Okulların Laboratuvar Niteliği Puanı ile LGS Fen Bilimleri Dersi Başarı Puanı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi

Year 2025, Volume: 6 Issue: 2, 122 - 157, 30.10.2025

Hülya Köroğlu , Hakan Şevki Ayvacı

https://doi.org/10.54637/vizetek.27579522.6.2.2

Abstract

Laboratuvar etkinliklerinin fen bilimleri dersi başarısına pozitif etkisi birçok çalışma ile ortaya konmuştur. Ancak günümüz şartlarında hala laboratuvar olanakları yetersizliğinden ötürü laboratuvar kullanımının düşük düzeyde olduğuna dair çalışmalar mevcuttur. Öğrencilerin mesleki anlamda hayallerini gerçekleştirebilmeleri için önemli bir adım olan Liselere Geçiş Sınavında hem fen bilimleri dersinin önemli oranda katkısının olması hem de laboratuvar uygulamalarının fen dersi akademik başarısına olumlu yöndeki yansımaları bu iki konu üzerine eğilimi zorunlu kılmıştır. Bu kapsamda bu araştırma okullardaki laboratuvar olanakları ve kullanılma durumlarını gösteren laboratuvar niteliği puanı ile öğrencilerin LGS fen bilimleri dersi başarısı arasındaki ilişkinin belirlenmesini amaçlamaktadır. Karma yönteme uygun yürütülen bu araştırmada okullardaki laboratuvar olanakları, kullanılma durumları ve öğrencilerin LGS Fen bilimleri başarıları arasındaki ilişkinin belirlenmesinde nicel araştırma yaklaşımlarından tarama modeli, fen bilimleri öğretmenlerinin laboratuvar kullanım durumlarına yönelik görüşlerinin belirlenmesinde ise nitel araştırma yaklaşımlarından fenomenolojik araştırma modeli kullanılmıştır. Ölçme aracı olarak laboratuvar malzemelerinin varlık durumlarının adet sayısı ile tespit edildiği kontrol listesi (check list), laboratuvar malzemelerinin yeterliliğini ve kullanılma durumlarının tespiti için fen bilimleri öğretmenleri ile gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ve son olarak LGS fen bilimleri dersi başarı puanının belirlenmesinde okulların 2022 ve 2023 yıllarına ait LGS fen bilimleri doğru cevap ortalamaları kullanılmıştır. Araştırma 2023-2024 eğitim-öğretim yılında Trabzon iline bağlı Tonya ilçesinde 2 merkez ve 4 köy okulu olmak üzere toplam 6 farklı ortaokulda görev yapan 9 fen bilimleri öğretmeni ile yürütülmüştür. Araştırma kapsamında ele alınan okulların laboratuvar ekipman ve malzeme sayıları doğrultusunda ortaya çıkan laboratuvar olanak puanlarının birbirine yakın olduğu saptanmıştır. Ancak fen bilimleri öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak laboratuvar olanaklarının yeterliliği ve kullanımı değerlendirildiğinde ortaya çıkan okulların laboratuvar niteliği puanları arasında farklılık olduğu görülmüştür. Laboratuvar niteliği puanı ile öğrencilerin LGS fen dersi başarı puanları arasında istatiksel anlamda pozitif bir ilişki tespit edilmiştir. Bu bağlamda, okul laboratuvarlarının LGS fen konuları kapsamında yapılabilecek deneyler için ihtiyaç duyulan malzemeler açısından güncellenmesi, 8. sınıf düzeyindeki fen konularının laboratuvar etkinlikleri ile işlenmesi, öğrencilerin anlamadıkları deney içerikli soruları mümkün olduğunca laboratuvarda uygulama şansı sunarak yaparak yaşayarak öğrenmelerinin sağlanması gibi öneriler sunulmuştur.

Keywords

Laboratuvar Olanakları , Laboratuvar Kullanım Durumları , LGS , Akademik Başarı

Ethical Statement

Etik Kurul Belgesi Etik Kurul Komisyon Adı: Trabzon Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu Etik Kurul Belge Tarihi ve Protokol No: 01.12.2023 tarih ve 2023-12/1,6 sayı Bilgilendirme Bu çalışma ikinci yazarın birinci yazar danışmanlığında hazırladığı “Okullardaki Laboratuvar Olanakları ve Kullanılma Durumlarının Öğrencilerin LGS Fen Bilimleri Başarısına Etkisinin İncelenmesi” başlıklı Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Determining the Relationship Between Schools' Laboratory Quality Scores and High School Entrance Exam Science Course Success Scores

Abstract

The positive effect of laboratory activities on science course success has been demonstrated by many studies. However, there are studies showing that laboratory use is still at a low level due to inadequate laboratory facilities in today's conditions. The significant contribution of science courses to the High School Entrance Exam, which is an important step for students to realize their professional dreams, and the positive reflections of laboratory practices on the academic success of science courses have made it necessary to focus on these two subjects. In this context, this research aims to determine the relationship between the laboratory quality score, which shows the laboratory facilities and their usage in schools, and the students' success in the High School Entrance Exam science course. In this research, which was conducted in accordance with the mixed method, the screening model, which is a quantitative research approach, was used to determine the relationship between laboratory facilities in schools, their usage and students' High School Entrance Exam Science achievements, and the phenomenological research model, which is a qualitative research approach, was used to determine the views of science teachers on laboratory usage. The checklist, which is used as a measurement tool to determine the availability of laboratory materials by number of pieces, is a semi-structured interview form conducted with science teachers to determine the adequacy and usage of laboratory materials, and finally, the High School Entrance Exam science correct answer averages of the schools for the years 2022 and 2023 were used to determine the High School Entrance Exam science course success score. The research was conducted with 9 science teachers working in 6 different secondary schools, including 2 central and 4 village schools, in Tonya district of Trabzon province in the 2023 2024 academic year. It has been determined that the laboratory facility scores of the schools covered within the scope of the research are close to each other in terms of the number of laboratory equipment and materials. However, when the adequacy and use of laboratory facilities were evaluated based on the opinions of science teachers, it was seen that there was a difference between the laboratory quality scores of the schools. A statistically positive relationship was found between the laboratory qualification score and the students' High School Entrance Exam science course success scores. In this context, suggestions such as updating school laboratories in terms of the materials needed for experiments that can be done within the scope of High School Entrance Exam science subjects, teaching 8th grade science subjects with laboratory activities, providing students with the opportunity to practice questions they do not understand in the laboratory as much as possible and ensuring that they learn by doing and experiencing were presented.

Keywords

Laboratory Facilities , Laboratory Usage Situations , Academic Success , high school entrance exam

References

• Ak, B. S., ve Köse, M. (2024). 2024 Fen bilimleri dersi öğretim programı hakkında öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Akademik Platform Eğitim ve Değişim Dergisi, 7(2), 132-169.
• Akdeniz, A. R., ve Karamustafaoğlu, O. (2003). Fizik öğretimi uygulamalarında karşılaşılan güçlükler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(2).
• Akıncı, B., Uzun, N., ve Kışoğlu, M. (2015). Fen bilimleri öğretmenlerinin meslekte karşılaştıkları problemler ve fen öğretiminde yasadıkları zorluklar. International Journal of Human Sciences, 12(1), 1189-1215.
• Arduç, M. A. (2025). Fen bilimleri dersi deney ve etkinlikleri ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi. Asya Studies, 9(32), 193-212. https://doi.org/10.31455/asya.1597973.
• Ayas, A. (1995). Fen bilimlerinde program geliştirme ve uygulama teknikleri üzerine bir çalışma: İki çağdaş yaklaşımın değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(11).
• Aydın, S., Diken, E. H., Yel, M., ve Yılmaz, M. (2011). Fen ve teknoloji ile biyoloji öğretmen adaylarının laboratuvar güvenliği hakkındaki bilgi düzeylerinin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 583-604.
• Aydoğdu, C., ve Yardımcı, E. (2013). İlköğretim fen laboratuvarlarında meydana gelen kazalar ve öğretmenlerin geliştirebilecekleri davranış tarzları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 52-60.
• Balcı, C. (2015). 8. sınıf öğrencilerine “hücre bölünmesi ve kalıtım” ünitesinin öğretilmesinde bilimsel argümantasyon temelli öğrenme sürecinin etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no:392478)
• Böyük, U., Demir, S., ve Erol, M. (2010). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin laboratuvar çalışmalarına yönelik yeterlik görüşlerinin farklı değişkenlere göre incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 3(4), 342-349.
• Böyük, U., ve Erol, M. (2008). Science education laboratories in Turkey: Difficulties and proposals. International Journal on Hands-on Science, 11, 1-6.
• Ceğer, B., ve Aydoğdu, C. (2017). Beşinci sınıf fen bilimleri kitabının laboratuvar güvenliği, kazanımlar ve bilimsel süreç becerileri açısından incelenmesi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 2(2), 12-34.
• Ceylan, Ö. (2015). Fen öğretiminde kavram karikatürü̈ kullanımının 7. Sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına ve bilişsel yapılarına etkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış̧ Yüksek Lisans Tezi). Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi veri tabanından erişildi (Tez no:396094).
• Creswell, J. W., & Plano-Clark, V. L. (2011). Designing and conducting mixed methods research. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çakır, Z. (2019). TEOG, LGS ve PISA Fen bilimleri sorularının analizi ve karşılaştırılması (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Çalık, M., Ayas, A., ve Ünal, S. (2010). Fen ve teknoloji öğretiminde uygulamalı öğrenme. Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, H., Köken, O., ve Kanat, B. (2021). Fen bilgisi öğretmenlerinin sorgulayıcı yaklaşıma uygun laboratuvar kullanım yeterlikleri ve karşılaşılan sorunlar. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 196-223.
• Daşdemir, İ., ve Doymuş, K. (2012). Fen ve teknoloji dersinde animasyon kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına, öğrenilen bilgilerin kalıcılığına ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 33-42.
• Demir, E. (2016). Fen laboratuvarlarının fiziki şartlarının ve fen bilimleri öğretmenlerinin laboratuvar güvenliği konusundaki bilgi düzeylerinin araştırılması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi].Üniversitesi (Tez no:451833).
• Demir, M. F. ve Demir, Z. (2025) İlkokul fen bilimleri dersi 2018 ve 2024 programlarının karşılaştırılması. Akademik Eğitim ve Sosyal Bilimler Dergisi (AESD), 2(1), 1-18. https://doi.org/10.5281/zenodo.15024159.
• Demir, S., Böyük, U., ve Koç, A. (2011). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin laboratuvar şartları ve kullanımına ilişkin görüşleri ile teknolojik yenilikleri izleme eğilimleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 66-79.
• Demircioglu, G., Aslan, A., ve Yadigaroglu, M. (2020). The effect of laboratory activities on high school students' academic achievement. Journal of Turkish Science Education, 17(2), 123-137.
• Demirel, O. E., ve Türkmen, L. (2023). Ortak bilgi inşa modeli uygulamalarının fen bilimleri dersinde kullanımına yönelik öğrenci görüşleri. Anadolu Türk Eğitim Dergisi, 5(1), 29 53.
• Doymuş, K., Aksoy, G., Daşdemir İ., Şimşek, Ü., ve Karaçöp, A., (2006). Fen bilgisi laboratuvarı uygulamalarında öğrenme yönteminin kullanılması. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 157-166.
• Engin, Ö., Şahin-Pekmez, E., ve Öngel-Erdal, S. (2005). Kuramlardan uygulamaya deney yoluyla fen öğretimi. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Erden, B. (2020). Türkçe, matematik ve fen bilimleri dersi beceri temelli sorularına ilişkin öğretmen görüşleri. AJER - Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 5(2), 270-292.
• Greene, J. C. (2005). The generative potential of mixed methods inquiry. International Journal of Research & Method in Education, 28(2), 207-211.
• Güneş, C. (2021). Okul bahçesinde işlenen fen bilimleri dersinin öğrencilerin akademik başarısına, fen öğrenmeye yönelik motivasyonuna ve fen bilimleri dersine karşı tutumuna etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Binali Yıldırım Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzincan (Tez no:684681).
• Güneş, M. H., Şener, N., Topal-Germi, N., ve Can, N. (2013). Fen ve teknolojı̇ dersı̇nde laboratuvar kullanımına yönelı̇k öğretmen ve öğrencı̇ değerlendı̇rmelerı̇ . Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 1-11.
• Johnson, R. B., & Onwuegbuzie, A. J. (2004). Mixed methods research: A research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33(7), 14-26.
• Kaptan, F., ve Korkmaz, H. (1999). Fen bilgisi öğretimi modül 7. milli eğitim bakanlığı ilköğretimde etkili öğretme ve öğrenme öğretmen el kitabı. Ankara: MEB Projeler ve Koordinasyon Merkezi Başkanlığı.
• Karadeniz, Ş. (2020). Exploring the relationship between motivation and science achievement of secondary students. Journal of Social Science and Humanities, 26(4), 789-805.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri: kavramlar ilkeler teknikler (30. baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, E., ve Geban, Ö. (2012). The effect of inquiry-based laboratory activities on students' understanding of chemical equilibrium. Hacettepe University Journal of Education, 42(1), 213-223.
• Kırbaşlar, F. G., Özsoy Güneş, Z., ve Derelioğlu, Y. (2010). Fen bilgisi öğretmen adaylarının laboratuvar güvenliği konusuna yönelik düşünce ve bilgi düzeylerinin araştırılması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 801-818.
• Kırılmazkaya, G., ve Dal, S. N. (2022). Effect of hands-on science activities on students’ academic achievement and scientific attitude. International Journal of Education & Literacy Studies 10(4), 54-61.
• Kim, M., ve Tan, A. (2010). Rethinking difficulties of teaching inquiry-based practical work: stories form elementary pre-service teachers. International Journal of Science Education, 33, 1-22.
• Kocakülah, A., ve Savaş, E. (2011). Fen bilgisi öğretmen adaylarının deney tasarlama ve uygulama sürecine ilişkin görüşleri. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 1-28.
• Köseoğlu, F., Tümay, H., ve Budak, E. (2008). Bilimin doğası hakkında paradigma değişimleri ve öğretimi ile ilgili yeni anlayışlar. G. Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 221-237. Köseoğlu, F., ve Atasoy, B. (2003). Yapılandırmacı öğrenme ortamı için bir fen ders kitabı nasıl olmalı. Ankara. Asil Yayıncılık.
• Lawson, A. E. (1995). Science teaching and the development of thinking. California: Wadsworth Press.
• MEB (2018). Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretime Geçiş Yönergesi. Milli Eğitim Bakanlığı, Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara. https://www.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_03/26191912_yonerge.pdf adresinden 01/01/2025 tarihinde erişilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli: öğretim programları ortak metni. Talim Terbiye Kurulu, Ankara.
• Neumann, K. & Welzel, M. (2007). A new labwork course for physics students: Devices, methods and research projects. European Journal of Physics, 28, 61–69.
• Ötken, Ş. ve Süslü, A. (2020). İlköğretim öğrencilerinin fen bilimleri akademik başarısını yordayan değişkenlerin belirlenmesi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(54), 1357-1363.
• Sadi, Ö. ve Çakıroğlu, J. (2011). Effects of hands-on activity enriched instruction on students' achievement and attitudes towards science. Journal of Baltic Science Education, 10(2), 87-97.
• Satterthwait, D. (2010). Why are hands-on science activities so effective for student learning?.Teaching Science, 56(2), 7-10. Uyanık, G. (2017). Fen bilimleri öğretiminde tahmin-gözlem-açıklama yönteminin akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 3(1), 1-13.
• Sıdal, M., Güler, M., ve Tali, D. (2023). Fen bilimleri dersindeki laboratuvar uygulamalarının öğretmen görüşleri bağlamında değerlendirilmesi. Uluslararası Eğitime Özgün Bakış Dergisi, 1(2), 342-361.
• Singer, S. R., Nielsen, N. R., & Schweingruber, H. A. (2012). Discipline-based education research: Understanding and improving learning in undergraduate science and engineering. USA: National Academies Press.
• Singleton, R.A. & Straits, B.C. (2005) Approaches to social research, (4. Baskı). New York: Oxford University Press.
• Soğukpınar, R., ve Gündoğdu, K. (2020). Fen bilimleri dersi ve laboratuvar uygulamalarına yönelik öğrenci ve öğretmen görüşleri: Bir durum çalışması. IBad Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 275-294.
• Şimşir, N., Ünal, A., ve Yerlikaya, Z. (2018). Yapılandırmacı yaklaşım ve bilimsel süreç becerilerine dayalı geliştirilen laboratuvar etkinliklerinin öğrenci başarısı üzerine etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(2), 499-507.
• Tekbıyık, A., ve Akdeniz A. R. (2008). İlköğretim fen ve teknoloji dersi öğretim programını kabullenmeye ve uygulamaya yönelik öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 2(2), 23-37.
• Tekbıyık, A., ve Ercan, O. (2015). Effects of the physical laboratory versus the virtual laboratory in teaching simple electric circuits on conceptual achievement and attitudes towards the subject. International Journal of Progressive Education, 11(3), 77-89.
• Telli, A., Yıldırım ,İ. H., Şensoy, Ö., ve Yalçın, N. (2004). İlköğretim 7. sınıflarda basit makinalar konusunun öğretiminde laboratuvar yönteminin öğrenci başarısına etkisinin araştırılması. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3, 291-305.
• Tosun, C., İlhan, N., Tatar, E., Tüysüz, C., vd. (2015). Ortaokul, lise ve üniversite öğrencilerinin fen başarısı belirleyicileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(35), 29-45.
• Uluçınar, Ş., Cansaran, A., ve Karaca, A. (2004). Fen bilimleri laboratuvar uygulamalarının değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2, 465- 475.
• Uluçınar, Ş., Doğan, A., ve Kaya, O. N. (2008). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretimi ve laboratuvar uygulamalarına ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(2), 485-494.
• Uyanık, G. (2018). Basit araç-gereçlerle yapılan deneylerin fen bilimleri dersine yönelik tutum, akademik başarı ve kalıcılığa etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 600-624. https://doi.org/10.26466/opus.462761
• Uysal, A., ve Aykaç, N. (2023). LGS sınavının öğretme-öğrenme sürecine yansımalarına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 6(7), 897-915.
• Wieman, C. (2014). Factors that ınfluence science teachers' selection and usage of technologies in high school laboratories. Journal of Science Education and Technology, 23(4), 668-681.
• Yapıcıoğlu, A. E., ve Kumlu, G. D. Y. Fen bilgisi öğretmen adaylarının fizik laboratuvarında karşılaştıkları sorunlar, çözüm yöntemleri ve önerileri. Researcher, 5(2), 1-15.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., ve Demirtaş, H. (2018). Ortaöğretim fen derslerinde laboratuvar çalışmalarının etkililiği. İstanbul: Eğitim Yayınları.
• Yıldırım, T. (2022). Kimya derslerinde laboratuvar kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 18(2), 142-155.