What is Love? Who is a Lover? How Female Poets Define Love and Lover in Classical Turkish Literature

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 453 - 472, 27.10.2025

Özlem Batğı Akman

Abstract

The first female poet of Classical Turkish literature emerged in the 15th century and simultaneously became its most renowned. The structural and thematic conventions of Classical Turkish poetry were also adopted by women poets, as composing poetry in accordance with tradition was an important means of gaining acceptance. Although the gender of the lover and the beloved is not explicitly stated in the poetry, physical descriptions often imply that the lover is male and the beloved is female. While most female poets conformed to this convention, there were times when they could not suppress their own voices and addressed the reader as female lovers. Although many studies have attempted to define the nature of love in Classical Turkish poetry, these works have primarily focused on definitions articulated through the male poets’ perspectives. This study aims to explore the questions “What is love?” and “Who is the lover?” through the voices of female poets, drawing on examples from their poems as evidence. The poems of Zeyneb Hatun, Mihri Hatun, Fıtnat Hanım, Leyla Hanım, Şeref Hanım, and Adile Sultan have been examined. While their poetry generally adheres to conventional forms, these women sometimes rebelled or turned away from tradition, occasionally revealing their gender in doing so. This study seeks to analyze such moments of divergence.

Keywords

Classical Turkish Poetry , Women Poets of the Divan Literature , Love , Lover

Aşk Nedir? Âşık Kimdir? Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairlerin Aşkı ve Âşığı Tanımlama Biçimleri

Abstract

Klasik Türk edebiyatının ilk kadın şairi Zeyneb Hatun 15. yüzyılda sahada varlık göstermiş ve bununla birlikte de en meşhuru olmuştur. Muhtevası ve yapısı önceden belirlenmiş olan klasik Türk şiirinin kuralları kadın şairler tarafından da tatbik edilmiş ve geleneğe bağlı şiirler yazmak kabul görmek anlamında onlar için mühim bir mevzu olmuştur. Şiirimizde âşığın ve maşukun cinsiyeti her ne kadar açıkça ifade edilmese de betimlenen fiziksel özellikler bizlere âşığın erkek, maşukun da kadın olduğunu sezdirmektedir. Kadın şairler çoğunlukla bu teamüle uymuşlar fakat bazı zamanlar kendi seslerini gizleyememiş ve okuyucuya âşık kadın kimlikleriyle seslenmişlerdir. Klasik Türk şiiri geleneğinde aşkın nasıl tanımlandığı ve işlendiği pek çok çalışma ile ortaya konmaya çalışılmıştır ve fakat ortaya konan neredeyse tüm çalışmalar erkek divan şairlerinin dilinden yansıyan aşkın tarifine odaklanmaktadır. Bu çalışmada aşk nedir, âşık kimdir mevzuu kadın şairlerin kendi dilinden tanımlanmaya çalışacak ve delil olarak şiirlerinden örnekler sunulacaktır. Çalışma kapsamında Zeyneb Hatun, Mihrî Hatun, Fıtnat Hanım, Leylâ Hanım, Şeref Hanım ve Âdile Sultan’ın şiirleri incelenmiş ve şiirlerini yazarken çoğu zaman teamüle uygun olsa da zaman zaman başkaldıran zaman zaman yüz çevirmeyi seçen kadın şairlerin bunu yaparken bazen de cinsiyetlerini açık edişleri bu çalışma ile irdelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Klasik Türk şiiri , Kadın Divan Şairleri , Aşk , Âşık

References

• Afîfî, D. R. (1391). Ferheng-nâme-i Şi‘rî. Cild Sevvom, Tehrân.
• Akün, Ö. F. (1994). “Divan Edebiyatı”, DİA, C.9, s. 389-427.
• Akün, Ö. F. (1996). “Fıtnat Hanım”, DİA, C.13, s. 39-46.
• Arslan, M. (2018). Leylâ Hanım Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59881,leyla-hanim-divanipdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Arslan, M. (2018). Mihrî Hâtun Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58679,mihri-hatun-divanipdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Arslan, M. (2018). Şeref Hanım Dîvânı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/59880,seref-hanim-divanipdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Arslan, M. (2014). “Mihrî, Mihrî Hâtun, Mihrî, Mihrimâh”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mihri-hatun. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Arslan, M. (2014). “Zeyneb, Zeyneb Hatun, Zeynünnisâ”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/zeyneb-zeyneb-hatun-zeynunnisa. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Ayçiçeği, B. (2024). Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairler 7-Âdile Sultan, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Aydemir Y.; Çeltik, H. (2008). “Redife Farklı Bir Bakış: Divan Şiirinde Ön Kafiye ve Ön Redif”, Bilig, S:46, s.193-214.
• Çeçen, H. (1996). Fıtnat Hanım hayatı-sanatı ve divanı inceleme-metin, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Malatya.
• Deniz, S. (2024). Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairler 2-Mihrî Hatun, İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Hammer Purgstall, J.V. (2024). Osmanlı Şiir Sanatı Tarihi, C.1, Çev. Haz. Ay, F. Z.; Ay, A., İstanbul: Dün Bugün Yarın Yayınları.
• Kanar, M. (2013). Farsça Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• Karahan, A. (1979). “Mihrî Hâtun”, İslam Ansiklopedisi, C.8, s. 305-306.
• Kutluk, İ. (1997). Beyânî Mustafa bin Cârullâh Tezkiretü’ş-Şuarâ, Ankara: TTK Basımevi.
• Mehmed Zihnî Efendi (1294). Kitâb-ı Meşâhirü’n-Nisâ, C. 1, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Özdemir, H. (1996). Âdile Sultan Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztoprak, N.; Deniz, S.; Ersoy, E.; Demirkazık H. İ.; Özkat, M.; Kaya, H.; Ayçiçeği, B.; Ay, Ü.; Gedik, N. (2024). Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairler-Şiirin Zarif Kalemleri, ed. Öztoprak N., İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Özkat, M. (2024). “Zeyneb Hatun”, Klasik Türk Edebiyatında Kadın Şairler-Şiirin Zarif Kalemleri, ed. Öztoprak, N., İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: LM Yayınları.
• Sungurhan, A. (2017). Kınalızâde Hasan Çelebi Tezkiretü’ş-Şu’arâ, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55834,kinalizade-hasan-celebipdf.pdf?0. Erişim Tarihi: 17.03.2025.
• Toska, Z. (2018). “Divan Şiirinde Kadın Şairlerin Sesi”, Türk Edebiyatı Tarihi, C. 1, ed. Halman, T.S.; Horata, O., Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü/TEİS, https://teis.yesevi.edu.tr/kapsam. Erişim Tarihi: 23.04.2025.
• Yalçınkaya, Ş. (2012). “Osmanlı Kadın Şâirleri Erkekler Gibi mi Yazardı?”, Nüans Sanat Tarihi Dergisi, 2, s.111-117.