Diplomat ve Yazar Munir Šahinović Örneğinde İkinci Dünya Savaşı’nda Hırvatistan’ın Türkiye’ye Yönelik Diplomatik Faaliyetleri

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 84, 88 - 109, 17.01.2025

Marko šapina

Öz

Nazi Almanya’sının etkisiyle 10 Nisan 1941 yılında kurulan sözde Bağımsız Hırvat Devleti (BHD), üzerinde hak iddia ettiği Bosna topraklarını sınırlarına ilhak etmek üzere Bosna-Hersekli Müslümanları da Hırvat ulusunun bir parçası olarak kabul eden bir siyaset izlemiştir. Aralarında Munir Šahinović Ekremov’un da bulunduğu Bosna-Hersekli Müslümanların bir kısmı, bu ideolojiyi benimseyerek Nazilerin kukla devletini desteklemişlerdir. Türkiye’yi en azından iki defa ziyaret eden Šahinović, 1939 yılında Atatürk Türkiye’si üzerine yazmış olduğu “Bugünkü ve Yarınki Türkiye” adlı kitabı kaleme almasından, Türkiye’ye ilgi duymasından ve Müslüman kimliğine sahip olmasından ötürü BHD Hükümeti tarafından 1941 yılında Ankara’nın BHD’yi resmen tanımasını sağlamak için Türkiye’ye gönderilmiştir. Ancak çok zaman geçmeden Šahinović’in bu diplomatik görevi, ülkeden kovulması suretiyle başarısız sonuçlanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye hakkındaki kitabı analiz edilmiş ve literatürde anlatılanın aksine Türk basınında olumlu karşılandığı gösterilmiş, yazarın sınır dışı edilmesinin gerçek sebebinin, laiklik hakkındaki düşünceleri ve dönemin Yugoslavya elçisinin müdahaleleri olduğu ortaya konmuştur. Bunların yanı sıra BHD’nin diplomatik faaliyetlerine ve Türkiye’nin -İkinci Dünya Savaşı’nda uygulamış olduğu aktif tarafsızlık politikasına uygun olan- tepkisine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Munir Šahinović, Bugünkü ve Yarınki Türkiye, Bağımsız Hırvat Devleti, İkinci Dünya Savaşı, Türk Dış Politikası

Croatian Diplomatic Activities Towards Turkey in The Second World War on the Example of the Diplomat and Writer Munir Šahinović

Öz

The so-called Independent State of Croatia (NDH) was established in 1941 with the support of Nazi Germany. NDH followed a policy of accepting Bosnian Muslims as a part of the Croatian nation with the aim to annex the Bosnian lands on which it claimed rights to. One part of the Bosnian Muslims, including Munir Šahinović Ekremov, adopted this ideology and supported the puppet state of the Nazis. Šahinović, who visited Turkey at least twice, wrote the book “Turkey: Today and Tomorrow” on Atatürk’s Turkey in 1939, and in 1941, due to his Muslim identity and interest in Turkey, he was sent to Ankara, sought to ensure Ankara’s official acceptance of the NDH. However, shortly after, Šahinović’s diplomatic mission failed and he was expelled from the country. Contrary to what is usually being claimed in the literature, in this study it was shown that his book was received positively in the Turkish press. Moreover, the real reason for the author’s deportation was tried to be understood. In addition to these, attention was drawn to the diplomatic missions of the NSH and Turkey's reaction, which was in line with the active neutrality policy implemented in the Second World War.

Anahtar Kelimeler

Munir Šahinović, Turkey Today and Tomorrow, Independent State of Croatia, World War II, Turkish Foreign Policy

Kaynakça

• Armstrong, H. (2020). Bozkurt - Mustafa Kemal. İstanbul: Kaynak Yayınları. (E. Çankaya, çev.)
• Dizdar, Z., Grčkić, M., Ravlić, S., & Stuparić, D. (Der.). (1997). Tko je tko u NDH [BHD’de Kim Kimdir]. Zagreb: Minerva.
• Giomi, F. (2018). Domesticating Kemalism: conflicting Muslim narratives about Turkey in interwar Yugoslavia. C. Raudvere (Der.) içinde, Nostalgia, Loss and Creativity in South-East Europe (153-190). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Gökçen, S. (2016). Atatürk Döneminde Türkiye-Yugoslavya İlişkileri ve Kral Alexander’in Türkiye Ziyareti. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42), 667-682.
• Güveloğlu, G. (2019). Sırp Hırvat Sloven Krallığı’ndan Yugoslavy’ya Yugoslavya’nın Siyasi Hayatı ve Türkiye ile Diplomatik İlişkileri (1918-1941). Ankara: AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi.
• Jelić-Butić, F. (1977). Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska 1941-1945. [Ustaşalar ve Bağımsız Hırvat Devleti 1941-1945] Zagreb: Sveučilišna naklada Liber ve Školska knjiga.
• Kisić Kolanović, N. (2004). Muslimanska inteligencija i islam u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj [Hırvatistan Bağımsız Devleti’nde Müslüman Aydınları ve İslam]. Časopis za suvremenu povijest, 901-938.
• Korkmazcan, N. S. (2021). İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Diplomasisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önder, Z. (2010). II. Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Pelesić, M. (2018). Ustaša na Orijentu (Samouki diletant u diplomatskoj misiji kvislinške države) [Doğu’daki Ustaşa (Quisling devletinin diplomatik misyonundaki kendi kendini yetiştirmiş amatör)]. Prilozi - Institut za istoriju radničkog pokreta Sarajevo, 197-216.
• Ristović, M. (1983). Pokušaji Nezavisne Države Hrvatske da uspostavi diplomatske odnose s Turskom (1941-1943) [Hırvatistan Bağımsız Devleti’nin Türkiye ile diplomatik ilişkiler kurma girişimleri (1941-1943)]. Istorija 20. veka - Institut za savremenu istoriju, 59-73.
• Šahinović, M. (1939). Turska - Danas i sjutra [Bugünkü ve Yarınki Türkiye]. Sarajevo: Muslimanska svijest.
• Šahinović, M. (1992). Muslimani u prošlosti i budućnosti hrvatstva [Hırvatlığın geçmiş ve geleceğindeki Müslümanlar]. P. Šarac, & M. Primorac (Der.) içinde, Hrvatsko podrijetlo bosansko-hercegovačkih muslimana (20-27). Zagreb: Hrvatska hercegovačka zajednica “Herceg-Stjepan”.
• Sancaktar, C. (2015). Osmanlı Hâkimiyeti Altında Boşnak Ulusunun Doğuşu. Akademik İncelemeler Dergisi, 10 (2), 23-44.
• Šarac, P., & Primorac, M. (Der.). (1992). Hrvatsko podrijetlo bosanskohercegovačkih muslimana [Bosna-Hersek Müslümanlarının Hırvat kökenliği]. Zagreb: Hrvatska hercegovačka zajednica “Herceg Stjepan”.
• Sulejmanpašić, M. (1940, Şubat 1). Bugünkü ve Yarınki Türkiye. Varlık Dergisi (158), 363-367.
• Vlašić, A. (2013). Pokušaji uspostave diplomatskih odnosa Nezavisne Države
• Hrvatske i Republike Turske (1941-1944) [Hırvatistan Bağımsız Devleti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında diplomatik ilişkilerin kurulma girişimleri] (1941-1944). Zagreb Üniversitesi Felsefe Fakültesi, Yüksek Lisans Tezi
• Vlašić, A. (2014). Doğu ve Batı - Türkçe yayınlanan Hırvat dergisi ve onun Hırvat-Türk ilişkilerinin ilerlemesindeki rolü. VIII. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Bildiri Kitabı (1063-1084). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Vlašić, A. (2018). The Perception of the Republic of Turkey in the Croatian Press (1923-1945). Journal of Balkan and Black Sea Studies, 151-176.
• Yeomans, R. (2006). Of “Yugoslav Barbarians” and Croatian Gentlemen Scholars: Nationalist Ideology and Racial Anthropology in Interwar Yugoslavia. M. Turda, & P. Weindling (Der.) içinde, Blood and Homeland: Eugenics and Racial Nationalism in Central and Southeast Europe, 1900- 1940 (83-122). Budapest; New York: Central European University Press.