“Devlet Ormanı” Sayılan Yerlerde Tıbbi ve Aromatik Bitki ve Odun Dışı Orman Ürünleri Tarımının Sorunları

Year 2023, Volume: 2 Issue: 2, 97 - 115, 29.12.2023

Yücel Çağlar

Abstract

Ülkemizin bitkisel biyoçeşitlilik yönünden ne denli varsıl olduğu; bu çeşitliliği oluşturan kimi türler-den öteden beri “tıbbi ve aromatik” amaçlarla yararlanıldığı, ekonomik değere sahip olan kimi türlerin ise doğal ortamlardan toplanarak ya da tarımı yapılarak hammadde ya da işlenmiş olarak pazarlandığı bilinmektedir. Ancak bu bitki türleriyle yapılacak tarımsal etkinliklerin “devlet ormanı” sayılan yer-lerde, özellikle “devlet orman” sayılan yerlerde de yaygınlaştırma çabalarına girilmiştir. Öyle ki, ger-çek ve tüzel kişilerin bu yerlerde yapacakları “ağaçlandırma” çalışmalarının bir bileşeni olarak “odun dışı orman ürünleri” ve “tıbbi ve aromatik bitki” tarımı yapmaları da olanaklı kılınmış; bu amaçla hu-kuksal ve yönetsel düzenlemeler gerçekleştirilmiştir. Bilindiği gibi orman ve maki ekosistemlerinin içinde ya da bitişiğinde yapılacak her türlü etkinliğin bu ekosistemler üzerinde olumsuz etkileri ola-bilmektedir. “Devlet ormanı” sayılan yerlerde yapılan “tıbbi ve aromatik bitki” ya da “odun dışı orman ürünü” tarımı da ekolojik, hukuksal, yönetsel ve başta koruma olmak üzere ormancılık etkinliklerinin verimliliği ile ekonomi politik vb yönlerden çeşitli sorunlara yol açabilmektedir. İncelemede bu sorun-ların çeşitli boyutları sergilenmiş ve alınabilecek önlem önerilerine yer verilmiştir.

Keywords

, Orman Ekonomisi, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler, Orman Ekosistemleri

References

• Anonim, (2004). Ulusal Ormancılık Stratejisi (2004-2023). T.C. Çevre ve Orman Bakan-lığı, Ankara.
• Anonim, (Tarihsiz). Odun Dışı Orman Ürünleri Dairesi Başkanlığı Kuruluş ve Teşkilat Yapısı. “<https://www.fitoterapihaber.com/odun-disi-orman-urunleri-dairesi-baskanligi/>, Erişim Tarihi: 02.12.2023.
• Anonim, (2021). Odun Dışı Orman Ürünlerinde 2023'te 2 Milyar Dolarlık İhracat Hedef-leniyor. “<https://www.ngazete.com/odun-disi-orman-urunlerinde-2023te-2-milyar-dolarlik-ihracat-hedefleniyor-107590h.htm>, Erişim Tarihi: 27.11.2023".
• Baytop, T. (1994). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• ÇEM (2023). Türkiye Çölleşme Hassasiyet Haritası İstatistikleri Çölleşme İstatistikleri. "<https://cem.csb.gov.tr/2023-i-111517>, Erişim Tarihi: 01.12.2023".
• ÇEM (2023/b). Su Erozyonu İstatistikleri. 2.1.1. Toprak kaybı şiddetinin havza düzeyinde dağılımı. “<https://cem.csb.gov.tr/2023-i-111517>, Erişim tarihi: 01.12.2023”.
• DOKAP (Tarihsiz). Doğu Karadeniz Bölgesi Tıbbi ve Aromatik Bitkilerin Envanterinin Çıkarılması, Ticari Kullanımının Araştırılması ve Üreticilerin Eğitimi Projesi Ticari Kullanımının Araştırılması ve Sektör Analizi. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Giresun.
• DOKAP (2020). DOKAP Bölgesinde Tıbbi ve Aromatik Bitki Yetiştiriciliğinin Yaygınlaştı-rılması Projesi Eğitim Kitabı. Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Baş-kanlığı, Giresun.
• MBS (2020a). Mevzuat Bilgi Sistemi: "<https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4122.pdf>, Erişim Tarihi: 28.12.2023."
• MBS (2020b). Mevzuat Bilgi Sistemi: "<https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.6831.pdf>, Erişim Tarihi: 28.12.2023."
• OGM (1987). Ülkemizde Bazı Önemli Orman Tali Ürünlerinin Teşhis ve Tanıtım Klavuzu. OGM Seri No: 18. Ankara.
• OGM (2004). Türkiye Ormanlarında Odun Dışı Ürünler. Ankara: Orman Genel Müdürlüğü.
• OGM (2012). 295 Sayılı Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Plan-larının Uygulanmasına Ait Usul ve Esaslar Tebliği. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM (2014). 299 sayılı Ekosistem Tabanlı Fonksiyonel Orman Amenajman Planla-rının Düzenlenmesine Ait Usul ve Esaslar Tebliği. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM (2016). 302 sayılı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması ile Üretim ve Satış Esasları Tebliği. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM (2021). Türkiye Orman Varlığı. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• OGM (2022). 3.1 Orman tali ürünleri üretimi, 1988-2022. "<https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler>, Erişim Tarihi: 30.11.2023”. OGM (2023). Orman Genel Müdürlüğü 2022 Yılı İdare Faaliyet Raporu. Orman Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Ok, K. ve Koç, Mehtap. (2018). “Türkiye’de odun dışı orman ürünlerinin planlanmasında yöntem ve yaklaşım sorunu”. Türkiye Orman. Derg. 19(4): 391-402.
• Ok, K. ve Tengiz, Yusuf Ziya. (2018). Türkiye’de Odun Dışı Orman Ürünlerinin Yöneti-mi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniv. Tarım Doğa Derg. 21(3): 457 – 471.
• TAGEM (2021). Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sektör Politika Belgesi 2020-2024. Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tarım Orman Şurası ( 2019). Orman Kaynaklarından Faydalanma. Çalışma Grubu Çalış-ma Belgesi, s.16, “<21._orman_kaynaklarindan_faydalanma.pdf (tarimorman.gov.tr)>, Erişim Tarihi: 28.12.2023."
• TBMM (2019). Tıbbi ve Aromatik Bitki Çeşitliliğinin Korunmasında, Bunların Üre-timinde ve Pazarlanmasında Karşılaşılan Sorunlar ile Alınması Gereken Tedbir-lerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu. "<https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/a73c2c61-042a-41fd-aa59-a00a3d042964>, Erişim Tarihi: 30.11.2023".
• OGM (2016). 302 sayılı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması ile Üretim ve Satış Esasları Tebliği, s. 8, Ankara.
• OGM (2017). 302 sayılı Odun Dışı Orman Ürünlerinin Envanter ve Planlaması ile Üretim ve Satış Esasları Tebliği, s. 52, Ankara.
• OGM (2020a). 7310 Sayılı Özel Ağaçlandırma Tamimi, Ek 17. Özel Ağaçlandırma ve Özel İmar-İhya Çalışmalarına Konu Türler Listesi" <turler_listesi-agaclandirma_destegi.pdf (yatirimadestek.gov.tr)>, Erişim Tarihi: 28.12.2023."
• OGM (2020b). 7310 Sayılı Özel Ağaçlandırma Tamimi, Ek 17, "<https://www.ogm.gov.tr/tr/duyurular-sitesi/Documents/ozel-agaclandirma-basvurula-ri/7310%20say%C4%B1l%C4%B1%20%C3%96zel%20A%C4%9Fa%C3%A7land%C4%B1rma%20Tamimi.pdf>, Erişim Tarihi: 28.12.2023."
• OGM (2022). 3.1 Orman tali ürünleri üretimi, 1988-2022. “<https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler>, Erişim tarihi: 30.11.2023”.
• OGM (2022). E-Kütüphane, Resmi İstatistikler, “<ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler>>, Erişim tarihi: 28.12.2023”.
• Resmi Gazete (2017). 379 sayılı Milli Emlak Genel Tebliği, “<https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/11/20171124-6.htm>,” Erişim Tarihi: 28.12.2023.
• Resmi Gazete (1956). “<https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/9402.pdf>, Erişim Tarihi: 28.12.2023”.
• Resmi Gazete (2019). “<https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191023-4.htm>, Erişim Ta-rihi: 28.12.2023”.