Nâdir Şah Oğlu Rızâ Kulı Mîrzâ’nın Efsanevî Düğünü: Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 566 - 585, 27.10.2025

Arif Edip Aksoy

Abstract

Avşar Devleti’nin kurucusu ve en büyük hükümdarı Nâdir Şah’ın oğlu ve veliahtı Rızâ Kulı Mîrzâ’nın Şah II. Tahmasb’ın kızkardeşi ve Şah III. Abbas’ın halası Fatma Begüm’le evliliklerini konu alan, Kerküklü Mehmed Mihrî’nin Mîrzâ Mehdî Han’ın Dürre-i Nâdire’sini kaynak alarak tercüme ettiği Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han, Osmanlı inşâ nesri içinde ilgi çekici eserlerden biridir. Eserin içindeki Farsça manzumeler ona manzum-mensur bir yapı da katmaktadır. Eserdeki ayet iktibasları, metinle Kurân-ı Kerîm arasında bağlantı kurmayı amaçlamakla birlikte metnin inandırıcılığını da arttırmayı hedeflemektedir. Dürre-i Nâdire’nin Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ bölümüyle Türkçeye tercümesi olan ve mensur bir sûrnâme özelliği taşıyan Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han arasındaki kelime, tamlama seçimleri ve üslup özellikleri de büyük oranda benzerlikler göstermektedir. Bu çalışmada, Dürre-i Nâdire’nin Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ bölümüyle Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han arasındaki üslup, tercüme usulü ve imla hususiyetleri belirlendikten sonra metnin muhtevası hakkında bilgiler verilecek ve Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han isimli eserin transkripsiyonlu tam metni ortaya konulmaya çalışılacaktır. Gerektiği yerlerde metin tenkidi ve tamiri için Dürre-i Nâdire’nin Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ bölümüne müracaat edilecektir.

Keywords

Arûsnâme , Mehmed Mihrî , Dürre-i Nâdire , Mîrzâ Mehdî , Rızâ Kulı Mîrzâ

The Legendary Wedding of Nadir Shah’s Son Riza Kuli Mirza: Terceme-i Arusname-i Mirza Mehdi Khan

Abstract

The Terceme-i Arûsnâme-i Mirza Mehdi Khan, which is about the marriage of Riza Kuli Mirza, the son and heir of Nadir Shah, the founder and greatest ruler of the Avshar State, and Fatma Begum, the sister of Shah Tahmasb II and aunt of Shah Abbas III, and which Mehmed Mihri -who was born in Kirkuk- translated by taking Mirza Mehdi Khan’s Durre-i Nadire as a source, is one of the interesting works of Ottoman ornate prose. The Persian verses in the work also give it a verse-prose structure. The verse quotations in the work aim to establish a connection between the text and the Quran, as well as to increase the credibility of the text. There are also significant similarities in the word and phrase choices and style between the Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ section of Durre-i Nâdire and its translation Terceme-i Arûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Han. In this study, after determining the style, translation method and spelling features between the Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ section of Durre-i Nâdire and Terceme-i Arûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Han, information about the content of the text will be given and an attempt will be made to present the transcribed full text of the work named Arûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Han. For criticism and repair of the text, where necessary, reference will be made to the Der-Beyân-ı Arûs-ı Rızâ Kulı Mîrzâ section of Durre-i Nâdire.

Keywords

Arûsnâme , Mehmed Mihrî , Durre-i Nâdire , Mîrzâ Mehdî , Rızâ Kulı Mîrzâ

References

• Arslan, M. (2020). “Mehmed Mihrî, Kerküklü”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mehmed-mihri-kerkuklu. Erişim tarihi: 01.01.2025.
• Arslan, M. (1999). Türk Edebiyatında Manzum Surnameler, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Heyet, M. R. (2021), Mirza Mehdi Han Esterabadi Senglah Mebaniyül Lugat ve Kitabül Elif, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Mehmed Mihrî, Kerküklü (Tarihsiz). Terceme-i ‘Arûs-nâme-i Mîrzâ Mehdî Han, İSAM Kütüphanesi, Yer: 891.5 MİR.A, Demirbaş: 178810.
• Mîrzâ Mehdî Han (tarihsiz). Târîh-i Cihângüşâ-yı Nâdirî (Dijital Neşir), Isfahan: Merkez-i Tahkîkât-ı Râyâneî Kâimiyye Isfahan, http://dl.persianpdf.com/tarikh/tarikhe-naderi.pdf Erişim tarihi: 01.02.2025.
• Mîrzâ Mehdî Han (1293/1876). Dürre-i Nâdire, TBMM Kütüphanesi Açık Erişim Koleksiyonu, Numara: 201603962.
• Özcan, A. (2006). “Nâdir Şah”, DİA, C.32, s. 276-277. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Shahed, B. (2016). Dürre-i Nadiri’ye Göre Nadir Şah ve Dönemi (Tercüme ve Değerlendirme), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Ankara.
• Sümer, F. (1991). “Avşarlılar”, DİA, C.4, s. 164-166. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, M. (2013). Kültürümüzde Ayet ve Hadisler, İstanbul: Kesit Yayınları.