Küresel ve Bölgesel Güçler Çağında; Türk Dünyası Nüfusu

Year 2021, Volume: 21 Issue: 1, 1 - 34, 18.06.2021

İbrahim Gökburun

Abstract

Bölgesel ve küresel politikalar kavşağında yer alan Türk Dünyası, beşerî ve ekonomik kaynaklarıyla büyük bir güce sahiptir. Bu gücün özgül ağırlığını geniş bir sahaya yayılmış Türk nüfusu oluşturmaktadır. Ancak Türk Dünyası nüfusuyla ilgili bugüne kadar yapılan çalışmalar oldukça sınırlı kalmıştır. Türk dünyası; coğrafi konumu, yer altı kaynakları ve doğal zenginlikleri günümüz dünyasının ilgi odağı olmuştur. İlgi sadece yer altı kaynaklarına değil aynı zamanda nüfusun gelişimi ve mevcut potansiyeli egemen güçler tarafından ilgiyle takip edilmektedir. Çünkü devletler nüfus gücüne dayanarak nüfuzunu korur. Literatürdeki mevcut çalışmalarda kullanılan verilerin güncel olmadığı ve bazı verilerin resmi kaynaklardan temin edilmediği tespit edilmiştir. Türk dünyasının nüfusu ne kadar? Türk Dünyası, küresel ve bölgesel güçler çağında nüfus sayısı ve nitelikleriyle yeni bir güç dengesi olabilir mi? Bu sorular ışığında Türk dünyasında nüfusun gelişimi, nicel değişimi ve coğrafi dağılımının zaman ve mekân perspektifinde ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. 7 bağımsız Türk devleti, 15 özerk Türk cumhuriyetiyle sınırlandırılan çalışmanın verileri; devletlerin resmi istatistik kurumlarından alınmıştır. Türk Dünyasında nüfusun gelişim durumu tablo, grafik ve haritalarla görselleştirilerek coğrafya ilminin bakış açısıyla yorumlanmıştır.

Keywords

Türk dünyası,, 7 bağımsız Türk devleti,, 15 özerk Türk cumhuriyeti,, nüfus.

References

• Abdülhamitoğlu, N. (1974). Yüz Binlerin Sürgünü. İstanbul: Boğaziçi.
• Ağdaş, O. (2006). Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nin Bağımsızlık Sonrası Temel Makro Ekonomik Göstergeler Açısından Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi. Bişkek:
• Akengin, H. (2017). Türk Dünyası ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri Üzerine Jeopolitik Bir Değerlendirme. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 4(1):1-11
• Akiner, S. (1995). Sovyet Müslümanları. Çev. Tufan Buzpınar ve Ahmet Mutu. İstanbul: İnsan.
• Akpınar, Y. ve Ağca, F. (2012). Çağdaş Türk Edebiyatları1. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Açık Öğretim Fakültesi.
• Akseki, U., Deliktaş, E. ve Gök, B. (2014). City Size Distributions in Central Asian Republics: ZIPF’S Law. Ege Academic Review 14 (2): 295-304.
• Alkan, H. (2012). Türk Cumhuriyetlerinde Siyasal Kurumsallaşma Süreci: Geçen Yirmi Yılın Bir Bilançosu. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 61:1-30.
• Atalay, İ. (2013). Türk Dünyasının Coğrafyası. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı 53:166-198.
• Atalay, İ. (2016). Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği, İzmir: Meta.
• Atasoy, E. (2008). Rusya Federasyonu Sınırları İçinde Yer Alan Özerk Cumhuriyetlerin Etnocoğrafya Işığında Değerlendirilmesi. Turkishstudies 13: 83‐124.
• Avcu, S. A. ve Zholdasbekova, A. (2018). Kazakistan. Yaldız A. Ç. ve Yılmaz, M. (ed.) Bağımsızlıklarının Yirmi Yedinci Yılında Türk Cumhuriyetleri, içinde s. 119-197). Ankara: Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı.
• Avşar, Z., Solak, F. ve Tosun, S. (1997). Türk Dünyasının Demografik Yapısı (1950-2025). Yeni Türkiye 15: 205-241.
• Buran, A. ve Alkaya, E. (2011). Çağdaş Türk Dilleri 1, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi.
• Carthy, J. M. (1998). Ölüm ve Sürgün. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Cummings, S. N. (2005). Kazakhstan: Power and the Elite. Londra: IB Tauris; S.N.
• Çevik, S. (2019). “Orta Asya Ülkelerinde ve Türkiye’de Devletin Rolüne İlişkin Tutumlar”. bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 91:81-112.
• Demirer, M. A., (1993). Türk'ün Onur Sorunu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Ankara: Turhan Kitapevi.
• Denktaş, R. (2004). Kıbrıs Girit Olmasın. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Devlet, N. (1999). Rusya Türklerinin Millî Mücadele Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Doğanay, H. (1995). Türk Dünyası’nın Siyasî Sınırları, Doğu Coğrafya Dergisi. 1:132-154.
• Dönmez, Y. (1987). Türk Dünyasının Beşeri ve İktisadi Coğrafyası. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Dönmez, Y. (1997). Türk Dünyasının Coğrafyası. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı. 15:60-72.
• Durmuş, M. ve Yılmaz, H. (2013). Türkiye’nin, Bağımsızlıkları Sonrası Orta Asya Cumhuriyetlerine Dönük Faaliyetleri. Türk Dünyası Özel Sayısı. 53:110-136.
• Ecevit, E. (2013). Türk Cumhuriyetlerinde Yaşam Beklentisinin Belirleyicileri ve Ampirik Bir Analiz. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 21: 349- 363.
• Eker, S. (2011). “Orta Asya’nın İrani Halkı Tacikler ve Bağımsızlığının 20. Yılında Tacikistan (I)”. Türkiyat Araştırmaları. Ankara:Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 15, 349-398.
• Eyüboğlu, K. (2017). Türk Dünyasında Yer Alan Ülkelerin Makro Performanslarının Karşılaştırılması. bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 83:331-350.
• Güzel, H. C. (2013). 300 Milyonluk Türk Dünyası. Türk Dünyası Özel Sayısı 53:224-230.
• Kamalov, İ. (2011). Rusya’nın Orta Asya Politikaları. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi.
• Kara, H. (2006). Orta Asya Ülkelerindeki Etnik Yapının Bölge Güvenliğine Etkileri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi CVI 1:101-109. Karagözoğlu, B. (2016). Romen Dilinde Kullanılan Farsça Kelimeler. Doğu Esintileri, (4), 179-204.
• Kaymas, S. (2019). Türk Dünyasında Kültür ve Yaratıcı Endüstri Yönetişimi Üzerine Bir Değerlendirme. bilig-Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 90: 215-243.
• Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında Millî Kimlik ve Millî Hareketler, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kovuncu, O. (2013). Ana Hatlarıyla Türklerin Dünyası. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı, 53:101-109.
• Olcott, M. B. (1997). Kazakhstan: Pushing for Eurasia. New States,New Politics: Building the Post-Soviet Nations, editör Ian Bremmer ve Ray Taras. Cambridge: Cambridge University Press.
• Oran, B. (2000). Küreselleşme ve Azınlıklar. Ankara: İmaj Yayınları.
• Özcan, K. (2002) Vatana Dönüş: Kırım Türklerinin Sürgünü ve Milli Mücadele Hareketi (1944-1991), İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Özey, R. (2001). Dünya ve Ülkeler Coğrafyası (4. Baskı). İstanbul: Aktif.
• Özey, R. (2006). Türkiye ve Komşu Ülkeler Coğrafyası. İstanbul: Aktif.
• Özey, R. (2011). Türk Dünyası Coğrafyası. İstanbul: Aktif.
• Özey, R. (2013). Türk Dünyası Coğrafyası. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı. 53:144-165.
• Özkan, N. (2007). Türk Dilinin Yurtları (2. Baskı), Ankara: Akçağ.
• Özsoy, B. (2019). Türk Cumhuriyetlerinde Kadın Sorunsalı: Uluslararası Raporlar Işığında Türk Cumhuriyetlerinde Kadınların Mevcut Durumu. bilig, Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 89: 171-192.
• Şahin, C. (2003) Ülkeler Coğrafyası. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Tandoğan, A. (1998). Demografik Temel Kavramlar ve Türkiye Nüfusu. Trabzon: Lega Kitapevi.
• TAVKUL, U. (2009). Kafkasya’da Kültürel Etkileşim-SosyoLinguistik Bir Araştırma. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Uludağ, İ. & Mehmedov, S. (1992). Sovyetler Birliği Sonrası Bağımsız Türk Cumhuriyetleri ve Türk Gruplarının Sosyo-Ekonomik Analizi Türkiye İle İlişkileri. İstanbul: TOBB.
• Yaldız, F. (2018). Türkmenistan. Yaldız A. Ç. ve Yılmaz, M. (ed.) Bağımsızlıklarının Yirmi Yedinci Yılında Türk Cumhuriyetleri içinde (s. 401-460). Ankara: Yesevi Üniversitesi Mütevelli Heyet Başkanlığı.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (9. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Yıldız, M., (2006). Dünden Bugüne Kafkasya. İstanbul: Yitik Hazine.
• Yiğit, A. (1996). Türk Ülkeleri ve Türklerin Yaşadıkları Bölgelerin Coğrafyası. Elazığ: TİSAV.
• Yiğit, A. (2013). Yeryüzünde Türk Nüfusun Dağılışı ve Miktarı Sorunu. Yeni Türkiye Türk Dünyası Özel Sayısı 53:199-223.
• TÜRKSOY Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (2019). Üyeler. https://www.turksoy.org/ (Erişim Tarihi:11.06.2019).
• KAZSTAT Kazakistan Cumhuriyeti Milli Ekonomi Bakanlığı İstatistik Komitesi. https://stat.gov.kz (Erişim Tarihi:15.07.2019).
• KAZSTAT Kazakistan Cumhuriyeti Milli Ekonomi Bakanlığı İstatistik Komitesi. https://stat.gov.kz (Erişim Tarihi:15.02.2021).
• AzStat Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi. http://www.stat.gov.az. (Erişim Tarihi:11.07.2019).
• AzStat Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet İstatistik Komitesi. http://www.stat.gov.az . (Erişim Tarihi:14.02.2021).
• TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (Erişim Tarihi: 15.07.2019).
• TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu. https://biruni.tuik.gov.tr (Erişim Tarihi: 16.02.2021).
• KCMİK Kırgızistan Cumhuriyeti Milli İstatistik Komitesi. http://www.stat.kg (Erişim Tarihi:12.07.2019).
• TürkmenStat Türkmenistan Devlet İstatistik Komitesi. http://www.stat.gov.tm (Erişim Tarihi:19.07.2019).
• KCMİK Kırgızistan Cumhuriyeti Milli İstatistik Komitesi. http://www.stat.kg (Erişim Tarihi:20.02.2021).
• UZSTAT Özbekistan Devlet İstatistik Komitesi http://www.stat.uz (Erişim Tarihi:22.07.2019).
• UZSTAT Özbekistan Devlet İstatistik Komitesi http://www.stat.uz (Erişim Tarihi: 18.02.2021).
• KKTC DPÖ Devlet Planlama Örgütü http://www.devplan.org (Erişim Tarihi: 08.07.2019).
• KKTC İstatistik Kurumu. http://www.stat.gov.ct.tr (Erişim Tarihi: 08.07.2019).
• KKTC İstatistik Kurumu. http://www.stat.gov.ct.tr/IST-YIL-2019.aspx (Erişim Tarihi: 12.03.2021).
• KKTC İstatistik Kurumu. http://www.stat.gov.ct.tr/HIA-BULTEN-YIL-7.aspx (Erişim Tarihi: 12.03.2021).
• UN Department of Economic and Social Affairs Population Dynamics. https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/ (Erişim Tarihi:10.07.2019).
• CIA Amerika Birleşik Devletleri Merkezi Haber alma Teşkilatı. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ (Erişim Tarihi: 19.01.2020).
• IMF International Monetary Fund. https://www.imf.org/en/Countries (Erişim Tarihi: 10.01.2020).
• World Bank. https://databank.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL/1ff4a498/Popular-Indicators (Erişim Tarihi:10.01.2019).
• Демоскоп Weekly. http://www.demoscope.ru/weekly/app/links.php#2 (Erişim Tarihi: 25.08.2019).
• UN (United Nations) https://population.un.org/wpp/Download/Standard/Population/ Erişim Tarihi:12.02.2020).
• UN (United Nations) http://data.un.org/Host.aspx?Content=CountryLinks Erişim Tarihi:12.02.2020).
• UN (United Nations) https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/68/262 (Erişim Tarihi: 24.08.2019).
• UN (United Nations) https://www.un.org/en/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/68/262 (Erişim Tarihi: 12.02.2021).
• Rosstat Federal Devlet İstatistik Servisi. https://showdata.gks.ru/report/278934/ (Erişim Tarihi:10.11.2019).
• Rosstat Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi. http://www.perepis2002.ru/index.html?id=11 (Erişim Tarihi: 14.12.2021).
• Rosstat Rusya Federal Devlet İstatistik Servisi. https://rosstat.gov.ru/folder/13388 (Erişim Tarihi: 11.03.2021).
• Gosstat Ukrayna Devlet İstatistik Servisi. http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2010/ds/kn/kn_e/kn0310_e.html (Erişim Tarihi: 11.12.2019).
• Gosstat Ukrayna Devlet İstatistik Servisi. http://www.ukrstat.gov.ua/operativ/operativ2010/ds/kn/kn_e/kn0310_e.html (Erişim Tarihi: 05.02.2021).
• NBS Çin Ulusal İstatistik Bürosu. http://www.stats.gov.cn/english/Statisticaldata/CensusData/ (Erişim Tarihi: 07.11.2019).
• NBS Çin Ulusal İstatistik Bürosu. http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/2020/indexeh.htm (Erişim Tarihi: 24.03.2021).
• NBS (Çin Ulusal İstatistik Bürosu). http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/2019/indexeh.htm (Erişim Tarihi: 14.02.2020).
• UHRP The Uyghur Human Rights Project https://uhrp.org/featured-articles/spatial-results-2010-census-xinjiang (Erişim Tarihi: 06.11.2019).
• Statıstıca Moldoveı Moldova Cumhuriyeti İstatistikleri Ulusal Bürosu. https://statistica.gov.md/index.php?l=en#idc=205& (Erişim Tarihi:10.08.2019).
• TDK, Türk Dil Kurumu. (2020) https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 08.06.2020).
• Statıstıca Moldoveı, Moldova Cumhuriyeti İstatistikleri Ulusal Bürosu. https://statbank.statistica.md/PxWeb/pxweb/en/60%20Statistica%20regionala/60%20Statistica%20regionala__02%20POP__POP/POP010300reg.px/table/tableViewLayout1/?rxid=b2ff27d7-0b96-43c9-934b-42e1a2a9a774 (Erişim Tarihi:11.02.2021).