
• Şahin, Mustafa. “Türk - İsviçre Medeni Kanunlarına Göre Evlilik Sonrası Katkının (Yoksulluk Nafakasının) Şartları”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 21/3 (Haziran 2017), 75-108.
• TMK, Türk Medeni Kanunu (Kanun No. 4721). Resmi Gazete 24607 (8 Aralık 2001). Erişim 22 Mart 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
• TUİK, Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Kadın ( 5 Mart 2021). https://tuikweb.tuik.gov.tr/HbPrint.do?id=37221
• Türk Kanunu Medenisinin Yürürlükten Kaldırılmış Hükümleri (Kanun No. 743). Resmi Gazete 339 (4 Nisan 1926). Erişim 23 Mart 2021. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/5.3.743.pdf
• Uyanık, M. Zeki. “İslam Aile Hukukunda Evlilik, Boşanma Nafakası Bağlamında Süresiz Nafaka Yasası”. Necmettin Erbakan Üniveristesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 57-87.
• Yağcı, Kürşad. “Yoksulluk Nafakasında ‘Süresizlik’ Sorunu”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 76/1 (Haziran 2018), 323-358.
• Yargı, Mehmet Ali. “Suudi Arabistan’da Evlenme İşleri”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2011/1), 167-186.
• Zebidî, Zeynü’d-din Ahmed b. Ahmed b. Abdi’l-Latif. Sahih-i Buharî Muhtasarı Tecrid-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi. çev. Kâmil Miras. 12 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 1975.
• Zuhaylî, Vehbe. “Talak”. İslâm Fıkhı Ansiklopedisi. Ed. Ahmet Efe vd.. 10/275-517. İstanbul: Risale Yayınları, 3. Basım, 1989.