AŞAĞI İDİL BOYUNDA HÂKİMİYET MÜCADELESİ ÜCADELESİ VE ASTARHAN (HACI TARHAN) HANLIĞI

Year 2012, Volume: 12 Issue: 1, 455 - 494, 01.05.2012

Dinçer Koç

Abstract

Aşağı İdil boyu Hazarlardan başlayarak bölgede şehirlerin kurulmasıyla bir Türk yerleşim bölgesi haline gelmiştir. Moğol istilasından sonra Altın Orda Devleti’nin merkezi topraklarını meydana getiren aşağı İdil boyunda transit ticaretin bir merkezi olarak Astarhan şehri ön plana çıkmıştır. 1502 yılında Kırım Hanı Mengli Giray’ın “Taht-İli”ne saldırarak Altın Orda Devleti’ni yıkmasıyla bağımsız hale gelen Astarhan Hanlığı bol balık ve tuz kaynakları sayesinde zengin- leşmiştir. Astarhan Hanlığı 1556 yılında Ruslar tarafından tamamen istila edilene kadar Nogayların ve hâkimiyet alanlarını aşağı İdil boyuna doğru genişletmek is- teyen Kırım hanlarının baskısı altında kalmıştır. Bu durum Hanlığın siyasi istik- rarına darbe vurmuş ve güçlenmesini engellemiştir. Güçlü Tatar komşularından çekinen Astrahan hanları Moskova büyük knezleriyle ittifak kurmuşlardır. An- cak 1552 yılında Kazan Hanlığını zapteden Rusların yeni hedefi Astarhan Hanlı- ğını ele geçirerek Hazar Denizi’ne çıkmak olmuştur. Bunun neticesinde 1556 yı- lında Astarhan’ın Ruslar tarafından ele geçirilmesiyle bölgede Türk hâkimiyeti sona ermiştir

Keywords

Astarhan, Aşağı İdil boyu, Kırım Hanlığı, Nogaylar, Ruslar

Dominance Struggles in Lower Volga Region and Astarkhan (Haji Tarhan) Khanete

Abstract

Lower Volga region became a Turkic enclave with starting the establishment of
cities from Khazars epoch. After the Mongol invasion in the Lower Volga region,
that bringing about central territories of Golden Horde State, Astarkhan City
came forward as a center of transit trade. After Mengli Giray, Khan of Kirim,
demolished Golden Horde State by attacking to “Taht-İli”, Astarkhan Khanate
became free and grew rich owing to affluent fish and salt sources. Astarkhan
Khanate remained under pressure of Nogays and Kirim Khans desiring to expand their dominance to Lower Volga region up to completely invasion of khanate by
Russian. That situation blow to stableness and prevented strengthening of state.
Astarkhan Khans intimidated by powerful neighbors Tatar khans and aligned
with Moscow Knezs. Nevertheless, after Russian captured Kazan Khanate aimed
to move out Caspian Sea with destroying Astarkhan Khanate. As a result, Turkic
dominance ended in region by capturing of Astarkhan by Russians in 1556.

Keywords

Astarkhan, Lower Volga region, Kirim , Khanate, Nogays, Russians.