Sosyal Bilgiler Dersine Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Year 2023, Issue: 51, 19 - 25, 30.12.2023

Kübra Kandemir Selahattin Kaymakcı Adem Yılmaz

Abstract

Bu çalışmanın amacı, sosyal bilgiler dersine yönelik geçerliği ve güvenirliği bulunan bir tutum ölçeği geliştirmektir. Tutum ölçeği geliştirmek amacıyla elde edilen veriler nicel araştırma yaklaşımlarından olan tarama yöntemi kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Erzurum İl Merkezinde bulunan devlet okullarındaki 5, 6 ve 7. sınıfa giden 202 ortaokul öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışma grubu rastgele örnekleme yöntemi kullanılarak belirlenmiştir. Araştırma kapsamında elde edilen veriler SPSS 20.0 (IBM Corp.; Armonk, NY, ABD) ve AMOS yazılımları kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma verileri açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerine tabi tutulmuştur.
Araştırma sonucunda likert türünde 20 maddeden oluşan ve iki faktörlü bir ölçek geliştirilmiştir. Ölçeğin alt boyutları öğretime yönelik tutumlar ve öğrenci tutumları şeklinde isimlendirilmiştir. Ölçeğin tamamına yönelik Cronbach’s Alpha değeri ,885 olarak belirlenmiştir. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda KMO değeri ,944 ve Bartlett testi ,05 düzeyinde anlamlı bulunmuştur. Ölçeğin açıklanan varyans oranı %56,708 olarak bulunmuştur. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda elde edilen tüm uyum iyiliği indeks değerlerinin yüksek ve kabul edilebilir uyum düzeyinde olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak hazırlanan tutum ölçeğinin geçerli ve güvenilir bir ölçek olduğu ifade
edilebilir.

Keywords

Sosyal bilgiler dersi, tutum ölçeği, açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi

References

• Arslan, A., & Şahiner, S. (2010). Sosyal bilgiler öğretim programında (4.-5. sınıflar) önerilen tutum ve öz değerlendirme araçlarının geçerliği ve güvenirliği üzerine bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 195–208.
• Aybar, D. H. (2016). Erasmus hareketlilik programının Türk kamu üniversitelerinin uluslararasılaşma sürecine etkisi: Akdeniz Üniversitesi örneği (Tez No. 440603) [Yüksek Lisans tezi, Akdeniz Üniversitesi-Antalya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aykaç, N. (2007). Sosyal bilgiler dersinde aktif öğretim yöntemlerinin kullanılmasının öğrencilerin derse karşı tutumuna, erişi düzeyine ve kalıcılığa etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 24–37.
• Balaban-Salı, J. (2006). Tutumların öğretimi. In A. Şimşek (Ed.), İçerik türlerine dayalı öğretim içinde (ss. 133–162). Nobel Yayın Dağıtım.
• Balkan, A. (2007). İlköğretim 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde harita kullanımının derse karşı tutuma, başarıya ve hatırda tutma düzeyine etkisi (Tez No. 239072) [Yüksek Lisans tezi, Sakarya Üniversitesi- Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Bektaş, H. (2017). Açıklayıcı faktör analizi. Beta Yayıncılık.
• Berberoğlu, G. (1990). Kimyaya ilişkin tutumların ölçülmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 76, 16–27.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis: For applied research. Guilford.
• Bryman, A., & Cramer, D. (1999). Quantitative data analysis with SPSS Release 8 for Windows. A guide for social scientists. Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (11. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cabı, E. (2015). Dijital teknolojiye yönelik tutum ölçeği. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(3), 1229–1244.
• Çalışkan, H. (2008). İlköğretim, 7.sınıf sosyal bilgiler dersinde araştırmaya dayalı öğrenme yaklaşımının derse yönelik tutuma, akademik başarıya ve kalıcılık düzeyine etkisi (Tez No. 214533) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi- Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Çalışkan, H. (2009). Sosyal bilgiler dersine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(4), 448–457.
• Çetinkaya, S., & Hatay-Uçar, F. (2019). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarının incelenmesi: Bir ölçek geliştirme çalışması. Kastamonu Education Journal, 27(1), 25–35. [CrossRef]
• Çıkrıkçı, Ö. (2015). Çocuk ve ergenler için bilinçlilik ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 905–916.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Demir, A. (2010). İlköğretim 2. kademe öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine ilişkin tutumları ile akademik başarıları arasındaki ilişki (Şanlıurfa ili örneği) (Tez No. 262278) [Yüksek Lisans tezi, Harran Ünive rsite si-Şanlıur fa]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Demir, S. B., & Akengin, H. (2010). Sosyal bilgiler dersine yönelik bir tutum ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. E-uluslararası eğitim Araştırmaları dergisi, 1(1), 26–40.
• Demiralp, D. (2016). Öğretmen yetiştirme programlarının yaşam boyu öğrenme yetkinliğini kazandırmadaki etkililiğinin değerlendirilmesi (Tez No. 423418) [Doktora tezi, Fırat Üniversitesi-Elazığ]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Deveci, H. (2002). Sosyal bilgiler dersinde probleme dayalı öğrenmenin öğrencilerin derse ilişkin tutumlarına, akademik başarılarına ve hatırlama düzeylerine etkisi (Tez No. 117265) [Doktora tezi, Anadolu Ünive rsite si-Es kişeh ir]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Duatepe, A., & Çilesiz, Ş. (1999). Matematik tutum ölçeği geliştirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(17), 45–52.
• Erden, M. (1997). Sosyal bilgiler öğretimi. Alkım Yayıncılık.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçek ve ölçek geliştirme-I: Temel kavramlar ve işlemler (1. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Evin-Gencel, İ. (2006). Öğrenme stilleri, deneyimsel öğrenme kuramına dayalı eğitim, tutum ve sosyal bilgiler program hedeflerine erişi düzeyi (Tez No. 206021) [Doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi-İzmir]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2003). How to design and evaluate research in education (5th ed.). McGraw-Hill.
• Fraenkel, W., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2011). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw-Hill.
• Gömleksiz, M. N., & Kan, A. Ü. (2013). Sosyal bilgiler dersi tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 139–148.
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40, 85–102.
• İnceoğlu, M. (2004). Tutum, algı, iletişim (1. Baskı). Elips kitap.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2004). Yeni insan ve insanlar (10. Basım). Evrim Yayınevi.
• Kalaycı, Ş. (Ed.). (2009). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (4. baskı). Asil.
• Kan, A., & Akbaş, A. (2005). Lise öğrencilerinin kimya dersine yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1(2), 227–237.
• Karakuş, F. (2009). Sosyal bilgiler öğretiminde oluşturmacı öğrenme ve otantik değerlendirme yaklaşımlarının öğrencilerin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumlarına ve kalıcılığa etkisi. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(36), 124–141.
• Köklü, N. (1995). Tutumların ölçülmesi ve Likert tipi ölçeklerde kullanılan seçenekler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 28(2), 1–13. [CrossRef]
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2015). Sosyal bilgiler dersi, 4, 5, 6 ve 7. sınıflar öğretim programı. MEB.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar). MEB.
• Morgan, C. T. (2006). Psikolojiye giriş (17. Baskı) (G. Uraz, Çev.). Hacettepe Üniversitesi psikoloji bölümü Yayınları.
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan kitabevi.
• Özkal, N. (2002). Sosyal bilgiler dersine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 27(124), 52–55.
• Özkümüş-Yetkin, T. (2010). İlköğretim, 4.sınıf sosyal bilgiler öğretiminde işbirlikli öğrenme yönteminin öğrencilerin akademik başarılarına ve derse yönelik tutumlarına etkisi (Tez No. 278048) [Yüksek Lisans tezi, Gazi Üniversitesi-Ankara]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Öztürk, C., & Baysal, N. (1999). İlköğretim 4–5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik tutumları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 13–21.
• Şahiner, D. G. S. (2008). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde aktif öğrenme tekniklerinin demokratik tutumlara ve ders başarısına etkisi (Tez No. 220284) [Yüksek Lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi-İzmir]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ekinoks.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: Temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49–74.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th ed.). Allyn and Bacon.
• Tagay, Ö., & Demir, K. (2015). Öğretmen adayları için mesleki dayanıklılık inancı ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(4), 1603–1620.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (3. Basım). Nobel yayın dağıtım.
• Tay, B., & Akyürek-Tay, B. (2006). Sosyal bilgiler dersine yönelik tutumun başarıya etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 73–85.
• Tezci, E. (2015). Öğretmenlerin BİT entegrasyon yaklaşımlarının ölçülmesine yönelik ölçek geliştirme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 975–992.
• Turan, E. Z. (2013). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmen yetiştirme programlarına ilişkin kalite standartlarının belirlenmesi (Tez No. 350802) [Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi-Konya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Ulu-Kalın, Ö., & Topkaya, Y. (2017). İlkokul 4.sınıf sosyal bilgiler dersine yönelik tutum ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 14–22.
• Yılmaz, A. (2018). Fen bilgisi öğretmen yetiştirme programlarında kalite standartlarının belirlenmesi: Ölçek geliştirme ve uygulama çalışması (Tez No. 496273) [Doktora tezi, Kastamonu Ünive rsite si-Ka stamo nu]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, A., & Aydın, S. (2019). Fen bilgisi öğretmen yetiştirme programlarının içeriğine ve öğrenci kabulüne yönelik kalite standartlarının belirlenmesi: Ölçek geliştirme ve uygulama çalışması. Online Fen Eğitimi Dergisi, 4(1), 44–65.
• Yılmaz, A., & Aydın, S. (2021). Determination of quality standards for management and administrative services in science teacher training programs. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 17(37), 4760–4783. [CrossRef]