Cumhuriyet Dönemi Türk Şiirinde Sıkılan Özneler ve Sıkıntı Tipolojileri

Year 2025, Volume: 9 Issue: 1, 170 - 187, 23.03.2025

Mehmet Akif Çetin

https://doi.org/10.31465/eeder.1597514

Abstract

Moderniteyle birlikte kapsam değiştiren, öznelerin düşünme biçimlerine ve zihinsel süreçlerine etki eden sıkıntı, Cumhuriyet sonrası Türk şiirinde yaygın bir tema olarak karşımıza çıkar. Sanatçıları etkileyen olay ve olguların sanatsal üretimlere dolaylı ve dolaysız biçimde etki etme kapasitesine sahip olması modern şiirdeki sıkıntı temasının bir sebebi olarak değerlendirilebilir. Sıkıntı, şiirlere tematik olarak kaynaklık etmenin yanı sıra bazı şairlerin sanatsal üretimlerinde, yaşamlarında ve düşünme biçimlerinde doğrudan belirleyici olmuştur. Örneğin, Edip Cansever ve İlhan Berk gibi önemli şairler kendilerini tanımlarken sıkıntıyı önemli bir kimlik bileşeni olarak görmüşlerdir. Edip Cansever başta olmak üzere Cumhuriyet sonrası modern Türk şiirinde sıkıntı bazı şairlerin üretiminin önemli bir parçası ve hatta kaynağı olmuştur. Bu makalede modernite sonrası yeniden tanımlanan sıkıntı hâlinin tarihsel bir zorunluluk olarak modern çağın sonuçlarıyla yüzleşmek zorunda kalan Cumhuriyet dönemi Türk şairleri üzerindeki etkisi ve edebî üretimlerindeki izleri incelenmiştir. Sıkıntı tipolojilerinin modern şiirdeki görünümleri iç sıkıntısı/varoluşsal sıkıntı, yaratıcı sıkıntı, pazar sıkıntısı, yalnızlık sıkıntısı gibi sınıflandırmalar altında ele alınmıştır. Ruh hâli ile edebî üretim arasındaki ilişkinin ele alındığı bu çalışma, sıkıntının edebî ürüne dönüşümünü ve edebî eserlere yansımalarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Keywords

Sıkıntı, Modernite, Modern Şiir, Sıkıntı ve Şiir İlişkisi, İç Sıkıntısı

Subjects Bored and Typologies of Boredom in Republican Era Turkish Poetry

Abstract

Boredom, which has shifted in scope along with modernity and influenced the thinking patterns and mental processes of subjects, appears as a common theme in post-Republican Turkish poetry. The fact that the events and phenomena that affect artists have the capacity to shape artistic productions both directly and indirectly can be considered as a reason for the theme of boredom in modern poetry. In addition to serving as a thematic source for poems, boredom has also been a direct determinant in the artistic creations, lives, and ways of thinking of some poets. For example, prominent poets such as Edip Cansever and İlhan Berk regarded boredom as an important component of their identity. In post-Republican modern Turkish poetry, especially in the case of Edip Cansever, boredom has been an important part and even a source of some poets' production. In this study, the impact of the state of boredom, which is redefined in the post-modern context, on Turkish poets of the Republican era who are compelled to confront the consequences of the modern age as a historical necessity, as well as its traces in their literary productions are examined. The appearances of boredom typologies in modern poetry are discussed under classifications such as inner boredom/existential boredom, creative boredom, sunday boredom, loneliness boredom. This study, which examines the relationship between emotional state and literary production, aims to reveal the transformation of boredom into literary works and its reflections in literary texts.

Keywords

Boredom, Modernity, Modern Poetry, Relationship between boredom and poetry, Inner boredom

References

• Akdağ, T. (1999). “Bu Toplum Sizi Kahretsin”, Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, C.2, haz. Memet Fuat, 2. Baskı, İstanbul: Adam Yayınları.
• Anday, M. C. (2016). Bütün Şiirleri - Sözcükler, 4. Baskı, İstanbul: Everest Yayınları.
• Anderson, B. (2003). “Time-stilled Space-slowed: How Boredom Matters”, Geoforum, 35(6), s. 739-754.
• Arslan, A. (1992). “Aydınlanma”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), s. 23-32.
• Asaf, Ö. (2016). Çiçek Senfonisi - Toplu Şiirler, 15. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük, 2. Baskı. İstanbul: Kubbealtı.
• Benjamin, W. (2006). Son Bakışta Aşk, haz. Nurdan Gürbilek, 4. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Berk, İ. (2003). Toplu Şiirler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berk, İ. (2022). Kanatlı At, haz. Yalçın Armağan, 3. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bernstein, H. E. (1975). “Boredom and the Ready-Made Life”, Social Research, The John Hopkins University Press, 43(3), s. 512-537.
• Caner, F. (2006). Turgut Uyar’ın Huzursuzluğu, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Cansever, E. (2013a). Sonrası Kalır I, 10. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cansever, E. (2013b). Sonrası Kalır II, 9. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cansever, E. (2021). İki Satır, İki Satırdır, haz. Habil Sağlam, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cumalı, N. (1983). Bütün Şiirleri 1, İstanbul: Yazko.
• Çetin, M. A. (2024). “Edip Cansever’in Alev Ebüzziya’ya Mektuplarında Sıkıntı Üzerine”, Gazi Türkiyat 34, s. 99-112.
• Cheng, J. S. (2017). “Paris Dada and the Transfiguration of Boredom”, Modernism/modernity, Johns Hopkins University Press, 24(3), s. 599-628.
• Cioran, E. M. (2016), Ezeli Mağlup, çev. Haldun Bayrı, 3. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Cioran, E. M. (2017), Doğmuş Olmanın Sakıncası Üstüne, çev. Kenan Sarıalioğlu, 2. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları. Dıranas, A. M. (2023). Şiirler, 7. Baskı, İstanbul: Everest Yayınları.
• Erhan, A. (1979). “Sıkıntı”, Türk Dili, 338(XL), s. 303.
• Felski, R. (2016). Edebiyat Ne İşe Yarar?, çev. Emine Ayhan, 3. Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Goodstein, E. S. (2005). Experience Without Qualities - Boredom and Modernity, California: Stanford University Press.
• Gürbilek, N. (2014). Ev Ödevi, 5. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Ilgaz, R. (2004). Bütün Şiirleri, 2. Baskı. İstanbul: Çınar Yayınları.
• Kansu, C. A. (1969). “Can Sıkıntısı”, Türk Dili, 208(XIX), s. 578.
• Karaca, A. “Edip Cansever’in Sıkıntısı: Yakup’un Çağrılmayışı”, Türk Dili, 869(CXXVI), s. 34-41.
• Koçak, O. (2020). “Edip Cansever ve İç Sıkıntısı”, “Sıkıntı Var”, der. Aylin Kuryel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Külebi, C. (1998). Bütün Şiirleri, 12. Baskı. İstanbul: Adam Yayınları.
• Kustermans, J. ve Ringmar, E. (2011). “Modernity, Boredom and War: A Suggestive Essay”, Review of International Studies, 37(4), s. 1775-1792.
• Lewis, C. Day (2024). Şiirsel İmge, çev. Çiğdem Şentuğ, İstanbul, Ketebe Yayınları.
• Musharbash, Y. (2007). “Boredom, Time and Modernity: An Example From Aboriginal Australia”, American Anthropologhist, 109(2), s. 307-317.
• Necatigil, B. (2017). Şiirler, haz. Ali Tanyeri-Hilmi Yavuz, 9. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Oktay Rifat. (2010). Bütün Şiirleri I, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Oktay Rifat. (2014). Bütün Şiirleri II, 2. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Orhan Veli. (2012). Bütün Şiirleri, 31. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ozansoy, H. F. (1956). “Can Sıkıntısı”, Türk Dili, 58(V), s. 610.
• Özarslan, O. (2020). “Taşra Sıkıntısı: Dar Zamanlar, Geniş Mekânlar, Toplumsal Cinsiyet”, “Sıkıntı Var”, der. Aylin Kuryel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pessoa, F. (2023). Huzursuzluğun Kitabı, çev. Saadet Özen, İstanbul: Can Yayınları.
• Schopenhauer, A. (2008). Yaşam Bilgeliği Üzerine Aforizmalar, çev. Mustafa Tüzel, 5. Baskı. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Susam, A. (2020). “Sıkıtnın İpi: Safiye Erol Romanlarında Sıkıntının Dönüştürücü Rolü”, “Sıkıntı Var”, der. Aylin Kuryel, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Svendsen, L. (2021). Yalnızlığın Felsefesi, çev. Murat Erşen, 4. Baskı, İstanbul: Redingot Kitap.
• Svendsen, L. Fr. H. (2020). Sıkıntı’nın Felsefesi, çev. Murat Erşen, 3. Baskı, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Tulum, M. (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2011). 11. Baskı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uçarı, E. (1999). “İnsan”, Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi, C.2, haz. Memet Fuat, 2. Baskı, İstanbul: Adam Yayınları.
• Uyar, T. (2011). Büyük Saat, 11. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Yarar, M. T. (1952). “Sıkıntı”, Türk Dili, 11(I), s. 629.
• Yücel, C. (1998). Rengâhenk, 12. Baskı, İstanbul: Papirüs Yayınları.