Türk Kültüründe “Al” Renk

Year 2016, Volume: 16 Issue: 2, 103 - 107, 01.01.2016

Prof. Dr. Metin Ekici

Abstract

Eski inanç sistemlerini taşıma kapasiteleri, sembolik anlam taşıma güçleri ve hatırda
kalıcı olmaları dolayısıyla renkler ve onların adı olan sözcükler bir toplum veya milletin
kültürel miraslarını aktarmada önemli bir role sahiptir. Zaman içinde anlamlarında bazı
değişmeler meydana gelse de, bir milletin yaşam tarzı ve inançlarıyla ilgili en eski
evren ve dünyaya yönelik algıları renklerin adı olan kelimelerin kök anlamlarında
taşıdıkları görülür. Farklı kültürlerde olduğu gibi, Türk kültüründe de renkler farklı
anlamları taşıma yanında sembol olarak da kullanılmaktadır. Renkler başlangıçta bir
inanç sisteminin temel unsurlarını yansıtan ritüellerde kullanılan semboller olarak
kullanılırken, daha sonraları gerçek veya sembolik anlamlarıyla sözlü ve yazılı
edebiyata taşınmış ve kullanılmaya başlanmıştır. Nerede kullanılırsa kullanılsınlar,
renklerin bir toplumun erken dönem dünya algılarını kök anlamlarında her zaman
korudukları görülür. Türk kültüründeki en eski renklerden biri “al” renktir. Al renk,
Türklerin en eski inanç sistemlerinde ve törenlerinde kullanılmıştır. Bazen belli
varlıkları olumlu olarak ifade eden, onları tanımlamada bir sıfat olarak kullanılırken,
bazen de kötü varlıkların adı olarak kullanılmıştır. Her iki durumda da “al” renk
Türklerin en eski dünya algılarını kök anlamında taşımaya devam etmiştir. Al renk her
zaman “değişim ve dönüşüm” anlamına sahip olmuştur. Bu değişim ve dönüşüm anlamı
yaratıcının vermiş olduğu veya yaratıcıdan gelen alan “ışık ve ısı”dan
kaynaklanmaktadır. Bu ışık ve ısı güneşte, ateşte, altında ve diğer bazı varlıklarda
görülebilir. Başka bir ifadeyle Tanrısal enerji de diyebileceğimiz bu ışık ve ısı her neye
dokunursa, o varlık veya canlı “al” renge dönüşür, allaşır. Bu düşünceden hareketle “al”
rengin ilk anlamını; “Tanrı tarafından verilen enerji ile değişen ve dönüşen nesne ve
varlık” şeklinde açıklamak uygun olabilir. Bu makalede ilk olarak al rengin Türk
düşüncesindeki temel anlamı açıklanacak, daha sonra bir sınıflama içinde bu rengin
olumlu ve olumsuz anlamlarda kullanımı ve bunların nedenleri açıklanacak ve sonuç
kısmında bu rengin her zaman koruduğu temel anlamın ne olduğu hakkındaki
görüşlerimize yer verilecektir.

Keywords

Al, al renk, renkler, Türk kültürü

“Scarlet” The Color in Turkish Culture

Abstract

Due to their capacity of carrying ancient beliefs, having symbolic meanings and being
easy to keep in mind, colors and the words used as their names have important roles
in transmitting the cultural heritage and the belief systems of a nation or a society. It
should be pointed out that the colors related to ancient belief systems and lifestyle
of a nation still carry on the deep rooted conceiving as a cultural heritage every time
even though they might have some changes in meanings from time to time. As it is
the case in many cultures, the colors carry different meanings and are used as symbols;
it has been the same in Turkic culture as well. At first they bore the basic elements
of the belief system, were used as the symbolic meanings in the beliefs, appeared
in the rituals, and later they have also been transformed into the oral and
written literary creations as well. Wherever they have been used and seen, their
deeply rooted perception was always kept in. One of the most ancient colors in Turkic
culture is “al (scarlet)”. It has been used as part of the ancient Turkic beliefs and rituals.
Sometimes the color “al (scarlet)” has been used as a favorable adjective that described
beings, sometimes used as an unfavorable name for creatures. In both cases,
the color “al” carried the deeply rooted perception of the Turkic people. This color
has always kept the meaning of “transformation and change”. This meaning must be
related to light and heat of the creator. This light and heat may be observed in fire,
in the sun, in gold or some other beings. Whatever this light and heat in other words
the energy provided by God, touches that is transformed into “al (scarlet)”. As a result,
the meaning of “al (scarlet)” might be explained “the thing or being is transformed
and changed by the energy of Tengri”. In this article, I will initially try to explain
the basic meanings of the color “al (scarlet)” in Turkic understanding. Secondly, I
will classify and provide some examples about its favorable and unfavorable usages
that will show how the meaning of the color “al (scarlet)” has been transformed. I will
also discuss the reasons for those changes in the meaning of the color. In the conclusion
part, I will try to explain deeply rooted and never changing meaning of this color.

Keywords

Scarlet, scarlet color, colors, Turkish culture