Pederi-i Şefik’ten Müstebit Hükümdara: 1876-1914 Yılları Arasında Yayımlanan Çocuk Gazetelerinde II. Abdülhamid İmajı

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 83 - 112, 18.06.2021

Ali Çapar

Abstract

Bu makale 1876 ile 1914 yılları arasında yayımlanan çocuk gazete ve dergilerinde II. Abdülhamid imajının geçirdiği değişimi incelemektedir. Bu süreçte yayımlanan 11 çocuk gazete ve dergisi incelendiğinde bu materyallerin dönemin ideolojileri ekseninde yayın politikalarını belirlediği ortaya konulmaktadır. 1876 ile 1908 yılları arasında yayımlanan yedi çocuk dergi ve gazetesinde II. Abdülhamid, halkın canını, onurunu ve malını koruyan, maarifperver, adaletli, özgürlükçü ve yardımsever olan neredeyse kusursuz sultan olarak çocuklara aktarılırken, 1908 ile 1914 yılları arasında yayımlanmış dört adet çocuk gazete ve dergisinde II. Abdülhamid despot, bencil, adil olmayan, baskıcı ve zalim hükümdar olarak aktarılmıştır. Bu değişimi kültürel devrim konsepti altında değerlendiren makalemiz her iki dönemde de çocuk gazete ve dergilerinin rejimlerin kontrolü altında propaganda aracı haline dönüşmesini, rejimlerin istediği ideal neslin yetiştirilmesine sağladığı katkıyı, çocukların doktrine ve politize edilmeleri için nasıl araçsallaştırıldığını ve çocuk gazete ve dergilerinde yer alan vatanseverlik kavramının manasının geçirdiği değişimi tetkik etmektedir. Böylece bu dönemdeki çocuk gazete ve dergilerinin salt çocukları eğlendirmek ve bilgilendirmek amacıyla basit dille yazılmış masum eserler olmadıkları, bunun yanında uygulanan baskı ve sansür politikaları neticesinde mevcut rejimlerin isteği doğrultusunda onların değerlerine sadık ideal çocuğu yaratma misyonuna destek veren araçlar oldukları ortaya konulmuştur.

Keywords

II. Abdülhamid, Çocuk Gazeteleri, Sadakat, II. Meşrutiyet Devri, İdeal Nesil

From a Merciful Father to a Despotic Ruler: The Image of Abdulhamid II in Chıildren’s Periodicals Published between 1876-1914

Abstract

This study delves into the transforming image of Abdülhamid II in children’s periodicals by examining 11 of the published periodicals between 1876 and 1914. Pointing out the fact that the children’s periodicals of this period determined their publication policies and contents based on the regime’s ideology of the time, this article shows that in the seven of the examined children’s periodicals between 1876 and 1908, Abdülhamid II was characterized as the almost holy sultan who was protector of his nation’s lives, honor and possessions, maarifperver (lover of education), fair, libertarian and philanthropic. In the four examined children periodicals, published between 1908-1914, aftermath dethronement of Abdülhamid II, he was characterized as tyrannical, selfish, careless, unjust, and unpatriotic sultan. By analyzing the shifting attitude of the children’s periodicals towards the sultan within the context of cultural revolution, the article demonstrates the transformation of children’s periodicals to propaganda tools for regimes, the contribution of the periodicals for raising the ideal generation, their roles in political socialization and indoctrination of children and the varying meaning of patriotism in these materials during this period. The children’s periodicals were not only innocent publications written in simple language to teach and entertain children, but also propaganda tools intending to raise the ideal child who would be loyal to the regime and its values.

Keywords

Abdülhamid II, Children’s Periodicals, Loyalty, Second Constitutional Era, Ideal Generation

References

• Arkadaş, İstanbul, 1876-1877; Çocuklara Arkadaş, İstanbul, 1881; Çocuk Dünyası, İstanbul, 1913-1918; Çocuklara Kırā’at. İstanbul, 1881-1882; Çocuklara Mahsūs Gazete, İstanbul, 1896-1908; Çocuklara Rehber, Selanik, 1897-1901;
• Çocuklara Taʿlīm, İstanbul, 1887-1888; (Mekteblilere) Arkadaş, İstanbul, 1910; Mektebli, İstanbul, 1913; Talebe Defteri, İstanbul, 1913-1919; Tercümân-ı Hakikât Gazetesi, İstanbul, 1880.
• Alkan, M. Ö. (2000). Modernization From Empire to Republic and Education in the Process of Nationalism. Kemal Karpat (Ed.), Ottoman Past and Today's Turkey, (s. 47-132). Leiden: Brill.
• Alkan, M. Ö. (2013). II. Meşrutiyet’te Resmi İdeoloji, Resmi Tarih ve Eğitim. Vahdettin Engin ve Ahmet Şimşek (Ed.), Türkiye’de Tarihyazımı, (s. 155-177). İstanbul: Yeditepe.
• Atakan, A. (2014). A Teacher, Agitator and Guide: Talebe Defteri and the Formation of an Ideal Child (1913-1919). ( Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi). Boğaziçi Üniversitesi/Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Baykal, E. A. F. (2019). The Ottoman Press (1908-1923). Leiden: Brill.
• Boyar, E. (2006). The Press and the Palace: The Two-Way Relationship between Abdülhamid II and the Press, 1876-1908. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 69 (3), 417-432.
• Çetinsaya, G. (2016). II. Abdülhamid’in İç Politikası: Bir Dönemlendirme Denemesi. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, XLVII, s. 353-409.
• Çicek, N. (2012). The Role of Mass Education in Nation-Building in the Ottoman Empire and the Turkish Republic, 1870–1930. Laurence Brockliss, Nicola Sheldon (Ed.) Mass Education and the Limits of State Building, c.1870–1930, (224-250). London: Palgrave MacMillan.
• Demirci, A. H. (2008). 1908 Parlamentosunda Meşrutiyetin Değerleri ve İlkeleri. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 11(45), 83-132.
• Demirel, F. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Sansür. İstanbul: Bağlam.
• Deringil, S. (1999). The Well-Protected Domains: Ideology and the Legitimation of Power in the Ottoman Empire 1876-1909. New York: IB Tauris.
• Doğan, N. (1994). İlk ve Orta Dereceli Okul Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876–1918). İstanbul: Bağlam.
• Evered, E. Ö. (2012). Empire and Education under the Ottomans. New York: I.B.Taurus.
• Fortna, B. (2002). Imperial Classroom: Islam, the State and Education in the Late Ottoman Empire. New York: Oxford University.
• Giorgetti, F. M. (2020). Nation-building in Turkey through Ritual Pedagogy: the Late Ottoman and Early Turkish Republican Era. History of Education, 49 (1), 77-103.
• Hanioğlu, Ş. (2008). A Brief History of the Late Ottoman Empire. Princeton: Princeton University.
• İnalcık, H. (2008). II. Meşrutiyet: Anayasa Rejimi Geliyor, Cumhuriyet Yolu Açılıyor. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 11(45), 11-16.
• Karakışla, Y. S. (2002). Balkan Savaşı’nda Yayımlanmış Osmanlı Propaganda Kitabı: Kırmızı Siyah Kitap. Toplumsal Tarih, 104, 60-63.
• Karpat, K. H. (2001). The Politicization of Islam: Reconstructing Identity, State, Faith, and Community in the Late Ottoman State. Oxford: Oxford University.
• Köroğlu, E. (2007). Ottoman Propaganda and Turkish Identity. New York: Tauris Academic Studies.
• Okay, C. (2008). Modern Developments in Children's Education And Creation of a New National Identity for Children in the Late Ottoman Empire. International Journal ofTurcologia, 3 (6), 17-38.
• Olgun, S.(2018). “Padişahım Çok Yaşa!” Sosyal ve Siyasî Yönleriyle II. Abdülhamid İçin Yapılan Doğum Günü Kutlamaları. Gazi Akademik Bakis, 11 (23), 111-137.
• Özbek, N. (2002). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, Siyaset, İktidar ve Meşruiyet, 1876-1914. İstanbul: İletişim.
• Özbek, N. (2005). Philanthropic Activity, Ottoman Patriotism, and the Hamidian Regime 1876-1909. International Journal Middle East Studies, 37, 59-81.
• Özçakır, S. (2018). Meşrutiyet Çocuklarının Yetiştirilmesinde Terbiyevî Oyunların Rolü. OTAM, 43, 141-164.
• Özdemir, M. (2005). Balkan Savaşlarının Çocuk Oyunlarına Yansıması ‘Çocuk Duygusu’ Dergisi Örneği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(2), 634-657.
• Öztan, G.G. (2013). Türkiye’de Cocukluğun Politik İnşası. İstanbul: Bilgi Universitesi.
• Üstel, F. (2004). Makbul Vatandaşın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi. İstanbul: İletişim.
• Yılmaz, E. (20015). Türkçe Çocuk Gazetelerinde Osmanlı Kimliği (1869-1908). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Yıldız Teknik Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yosmaoğlu, I. K. (2003). Chasing the Printed Word: Press Censorship in the Ottoman Empire, 1876-1913. The Turkish Studies Association Journal, 27 (1/2), 15-49.