THE RELATIONSHIP BETWEEN BUREAUCRACY AND POLITICS IN THE PRESIDENTIAL GOVERNMENT SYSTEM: AN ANALYSIS WITHIN A HISTORICAL FRAMEWORK

Year 2025, Volume: 15 Issue: 30, 1108 - 1127

Ferit İzci , Servet Yiğit

https://doi.org/10.53092/duiibfd.1711423

Abstract

One of the fundamental problem areas in contemporary societies is the power struggle between the bureaucracy and the political authority, and the conflicts that arise in their attempts to control one another. While the harmonious functioning of these two institutions is of great importance in democratic societies for effectiveness in public administration, the successful implementation of public policies, and the stable provision of social welfare, in practice, a picture contrary to the required harmony between these two branches emerges. Historically in Turkey, while the bureaucracy (particularly the military and judicial bureaucracy) established trusteeship over politics, over time, the efforts of politics to bring the bureaucracy under control came to the fore. The Presidential Government System, which came into effect with the 2017 referendum, reshaped this relationship. The aim of this study is to analyze the bureaucracy-politics relationship in Turkey within a historical perspective and to evaluate the impacts of the Presidential Government System enacted by the 2017 referendum on this relationship. The methodology employed in the research involves a literature review on the subject and historical comparative analysis. The bureaucracy-politics interaction from the Ottoman era to the present day has been examined in light of the approaches of theorists such as Weber, Wilson, Goodnow, and Waldo. According to the findings of the study, the relationship between bureaucracy and politics in Turkey has historically developed as a struggle for trusteeship. The Presidential Government System, however, has transformed this relationship into a centralized and politics-focused model. The concentration of the executive power in a single hand and the direct linking of the bureaucracy to political authority through presidential decrees have created a structure that undermines the principles of merit and impartiality. Furthermore, the weakening of checks and balances and concerns regarding judicial independence have led the system to acquire a controversial appearance in terms of democratic accountability. The study concludes that, despite the new system's potential to ensure efficiency and stability in the executive, it harbors serious concerns regarding bureaucratic autonomy and democratic oversight.

Keywords

Presidential Government System , Bureaucracy , Tutelage , Meritocracy , Centralism

CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNDE BÜROKRASİ-SİYASET İLİŞKİSİ: TARİHSEL ÇERÇEVEDE BİR ANALİZ

Abstract

Günümüz toplumlarının temel sorunlarından birisi, bürokrasi ile siyasal iktidar arasındaki güç mücadelesi ve bu iki güç odağının birbirini denetim altında tutma sürecinde ortaya çıkan çatışmalardır. Demokratik toplumlarda kamu yönetiminde etkinliğin, kamu politikalarının başarılı bir şeklide uygulanmasının ve sosyal refahın istikrarlı biçimde sağlanması için bu iki kurumun uyumlu çalışması büyük önem arz ederken, uygulamada bu iki kanat arasında olması gereken uyuma zıt bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de de tarihsel olarak bürokrasi (özellikle askeri ve yargı bürokrasisi) siyaset üzerinde vesayet kurarken, zamanla siyasetin bürokrasiyi kontrol altına alma çabaları öne çıkmıştır. 2017 referandumuyla yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, bu ilişkiyi yeniden şekillendirmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'deki bürokrasi-siyaset ilişkisini tarihsel bir perspektif içinde analiz etmek ve 2017 referandumu ile yürürlüğe giren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin bu ilişki üzerindeki etkilerini değerlendirmektir. Araştırmada yöntem olarak, konuya ilişkin literatür taraması ve tarihsel karşılaştırmalı analiz kullanılmıştır. Osmanlı’dan günümüze uzanan süreçte bürokrasi-siyaset etkileşimi, Weber, Wilson, Goodnow ve Waldo gibi kuramcıların yaklaşımları ışığında incelenmiştir. Çalışmanın sonuçlarına göre; Türkiye'de bürokrasi ile siyaset arasındaki ilişki, tarihsel olarak bir vesayet mücadelesi şeklinde gelişmiştir. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ise bu ilişkiyi merkeziyetçi ve siyaset odaklı bir modele evirmiştir. Yürütmenin tek elde toplanması ve Cumhurbaşkanlığı kararnameleri aracılığıyla bürokrasinin doğrudan siyasi otoriteye bağlanması, liyakat ve tarafsızlık ilkelerini zedeleyen bir yapı oluşturmuştur. Ayrıca, denge-denetim mekanizmalarının zayıflaması ve yargı bağımsızlığına yönelik endişeler, sistemin demokratik hesap verebilirlik açısından tartışmalı bir görünüm kazanmasına yol açmıştır. Çalışma, yeni sistemin yürütmede verimlilik ve istikrar sağlama potansiyeline karşın, bürokrasinin özerkliği ve demokratik denetim konularında ciddi kaygılar barındırdığı sonucuna varmaktadır.

Keywords

Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi , Bürokrasi , Vesayet , Liyakat , Merkeziyetçilik

Ethical Statement

ETİK BEYAN İZNİ GEREKTİRMEYEN BİR ÇALIŞMADIR

References

• Ahmad, F. (1995). Modern Türkiye'nin oluşumu (2 b.). Sarmal Yayınevi.
• Akçakaya, M., & İlhan, K. (2021). Bürokrasi-siyaset ilişkisi bağlamında başkanlık ve Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemlerinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2), 597-620.
• Akman, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde kamu politikası aktörleri. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 15-1, 35-54.
• Anayasa, M. (2019). TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASASI.
• Atmaca, Y., & Günay, M. C. (2020). Bürokratik oligarşi: Türk kamu yönetimi ekseninde bir analiz. R&S Research Studies Anatolia Journal, 3(3), 199-210.
• Belet, M. S. (2025). Türkiye'de hükümet sistemlerinin bürokrasi-siyaset ilişkisine etkileri. Özgür Yayınları.
• Boran, B. (1974). Sosyoloji Yazıları. Cem Yayınları.
• Boyalı, H., & Gümüş, K. (2022). Bürokrasi ve siyaset ilişkisinin parlamenter sistem ile cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi özelinde analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(55), 232-247.
• Cumhuriyet Halk Partisi. (1935). CHP dördüncü büyük kurultayı görüşmeleri tutulgası. Ulus Basımevi.
• Çevikbaş, R. (2014). Bürokrasi kuramı ve yönetsel işlevi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 75-102.
• Çevikbaş, R. (2014). Bürokrasi Teorisi ve Yönetsel İşlevi. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 75-102.
• Doğan, C. (2014). Tanzimat dönemi Osmanlı merkeziyetçi bürokratik yapısının kurulması ve karşılaşılan bazı güçlükler. SDÜ Fen Edebiyat FakültesiSosyal Bilimler Dergisi(33), 55-68.
• Ekinci, N. (2004). İkinci dünya savaşından sonra Türkiye'de çok partili düzene geçişte dış etkenler (3 b.). Otopsi Yayınları.
• Erdem, F. H., & Coşkun, V. (2009). Askeri yargı ve askeri vesayet. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(20-21), 87-136.
• Eryılmaz, B. (2018). Kamu yönetimi. Kocatepe Yayınları.
• Esen, B., & Gümüşçü, Ş. (2020). A Small Yes for Presidentialism: The Turkish Constitutional Referandum of April 2017. The AKP Since Gezi Park, 195-218.
• Esen, E., & Kalağan, G. (2020). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde Merkezi İdarenin dönüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 11(Ek), 260-277.
• Fişek, K. (1970). Bürokrasi ve Siyaset. Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (1980). Power/knowledge: Selected interviews and other writings, 1972-1977. Pantheon Books.
• Goodnow, F. J. (1900). Politics and Administration: A Study in Government. Macmillan.
• Heper, M. (1985). Türkiye'de Devlet Geleneği. Doğubatı Yayınları.
• Heper, M. (1992). The stong state as a problem for the consolidation of democracy: Turkey and Germany compared. Comparative Political Studies, 25(2), 169-194.
• İzci, F., & Bozdoğan, S. (2016). Türk kamu yönetiminde bir problem alanı olarak bürokrasi-siyaset ilişkisi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(34), 33-46.
• İzci, F., & Yiğit, S. (2024). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde üst düzey bürokratların atanması: sorunlar ve çözüm önerileri. BİLTEK - IX (s. 711-724). Hakkari: İKSAD.
• Kara, T. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi: siyasal ve bürokratik dönüşüm. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 218-234.
• Kırılmaz, H. (2020). Türkiye’nin demokratikleşme sürecinde bürokrasinin rolü: Tek-parti dönemi ve çok partili sisteme geçiş. Türk Dünyası ve Sosyal Bİlimler Dergisi(92), 1-28.
• Kirisci, K., & Winrow, G. M. (2013). The Kurdish Question and Turkey: An Example of a Trans-State Ethnic Conflict. Routhledge.
• Kuzu, B. (2017). Her yönüyle başkanlık sistemi. Babıali Kültür Yayınları.
• Lasswell, H. D. (1936). Politics: Who gets what, when, how. Lasswell, H. D. (1936). Politics: Who gets what, when, how. McGraw-Hill: McGraw-Hill.
• Lefort, C. (1986). The Politicial Forms of Modern Society: Bureaucracy, Democracy, Totalitarianism. MIT Press.
• Locke, J. (1980). Second treatise of government. (C. B. Macpherson, Dü.) Hacket Publishing.
• Marx, K. (1990). Capital: A ctitique of political economy (1 b.). (B. Fowkes, Çev.) (Vol. 1) (B. Fowkes, Trans.). Penguin Classics. (: Penguin Classics.
• Marx, K., & Engels, F. (2002). The communist manifesto. (G. S. Jones, Dü.) Penguin Classics.
• Mercimek, Ş. (2018). Bürokratik vesayet anlayışına Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin Etkisi. USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(2), 131-149.
• Morgenthau, H. J. (1948). Politics among nations: The struggle for power and peace. Alfred A. Knoph.
• Mouzelis, N. P. (1967). Organisation and Bureaucracy: An Analysiz of Modern Theories. Routledge.
• Ortaylı, İ. (2007). Türkiye'de teşkilat ve idare tarihi. Cedit Neşriyat.
• Owereem, P. (2010). The politics-administration dichotomy: a reconstruction. Leiden Universty.
• Özbudun, E. (2015). Turkey's judiciary and the drift toward competetive authoritarianism. The İnternational Spectator, 50(2), 42-55.
• Seufert, G., & Adar, S. (2021). Turkey's Presidential System After Two and a Half Years: An a Overview of İnstutions and Politics. 09 17, 2025 tarihinde https://www.swp-berlin.org/10.18449/2021RP02/ adresinden alındı
• Sevinç, İ., & Özçelik, M. (2023). Tek parti döneminde türk kamu bürokrasisinde yapılan yapısal değişiklikler. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 5(1), 55-74.
• Söyler, Y. (2020). 3 sayılı cumhurbaşkanlığı kararnamesine göre üst kademe kamu yöneticisi kimdir? ASBÜ Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 59-110.
• Şaylan, G. (1981). Çağdaş siyasal sistemler. TODAİE.
• Tunçer, P. (2012). Küreselleşme-yerelleşme ve türkiye’de yerel demokrasinin geliştirilmesi. Türk İdare Dergisi(475), 131-146.
• Turan, A. M. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42-91.
• Uçar, A. Y. (2025). Türkiye'de hükümet sistemi değişikliğinin siyasal alan ile bürokratik alan arasındaki ilişkiler üzerinden çözümlenmesi. A. Y. Uçar içinde, Parlamenter Hükümet Sisteminden Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine Türkiye'de Kamu Yönetiminin Dönüşümü (s. 9-38). Nobel Yayınları.
• Waldo, D. C. (1948 ). The Administrative State: A Study of the Political Theory of American Public Administration. Ronald Press.
• Weber, M. (1947). The theory of social and economic organization. Free Press.
• Weber, M. (1978). Economy and Society. (G. Roth, & C. Wittich, Dü) University of California (Original Work Published 1922).
• Wilson, W. (1887). The study of a administration. Political Science Quarterly, 2(2), 197-222.
• www.mevzuat.gov.tr. (2018, 10 07). 08 15, 2025 tarihinde
• www.mevzuat.gov.tr: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/19.5.1.pdf adresinden alındı