KURULUŞUNDAN GELİŞİMİNE TİCARİ BİR KURULUŞ OLARAK ENTERNASYONAL İZMİR FUARI (1927-1950)

Year 2025, Volume: 15 Issue: 30, 945 - 970

Abdulazim Şimşek , Caner Yelbaşı

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1711327

Abstract

İzmir Fuarı erken Cumhuriyet döneminde ilk olarak panayır, daha sonra sergi ve en son olarak da fuar olarak düzenlenen ticari, kültürel ve sosyal hayatı geliştirmeye yönelik bir etkinliktir. Balkan Harbi’nden Millî Mücadele’nin sonuna kadar devam eden süreçte İzmir şehrinin ekonomik, demografik ve İzmir yangını ile beraber yapısal anlamda almış olduğu hasarın etkisini azaltmak amacıyla yeni cumhuriyetin idarecileri tarafından hayata geçirilmiştir. Bu çalışmada İzmir Fuarı’nın ekonomik alandan sosyo-kültürel hayata ve diplomasiye kadar farklı birçok alanda nasıl etkili bir hale geldiği incelenmektedir. Çalışma kapsamında birçok yerel ve ulusal gazete taranmış, Devlet Arşivleri Başkanlık Cumhuriyet Arşivi’nde bulunan birçok belge kullanılmıştır.

Keywords

İzmir Fuarı , Erken Cumhuriyet Dönemi , İzmir , Dış Politika

IZMIR INTERNATIONAL FAIR AS A COMMERCIAL ORGANIZATION IN THE EARLY REPUBLIC PERIOD (1927-1950)

Abstract

The Izmir Fair is an event aimed at developing commercial, cultural and social life, which was first organised as a fair, then as an exhibition and finally as a trade fair in the early Republican period. It was implemented by the administrators of the new republic in order to reduce the impact of the damage suffered by the city of Izmir in economic, demographic and structural terms during the period from the Balkan War to the end of the National Struggle, along with the Izmir fire. This study examines how the Izmir Fair became influential in various fields, from the economic sphere to socio-cultural life and diplomacy. As part of the study, numerous local and national newspapers were reviewed, and many documents from the Republic Archive of the Presidency of the State Archives were utilised.

Keywords

Izmir Fair , Early Turkish Republican Period , Izmir , Turkish Foreign Policy

References

• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA 30.18.01.02/56.54.5. (1935, 20 Haziran).
• BCA 030_0_18_01_02_58_71_002. (1935, 5 Eylül).
• BCA 173–194–4. (1936, 16 Eylül).
• BCA 490_01_3_13_14_1. (1936, 18 Ağustos).
• BCA 030_0_18_01_02_67_67_010. (1936, 6 Ağustos).
• BCA 030_0_18_01_02_76_55_015. (1937, 15 Haziran).
• BCA 15-84-9. (1937, 24 Aralık).
• BCA 30-10-0-0_88_582_11_30.11.2024 22_31_07. (1937, 9 Eylül).
• BCA dk_c_G0002124_13_1. (1938, 10 Ocak).
• BCA 030_18_01_02_83_41_14. (1938, 12 Mayıs).
• BCA 030_18_01_02_82_22_8. (1938, 21 Mart).
• BCA 030_18_01_02_84_70_3. (1938, 22 Temmuz).
• BCA 83-46-10. (1938, 28 Mayıs).
• BCA 30-10-0-0_173_195_9_30.11.2024 22_30_23 Sayfa 3. (1938, 30 Temmuz).
• BCA 30-10-0-0_173_195_9_30.11.2024 22_30_23 Sayfa 4. (1938, 30 Temmuz).
• BCA 30-10-0-0_173_195_9_30.11.2024 22_30_23 Sayfa 4-6. (1938, 30 Temmuz).
• BCA 490-1-0-0_2013_8_1_30.11.2024 22_12_14, 2, 3 no’lu belge. (1939, 13 Temmuz).
• BCA 490-1-0-0_2013_8_1_30.11.2024 22_12_14, 6 no’lu belge. (1939, 3 Haziran).
• BCA 030_18_01_02_87_64_1. (1939, 3 Temmuz).
• BCA dk_c_G0024029_1_2. (1940, 10 Eylül).
• BCA dk_c_G0024029_1_9. (1940, 15 Nisan).
• BCA 030_18_01_02_92_77_1. (1940, 22 Temmuz).
• BCA dk_c_G0024025_1_18. (1940, 24 Temmuz).
• BCA 030.01.17.96.11. (1941, 19 Temmuz).
• BCA 95-52-20. (1941, 23 Haziran).
• BCA 102-42-9. (1943, 12 Haziran).
• BCA dk_c_G0149969_63_2. (1943, 6 Ekim).
• BCA 102-64-15. (1943, 8 Eylül).
• BCA DK_C_G0050017_1_16 ve 17. (1946, 16 Mayıs).
• BCA DK_C_G0050017_1_13. (1946, 17 Haziran).
• BCA 030_18_01_02_113_36_14. (1947, 25 Eylül).
• BCA DK_C_G0045391_1_37. (1949, 8 Mart).
• BCA DK_C_G0045391_1_25. (1950, 2 Aralık).
• BCA 030_18_01_02_123_63_12. (1950, 3 Ağustos).
• BCA 173-196-15. (1950, 5 Temmuz).
• BCA DK_C_G0045391_1_13. (1951, 7 Mayıs).
• BCA DK_C_G0209954_1_10. (1955, 13-14 Temmuz).
• BCA DK_C_G0041204_1_9. (1955, 5 Aralık).
• BCA DK_C_G0209954_1_2. (1955, 7 Nisan).
• BCA DK_C_G0209954_1_1. (1955, 9 Mayıs).
• BCA DK_C_G0041204_1_3. (1956, 8 Şubat). Gazeteler
• Akşam. (1935, 17 Ağustos). İzmir Panayır Hazırlığı, s. 6.
• Akşam. (1936, 21 Ağustos). İzmir Fuar Sahasında Gece Gündüz Çalışıyor, s. 5.
• Akşam. (1938, 7 Eylül). İzmir Mektupları, s. 8.
• Akşam. (1938, 10 Eylül). İzmir, Kurtuluşunu Büyük Şenliklerle Kutladı, s. 4.
• Akşam. (1938, 13 Eylül). İzmir Mektupları: İzmir Fuarı Müthiş Kalabalık Oluyor, s. 11.
• Akşam. (1938, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, s. 1.
• Akşam. (1939, 21 Ağustos). İzmir Enternasyonal Fuarı Dün Merasimle Açıldı, ss. 1, 9.
• Akşam. (1940, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Ticaret Vekilinin Nutkuyla Açıldı, ss. 1, 3.
• Akşam. (1943, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Büyük Merasimle Açılıyor, s. 1.
• Akşam. (1947, 20 Ağustos). İzmir Fuarı...Törenle Açılıyor, s. 1.
• Cumhuriyet. (1936, 21 Ağustos). İzmir Sergisine Rağbet Fazla, s. 2.
• Cumhuriyet. (1937, 7 Eylül). İzmir Fuarını Gezenler, s. 3.
• Cumhuriyet. (1937, 9 Ağustos). İzmir Fuarında İnşaat Devam Ediyor, s. 2.
• Cumhuriyet. (1938, 20 Ağustos). Başvekil İzmir’de Tezahüratla Karşılandı, ss. 1, 3.
• Cumhuriyet. (1938, 21 Ağustos). Fuarın Açılışı Pek Parlak Oldu, ss. 1, 9.
• Cumhuriyet. (1939, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, ss. 1, 9.
• Cumhuriyet. (1940, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Bugün Açılıyor, ss. 1, 3.
• Cumhuriyet. (1943, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, ss. 1, 2.
• Cumhuriyet. (1943, 23 Ağustos). Milli Şef: İzmir Fuarı Hakkında, ss. 1, 3.
• Cumhuriyet. (1944, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Bugün Açılıyor, s. 1.
• Cumhuriyet. (1944, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Dün Açıldı, ss. 1, 3.
• Cumhuriyet. (1944, 22 Ağustos). İzmir Milli Fuarı, ss. 1, 3.
• İkdam. (1941, 21 Ağustos). İzmir Fuarında, ss. 1, 4.
• Son Posta. (1942, 20 Ağustos).
• Son Posta. (1943, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Bu Akşam Büyük Törenle Açılıyor, ss. 1, 3.
• Son Posta. (1943, 22 Ağustos). Başvekilin İzmir Belediye Reisine Tekgrafı, s. 3.
• Son Posta. (1943, 30 Ağustos). Başvekil Bu Gece İzmirlilere Hitap Edecek, ss. 1, 3.
• Tan. (1936, 15 Ağustos). İzmir Panayırı, s. 3.
• Tan. (1936, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, s. 1.
• Tan. (1939, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, s. 1.
• Tanin. (1944, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, s. 1.
• Tasviri Efkâr. (1940, 23 Ağustos). İzmir Fuarı Bu Yıl Çok Fazla Rağbet Görüyor, ss. 1, 2.
• Ulus. (1935, 19 Ağustos). İzmir Arsıulusal Panayırına Hazırlık, s. 5.
• Ulus. (1940, 20 Ağustos). İzmir Enternasyonal Fuarı Bugün Açılıyor, s. 1.
• Ulus. (1940, 23 Ağustos). 10’cu İzmir Enternasyonal Fuarının Muvaffakiyeti Dolayısıyla Milli Şefin İzmirlilere Çok Değerli İltifatları, s. 1.
• Ulus. (1943, 20 Ağustos). XII’ci İzmir Fuarı Bugün Açılıyor, ss. 1, 2.
• Ulus. (1943, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, ss. 1, 5.
• Ulus. (1943, 21 Eylül). İzmir Fuarı Dün Gece Kapandı, s. 1.
• Ulus. (1943, 23 Ağustos). İzmir Fuarının Açılması Dolayısıyla Cumhurreisimiz İsmet İnönü, s. 1.
• Ulus. (1943, 24 Ağustos). Fuarı Gezenler 130.375 Kişiyi Buldu, s. 1.
• Ulus. (1943, 26 Ağustos). Fuardaki Yenilikler Dolayısıyla, ss. 1, 3.
• Ulus. (1944, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Dün Açıldı, ss. 1, 3.
• Ulus. (1944, 21 Eylül). 13.cü İzmir Fuarı Dün Saat 16’da Açıldı, ss. 1, 5.
• Ulus. (1945, 21 Eylül). İzmir Fuarı Güzel Bir Törenle Açıldı, ss. 1, 4.
• Ulus. (1946, 21 Ağustos). İzmir Fuarı Açıldı, ss. 1, 5.
• Ulus. (1946, 21 Eylül). İzmir Fuarı Açıldı, ss. 1, 5.
• Ulus. (1947, 21 Ağustos). XVI. İzmir Fuarı Dün Akşam Açıldı, ss. 1, 5.
• Ulus. (1947, 21 Eylül). Onaltıncı Milletlerarası Fuar Dün Akşam Kapandı, ss. 1, 9.
• Ulus. (1948, 21 Eylül). İzmir Fuarı Dün Kapandı, ss. 1, 4.
• Vakit. (1940, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Bugün Açılıyor, s. 1.
• Vakit. (1946, 20 Ağustos). İzmir Fuarı Bugün Açılıyor, ss. 1, 5.
• Yeni Asır. (1934, 13 Ağustos). Panayırın Açılmasına On Üç Gün Kaldı, s. 2.
• Yeni Asır. (1936, 21 Ağustos). Panayırda Son Hazırlık, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1936, 23 Eylül). Altıncı İzmir Fuarı Dün Gece Yarısından Sonra Kapılarını Kapadı, ss. 1, 6.
• Yeni Asır. (1937, 21 Eylül). 1937 Fuarı Dün Gece Kapandı, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1937, 22 Eylül). 1938 Fuarına Hazırlık Başladı, ss. 1, 3.
• Yeni Asır. (1937, 27 Ağustos). Fuar Münasebetiyle Turizm Faaliyeti Arttı, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1938, 18 Ağustos). Başvekilimiz Yarın Bekleniyor: Bay Celal Bayar Fuarımızı Bizzat Açacaklar, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1938, 24 Ağustos). Fuarımız İçin, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1939, 20 Ağustos). IX’cu Enternasyonal Fuarımız Bugün Açılıyor, ss. 1, 6.
• Yeni Asır. (1940, 26 Ağustos). Fuarda Altıncı Gün, s. 2.
• Yeni Asır. (1941, 20 Eylül). Fuar Bugün Kapanırken, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1941, 24 Ağustos). Fuarı Ziyaret Edenler 100 Bini Aşmış Bulunuyor, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1941, 25 Haziran). Kültürpark Hareketli Vasfını Muhafaza Edecek, s. 2.
• Yeni Asır. (1942, 20 Ağustos). Kültür Eğlenceleri Bu Gece Garden-Parti ile Açılacak, s. 1.
• Yeni Asır. (1942, 21 Ağustos). Kültürpark Eğlenceleri, ss. 1, 2.
• Yeni Asır. (1942, 27 Ağustos). Fuar Güreş Müsabakaları, s. 2.
• Yeni Asır. (1939, 3 Eylül). Fuar Kupası Maçları, s. 2.
• Yeni İstanbul. (1950, 20 Ağustos). İzmir Enternasyonal Fuarı Bugün Açılıyor, s. 1.
• Kitap ve Makaleler
• Akçura, G. (2009). Türkiye Sergicilik ve Fuarcılık Tarihi. İstanbul: TÜYAP; Tarih Vakfı.
• Aksoy, Y., & Yurdkoru Özgünel, N. (2001). 70 yıllık sevda İzmir Fuarı. İzmir: İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları
• Atay, F. R. (1938, 28 Ağustos). Bizim İzmir. Yeni Asır, s. 2.
• Babaoğlu, R. (2023). Kültür Park’ta iktisadi diplomasi: Dışa açılma ve eklemlenme sürecinde
• İzmir Enternasyonal Fuarı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cumhuriyet Özel Sayısı, 154–165.
• Bilgin, Ş. (1937, 27 Ağustos). Fuarda Zengin Eğlencelere İhtiyaç Vardır. Yeni Asır, ss. 1-2.
• Bilgin, Ş. (1941, 21 Ağustos). Türkiye Medeniyet Yarışında Hiçbir Milletten Geri Kalmamak Azmindedir. Yeni Asır, ss. 1-2.
• Ebu Ziya, V. (1940, 21 Ağustos). İzmir Sergisinin Açılması. Tasviri Efkâr, s. 1.
• Erol, İ. (1998). İzmir Enternasyonel Fuarı’nın İzmir’in gelişimine katkısı (ss. 55–58). 21. Yüzyılın Eşiğinde İzmir: Sorunlar ve Çözümler Sempozyumu (9–10 Ekim 1997, İzmir Büyük Efes Oteli Kongre Merkezi). İzmir: Doğruluk Matbaacılık.
• Gökçe, O. R. (1940, 19 Ağustos). Yarın İzmir Fuarı Açılacak. Ulus, ss. 1, 5.
• Karpat, G. (2009). İzmir Kültürpark ve fuar alanının tarihsel gelişim sürecinin araştırılması ve geleceğe yönelik tasarım programının oluşturulması (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Türkiye).
• Pamuk, Ş. (2020). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Nadi, Y. (1941, 22 Ağustos). İzmir Fuarı. Cumhuriyet, ss. 1, 3.
• Polat, E. (2008). Uluslararası İzmir Fuarının kuruluşu ve ilk sergiler (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap TarihiEnstitüsü, Türkiye).
• Pöğün-Zander, Y. (2015). İzmir Enternasyonal Fuarı pavyonları (1936–1940). İçinde B. Pasin, K. Kılınç & A. Yılmaz (Der.), İzmir Kültürpark’ın anımsa(ma)dıkları: Temsiller, mekânlar, aktörler (s. 189–213). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ocakoğlu, H. (1938, 24 Ağustos). Son Tetkikler. Yeni Asır, ss. 1-2.
• Ocakoğlu, H. (1939, 20 Ağustos). Beklenen Cevap. Yeni Asır, ss. 1-2.
• Sertel, Z. (1941, 21 Ağustos). İzmir Fuarının Açılışı Münasebetiyle. Tan, ss. 1-2.
• Sönmezdağ, U. (1978). Atatürk Ormanı ve Kurtuluş Zafer Abidesi: İzmir tarihinde Sergi, Panayır, Fuarlar ve Kültürpark. İzmir: İzmir Atatürk Ormanı Kurma ve Koruma Derneği Yayınları; Ege Üni. Basımevi.
• Şen, Ö. (1996). Osmanlı Panayırları (18-19. yüzyıl). İstanbul: Eren.
• Uz, B. (2011). Atatürk'ün İzmir’i: Bir kentin yeniden doğuşu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Us, A. (1941, 21 Ağustos). İzmir Belediye İşleri Parasız Nasıl Yapılıyor? Vakit, ss. 1, 4.
• Yalman, A. E. (1941, 21 Ağustos). İzmir Fuarı ve Nevyork Sergisi. Vatan, s. 1.
• Zafer. (1950, 21 Ağustos). İzmir Enternasyonal Fuarı Dün Açıldı, s. 1.