ZİHİNSEL MUHASEBE: KURAMSAL BAKIŞ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 7, 249 - 272, 24.01.2021

Birol Güven

Öz

Muhasebe genel olarak kuruluşların mali nitelikteki işlemlerini kaydeden, sınıflandıran, özetleyip raporlayan ve sonuçlarını yorumlayıp analiz eden bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Nasıl ki işletmeler para akışlarını, gelir-gider dengesini muhasebe sistemlerinde takip ediyor ve bu işlemleri ayrı muhasebe hesaplarına kaydediyorsa, aynı şekilde insanlarda, zihinlerinde benzer bir muhasebe sistemi kullanmakta, karar ve eylemlerini kategorize etmekte, değerlendirmekte ve farklı zihinsel hesaplara kaydetmektedir. İnsanın sahip olduğu bu muhasebe sistemi, beynimizin doğal olarak bildiği bir sistem olup akli (zihinsel) muhasebe olarak adlandırılmaktadır. Kahneman ve Tversky tarafından geliştirilen Beklenti Kuramı’nın tüketici kararları üzerindeki etkisini inceleyen Richard Thaler (1980, 1985), zihinsel muhasebe (Mental Accounting) kavramını literatüre kazandırmıştır. Bu çalışma, zihinsel muhasebe konusunun kavramsal boyutunu sunmayı amaçlamaktadır. Bu bağlamda, çalışmada zihinsel muhasebe yaklaşımı genel çerçevesiyle incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

zihinsel muhasebe, davranışsal iktisat, davranışsal finans

Kaynakça

• Altuğ, O. (2016) Maliyet Muhasebesi, 15. Baskı,Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Akçi, Y. (2017), Fiyat Algısında Zihinsel Muhasebe Ve Tüketici Tercihi, International Journal of Academic Value Studies, Vol: 3, Issue:9, 285-297 (ISSN:2149-8598).
• Arkes, H. R. ve Blumer, C. (1985). The Psychology of Sunk Cost. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 35(1), 123-140.
• Ati̇k, M., Yılmaz, B. ve Köse, Y. (2018) “Bireysel Finansal Kararlarda Zihinsel Önyargıların Etkisi: Mental Muhasebe”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 717-730.
• Barak, O. (2008) Davranışsal Finans- Teori ve Uygulama, Gazi Kitabevi: Ankara.
• Baker, H.K. ve Nofsinger, J.R., (2002) “Psychological Biases of Investors”, Financial Services Review, Vol.11, 97-116.
• Camerer, C. (1999) “Behavioral Economics: Reunifying Pyschology and Economics”, Proc. Natl. Acad. Sci., Vol.96, 10575-10577.
• Dalğar, H., Alparslan, A. M., ve Binici, Ö. (2012) “Gelecekteki/Anlık Sonuçları Önemseme, Kişilik Özelliğinin Kredi Kullanma Tercihleri İle İlişkisine Yönelik Bir Araştırm”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 7(13), 315-325.
• Davut, L. (1997) “Tüketici davranışları ve rasyonellik”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 52(1), 169-179.
• Döm, S., (2003) Yatırımcı Psikolojisi, Değişim Yayınları: İstanbul.
• Eser, R., ve D. Toigonbaeva, (2011) “Psikoloji ve İktisadın Birleşimi Olarak Davranışsal İktisat”, Eskişehir.Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 6(1), 287-321.
• Goldberg, J. ve Nitzsch R. (2001) Behavioral Finance, John Wiley & Sons Ltd.
• Gruener, S. ve Hirschauer, N. (2016) “An experimental investigation of mental accounting in environmental economics”, International Journal of Agricultural Resources, Governance and Ecology, 12(1), 18-26.
• Hayta, A.B. ( 2014) “Bireysel Yatırımcıların Finansal risk Algısına etki Eden Psikolojik Önyargılar, TSA/YIL:18, S:3, Aralık, 329-352.
• Hu, Y., Li, J., ve Ran, L. (2015). Dynamic Pricing for Airline Revenue Management under Passenger Mental Accounting”, Mathematical Process in Engineering, 1-9.
• Kahneman, D. ve A. Tversky, (1979), “Prospect Theory: An Analysis of Decision Under Risk”, Econometrica, Vol. 47, No. 2, 263-292.
• Kahneman, D. ve Tversky, A. (1984) “Choices, Frames and Values”, American Psychologist, Vol.39, No.4, 341-50.
• Kahneman, D., Knetsch, J., ve Thaler, R. (1991) “Anomalies: the Endowment Effect, Loss Aversion, and Status Quo Bias”, The Journal of Economic Perspectives, Vol.5, No.1, 193-206.
• Kahneman, D. ve Lovallo, D. (1993) “Timid Choices and Bold Forecasts: A Cognititive Perspective on Risk Taking”, Management Science, Vol.39, No.1, 17-31.
• Knetsch, J. ve Sinden, J.A. (1984) “Willingness to Pay and Compensation Demanded: Experimental Evidence of an Unexpected Disparity in Measures of Value”, Quarterly Journal of Economics, 99(3), 507-521.
• Ozkan, M. ve Ozkan, O. (2020) “Financial evaluation of mental accounting”, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 6(1), 86-118.
• Nofsinger, J.R. (2001) Investment Madness, Prentice Hall: New Jersey.
• Rabin, M. (1998) “Psychology and Economics”, The Journal of Economic Literature, Vol.36, No.1, 11-46.
• Rajagopal, P. ve Rha, J. (2009) “The mental accounting of time. Journal of Economic Psychology”, 30(5), 772-781.
• Ritter, Jay R. (2003) “Behavioral Finance”, Pasific-Basin Finance Journal, Vol. 11, No:4, 429-437.
• Sefil, S. ve Çilingiroğlu, H. K. (2011) “Davranışsal Finansın Temelleri: Karar Vermenin Bilişsel Ve Duygusal Eğilimleri”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:10 Sayı:19 Bahar, 247-268.
• Sevilengül, O. (2016) Genel Muhasebe, 18. Baskı, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Shefrin, H. ve Statman, M., (1985) “The Disposition to Sell Winners Too Early and Ride Losers Too Long: Theory and Evidence”, The Journal of Finance, Vol.40, No.3, 777-790.
• Smith, M. F. ve Sinha, I. (2000) “The Impact of Price and Extra Product Promotions on Store Preference”, International Journal of Retail & Distribution Management, 28(2), 83-92.
• Simon, Herbert (1955) “A Behavioral Model of Rational Choice, Quarterly Journal of Economics”, Vol. 69, No. 1, 99-118.
• Thaler, Richard H. (1980), “Toward a Positive Theory of Consumer Choice”, Journal of Economic Behavior and Organization, Vol. 1, No. 1, 39-60.
• Thaler, Richard H. (1985), “Mental Accounting and Consumer Choice”, Marketing Science, Vol. 4, No. 3, 199-214.
• Thaler, Richard H. (1999), “Mental Accounting Matters”, Journal of Behavioral Decision Making, Vol. 12, No. 3, 183-206.
• Tversky, A. ve Kahneman, D., (1974) “Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases”, Science, New Series, Vol.185, No.4157, 1124-1131.
• Tversky, A. ve D. Kahneman, (1981), “The Framing of Decisions and the Psychology of Choice”, Science, Vol. 211, No. 4481, 453-458.