Çağdaş Uygur Edebiyatında Bir Hikâye: Çenıkış

Year 2009, Volume: 9 Issue: 2, 73 - 117, 01.10.2009

Alimcan İnayet

Abstract

Şiir merkezli gelişen Uygur edebiyatında hikâye türü ancak 1930’lu yıllarda ortaya çıkmış, 1940’lı yıllarda gelişmeye devam etmiş, 1950’li yıllarda oldukça yüksek bir seviyeye ulaşmıştır. Yazar Zunun Kadiri’nin 1955 yılında kaleme aldığı “Çenıkış” hikayesi Uygur hikayeciliğinin 1950’li yıllarda ulaştığı seviyeyi temsil edebilecek niteliktedir. 1950’li yıllar Çin’de ve Doğu Türkistan’da komünist partinin iktidarda olduğu, komünist rejimin yerleştiği, komünizm ideolojisinin hakim olduğu, sosyalist düzenin kurulduğu dönemdir. Daha önce Milliyetçi Çin yönetiminin ağır baskı ve zulmü altında ezilen, sömürülen Uygur halkı, tüm umudunu ezilen milletlere özgürlük, eşitlik vaadiyle iktidara gelen komünistlere bağlamıştı. Yazar böyle bir atmosferde “Çenıkış” hikâyesini yazarak toplumda yaşanan sosyal değişiklikleri yansıtmaya çalışmıştır. Hikayede son derece tembel, uyuşuk, vurdumduymaz, bilinçsiz karakter özelliğine sahip Metniyaz’ın yeni rejim ve yeni sosyal koşullar altında nasıl değişerek aktif, topluma yararlı, toplumsal bilince sahip bir kişiye dönüştüğü anlatılmaktadır. Yazar bu tavrıyla topluma hakim olan sosyalist düzene destek vermiştir

Keywords

Kanola, Metniyaz, Hemra, Đşbirliği Grubu, Kooperatif

A Story in Modern Uyghur Literature: Chenıkısh

Abstract

In the poetry-dominated Uyghur literature, story as a genre emerged as late as 1930s, continued to develop through 1940s, and reached its height in 1950s. Sununi Kadri’s 1955 story “Chenıkısh” has the quality to indicate the level that Uygur literature reached at the day. 1950s is the decade in which the communist party was in power in China and East Turkestan. In this period the communist regime gained a foothold and the communist ideology prevailed in the area, and the decade witnessed the foundation of the socialist order. Formerly suffered under the repression and the tyranny of the nationalist Chinese administration, the Uyghur people put their faith on the communists, who came to power with the promise of freedom and equality to the repressed nationalities. In this kind of atmosphere, by composing the “Chenıkısh” story, the writer intends to reflect the changes in the society. Throughout the story, it is narrated how an extremely lazy, numb, impervious, senseless Metniyaz character changes into someone who is active, someone who is beneficial to the public, and someone who has the social consciousness under the new regime and the new social conditions. With this attitude the writer identifies the socialist order that dominated the society

Keywords

Kanola, Metniyaz, Hemra, Group Collaboration, Cooperative