Modernitenin İki Yüzü: Goethe’nin Faust’u ve Sezai Karakoç’un Taha’nın Kitabı Üzerine

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 103 - 126, 23.03.2025

Ramazan Kandemir Enser

https://doi.org/10.31465/eeder.1592356

Abstract

Büyük sanatçıların önde gelenleri çağının insanını anlatırken tekil bir örneği yaşadıkları toplumun ya da daha geniş anlamda insanlığın hikayesine dönüştürürler. Batı edebiyat kanonunun önemli sanatçılarından olan Johann Wolfgang von Goethe, eserlerinde dar anlamda Alman ulusunun, daha geniş anlamda ise Batılı modern bireyin hikayesini anlatmaya çalışmıştır. Türk edebiyatında da Sezai Karakoç, edebi eserlerinde insanı sadece yaşadığı çağla değil, tarihi-sosyolojik boyutuyla daha geniş bir perspektifle ele alır. Bu açıdan Karakoç’un eserlerindeki insan, tekil bir kişiyi aşarak her zaman medeniyet arka planıyla esere yansır. Bu makalede Goethe’nin Faust’u ile Sezai Karakoç’un Taha’nın Kitabı adlı eserleri başkişilerin anlam arayışları ve moderniteye bakışları karşılaştırılarak bu iki eserin bu bağlamdaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konmaya çalışılacaktır. Betimsel olan bu çalışmada iki eserle ilgili tarama ve karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada Karakoç’un, Taha’nın Kitabı ile, Faust arasında bilinçli bir ilişki kurduğu ve Goethe’nin Faust için bir kurtuluş ve mutluluk vesilesi olarak gördüğü modernleşme düşüncesini Taha’nın şahsında yıkıma neden olduğu gerekçesiyle yanlışlayarak yadsıdığı görülmüştür.

Keywords

Taha, Faust, modernite, şiir

Two Faces of Modernity: On Goethe's Faust and Sezai Karakoç’s the Book of Taha

Abstract

When the leading great artists describe the people of their time, they transform a singular example into the story of the society in which they live or of humanity in a broader sense. Johann Wolfgang von Goethe, one of the important artists of the Western literary canon, tried to tell the story of the German nation in a narrow sense and the Western modern individual in a broader sense in his works. In Turkish literature, Sezai Karakoç also tried to tell the story of man within the context of civilization by using singular examples. In this article, Goethe's Faust and Sezai Karakoç's Taha's Book were compared in terms of the protagonists' search for meaning and their perspectives on modernity, and the similarities and differences of these two works were tried to be determined. This descriptive study used the comparison method for the two works. In the study, it was seen that Karakoç consciously established a relationship between Taha's Book and Faust. It was also determined that Goethe saw modernization as a means of salvation and happiness for Faust, but Karakoç criticized and rejected modernization on the grounds that it caused destruction in the person of Taha.

Keywords

The Book of Taha, Faust, modernity, poetry

References

• Berman, M. (2013). Katı Olan Her Şey Buharlaşıyor, çevl. Altuğ, Ü., Peker, B., İstanbul: İletişim Yayınları.
• Christopher, M. (2020). Dr. Faustus, çev. Öğüt, T. Y., İstanbul: Mitos Boyut.
• Çağıl, O. (1985). Faust Tragedyasının Felsefi, Kültürel, Ahlaki Mana ve Kıymeti ve İhtiva Ettiği Hukuki Düşünceler, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 51(1-4), 375-424.
• Çağıl, O. (1987). Faust Tragedyası Zaviyesinden “Goethe”nin Hayat ve İnsan Anlayışının Kültür Dünyası İçin Filozofik Mana ve Kıymeti, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 52(1-4), 389-500.
• Çağıl, O. M. (1982). İnsaniyet İdesi Işığında: Goethe’nin İnsan ve Hayat Anlayışı, Hegel ve Kant’a Nispeti, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 45(1-4), ss. 585-616.
• Eckermann, J. P. (2004). Goethe ile Konuşmalar II, çev. Yücel, E., Ankara: Hece Yayınları.
• Enser R. K. (2022). Modern Dünyada Bir Sûfinin ‘Seyr ü Sülûk’ü: Sezai Karakoç’un ‘Ayinler’i Üzerine. Tüm Yönleriyle Sezai Karakoç: Edebiyat Düşüncesi içinde. Edl. Kemal Şamlıoğlu vd. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Enser, R. (2018). Sezai Karakoç’un Şiirlerinde Geleneğin Tezahür Odakları Olarak İnsan, Zaman ve Mekân, Doktora Tezi, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Eroğlu, E. (1981). Sezai Karakoç’un Şiiri, İstanbul: Bürde Yayınları.
• Lukacs, G. (2011). Goethe ve Çağı, çev. Aydar, F. B., İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Goethe, J. V. (2016). Faust, çev. Cankorel, İ., Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Goethe, J. W. (2001). Faust, çev. Eyuboğlu, İ. Z., İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Goethe, J. W. (2009). Yaşamımdan Şiir ve Hakikat, çev. Kahraman, M., İstanbul: İş Kültür Yayınları.
• Goethe, Y. W. (1973). Faust, çev. Irmak, S., İstanbul: İstanbul Kitabevi.
• Goldmann, L. (1999). Aydınlanma Felsefesi, çev. Arslan, E., Ankara: Doruk Yayınları.
• Güç, A. C. (2023). Die Gretchentragödie In Der Türkischen Literatur Anhand Des Beispiels Der Dämon In Uns: Eine Komparative Analyse, KARE, (16), 1-15.
• Güldürmez, S. (2017). Faust'u Gölgesinden Seyretmek yahut Modernizm Bağlamında Faust’a Dair Bazı Dikkatler, Electronic Turkish Studies, 12(15).
• Haksal A. H. (2017). Sezai Karakoç Eleğimsağmalarda Gökanıtı, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Karaca, A. (2005). İkinci Yeni Poetikası, Ankara: Hece Yayınları.
• Karakoç, S. (2007a). Edebiyat Yazıları I, Medeniyetin Rüyası Rüyanın Medeniyeti Şiir, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2007b). Edebiyat Yazıları II, Dişimizin Zarı, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2008a). Unutuş ve Hatırlayış, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2008b). Çağ ve İlham 4, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2010). Gündönümü, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2011a). İnsanlığın Dirilişi, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2011b). Dirilişin Çevresinde, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2013a). Gün Doğmadan, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2013b). Edebiyat Yazıları III, Eğik Ehramlar, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karakoç, S. (2014). Taha’nın Kitabı, Gül Muştusu, Şiirler IV, İstanbul: Diriliş Yayınları.
• Karataş, T. (1994). Sezai Karakoç (hayat-sanat-tenbit), Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• Karataş, T. (2019). Doğunun Yedinci Oğlu Sezai Karakoç, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kutsal Kitap (2002). İstanbul: Yeni Yaşam Yayınları.
• Morley, H. (1889). Introduction. Marlowe’s Faustus-Goethe’s Faust, Edited by Anster J. U.S.A: George Routledge and Sons.
• Muhammed Esed (2015). Kur’an Mesajı, Meal-Tefsir, çevl. Koytak, C., Ertürk, A., İstanbul: İşaret Yayınları.
• Özgü, M. (2017). Faust Tefsirleri, Yeni bir tefsir dolayısiyle, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 8(1-2), 105-113.
• Pınar, N. (1984). 1900-1983 Yılları Arasında Türkçede Goethe ve Faust Tercümeleri Üzerinde Bir İnceleme, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Tanilli, S. (1994). Yüzyılların Gerçeği ve Mirası IV: 18. Yüzyıl: Aydınlanma ve Devrim, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Watt, I. P. (2014). Modern Bireyciliğin Mitleri: Faust, Don Quijote, Don Juan, Robinson Crusoe, çev. Doğan, M., İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Yazır, E. M. H. (1992). Hak Dini Kur’an Dili. C. V, sadl. Karaçam, İ. vd., İstanbul: Azim Dağıtım.