Üreticilerin Yenilikleri Benimsemesinin Teknoloji Kabul Modeli Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Kırşehir İli Örneği

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 24 - 41, 30.04.2025

Başar Altuntaş , Nami Kaan Kızılcan , Serhan Candemir

Öz

Önümüzdeki 25 yıl içerisinde dünya nüfusunun 9 milyarın üzerine çıkacağı tahmin edilmektedir. Nüfus artışı, gıda başta olmak üzere giyim, ilaç, kozmetik, kimya gibi birçok sektördeki talebin de artmasına yol açacaktır. Bu artan talebin karşılanabilmesi için mevcut tarımsal üretim yapısının, daha fazla katma değer üreten bir sisteme dönüştürülmesi gerekmektedir. Bu dönüşüm, üreticilerin iş yapma biçimlerinin geliştirilmesi ve yeni teknolojilerin etkin bir şekilde kullanılmasını sağlayacak stratejilerin uygulanması ile mümkün olacaktır. Tarımsal üretimde teknoloji kullanımı, sulama, ilaçlama, gübreleme, toprağın işlenmesi gibi karşılaşılan pek çok sorunun çözümünde önemli bir alternatif sunmaktadır. Ayrıca, teknoloji kullanımı kaynak tüketimini asgariye indirmenin yanı sıra, sürdürülebilir tarıma da önemli katkılar sağlayacaktır. Firmaların rakiplerine göre sektörde ön plana çıkabilmeleri için yenilik yapmak önemli bir stratejidir. Yenilikler ise ancak ve ancak tüketicilerin o yenilikleri benimsemesi ile anlam kazanmaktadır. Bu çalışmada, üreticilerin yeni teknolojileri tercih etmelerini ve kullanmalarını etkileyen faktörler incelenmiştir. Teknoloji Kabul Modeli (TKM) çerçevesinde teorik olarak kurgulanan model test edilmiştir. Veri analizinde ise, kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Böylelikle, üreticilerin iş yapışlarında teknolojiyi kullanma yönündeki tutumları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda, üreticilerin daha verimli, çevreci, bilgiye dayalı, yenilikçi ve teknoloji temelli tarımsal üretim yapabilmeleri için gerekli unsurlar belirlenmiştir. Araştırma bulguları, politika geliştiricilere, üreticilere ve tarımsal yayım faaliyetleri yürütenlere yönelik çeşitli tavsiyelerle sonlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Teknoloji Kabul Modeli , Tarımsal Yenilikler , Tarımsal Pazarlama , Yapısal Eşitlik Modellemesi , Kısmi En Küçük Kareler

Etik Beyan

Malatya Turgut Özel Üniversitesi Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Etik Kurul Başkanlığının 34 sayılı toplantısı 06 karar numarası ile etik kurul izni alınmıştır

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior. Organizational behavior and human decision processes, 50(2), 179-211. https://doi.org/10.1016/0749-5978(91)90020-T
• Alambaigi, A., & Ahangari, I. (2016). Technology acceptance model (TAM) as a predictor model for explaining agricultural experts behavior in acceptance of ICT. International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD), 6(2), 235-247.
• Al-Suqri, M. N. (2014). Perceived usefulness, perceived ease-of-use and faculty acceptance of electronic books: An empirical investigation of Sultan Qaboos University, Oman. Library Review, 63(4/5), 276-294. https://doi.org/10.1108/LR-05-2013-0062
• Altuntaş, B. (2017). Y kuşağının mobil öğrenme uygulama tercihini etkileyen faktörlerin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(6), 89-104.
• Altuntaş, B. (2024). Teknoloji Kabul Modeli ve Genişletilmiş Teknoloji Kabul Modeli. Tüketici Davranışlarında Kullanılan Modeller (B.Armutçu ve A.Tan Ed.). Eğitim Yayınevi, Konya, pp.105-131.
• Avcı, İ., & Yıldız, E. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde uzaktan eğitimi kullanan öğrencilerin memnuniyet ve davranışlarının teknoloji kabul modeli çerçevesinde incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(3), 814-830.
• Bagozzi, R. P. (1992). The self-regulation of attitudes, intentions, and behavior. Social psychology quarterly, 178-204. https://doi.org/10.2307/2786945
• Bentler, P. M. & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588-606. https://doi.org/10.1037/0033-2909.88.3.588
• Bhattacherjee, A. (2001). Understanding information systems continuance: An expectation-confirmation model. MIS quarterly, 351-370. https://doi.org/10.2307/3250921
• Chen, L., Gillenson, M. L. ve Sherrell, D. L. (2002). Enticing online consumers: An extended technology acceptance perspective. Information ve Management, 39 (8), 705-719. https://doi.org/10.1016/S0378-7206(01)00127-6
• Cronin, J. J., Jr., Brady, M. K., & Hult, G. T. M. (2000). Assessing the effects of quality, value, and customer satisfaction on consumer behavioral intentions in service environments. Journal of Retailing, 76(2), 193-218. https://doi.org/10.1016/S0022-4359(00)00028-2
• Davis, F. D. (1985) A Technology Acceptance Model for Empirically Testing New End-User Information Systems: Theory and Results. Sloan School of Management, Massachusetts Institute of Technology. https://dspace.mit.edu/handle/1721.1/15192
• Deng, Z., Lu, Y., Wei, K. K., & Zhang, J. (2010). Understanding customer satisfaction and loyalty: An empirical study of mobile instant messages in China. International journal of information management, 30(4), 289-300. https://doi.org/10.1016/j.ijinfomgt.2009.10.001
• Fichman, R. G., & Kemerer, C. F. (1997). The assimilation of software process innovations: An organizational learning perspective. Management Science, 43(8), 1092-1106. https://doi.org/10.1287/mnsc.43.10.1345
• Flett, R., Alpass, F., Humphries, S., Massey, C., Morriss, S., & Long, N. (2004). The technology acceptance model and use of technology in New Zealand dairy farming. Agricultural Systems, 80(2), 199-211. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2003.08.002
• Gefen, D., & Straub, D. W. (2000). "The Relative Importance of Perceived Ease of Use in IS Adoption: A Study of E-Commerce Adoption." Journal of the Association for Information Systems, 1(1). https://doi.org/10.17705/1jais.00008
• Harms, F., Rohmann, S., Heinrich, M. Druener, M., & Trommsdorff, V. (2002). Innovative Marketing: Changes in the pharmaceutical marketing and selling; Direct to consumer (DTC) or the new P’s of marketing, Pharmaceuticals Policy and Law 5, 135-149.
• Hirschman, E. C. (1980). Innovativeness, Novelty Seeking, and Consumer Creativity. Journal of Consumer Research, 7(3), 283-295. https://doi.org/10.1086/208816
• Hsu, C. L., Yu, C. C., & Wu, C. C. (2014). Exploring the continuance intention of social networking websites: an empirical research. Information Systems and e-Business Management, 12, 139-163. https://doi.org/10.1007/s10257-013-0214-3
• Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118
• Kılıç, A., & Yılmaz, R. (2021). Youtube’un eğitsel amaçlı kabul durumunun incelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 69-89. https://doi.org/10.38151/akef.2021.10
• Koç, T., & Turan, A. H. (2014). Mobil SABİS kabul ve kullanımı: Sakarya Üniversitesinde ampirik bir değerlendirme. Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 9(2), 163-175.
• Köse, B. (2012). Tüketici Yenilikçiliği ve Yeniliklerin Benimsenmesi: Bir Yenilik Olarak Mobil İnternet. [Doktora tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Mohr, S., & Kühl, R. (2021). Acceptance of artificial intelligence in German agriculture: an application of the technology acceptance model and the theory of planned behavior. Precision Agriculture, 22(6), 1816-1844. https://doi.org/10.1007/s11119-021-09814-x
• Moore, G. C., & Benbasat, I. (1991). Development of an insPleva, C., Troshani, I., Francis, A., & Rampersad, G. (2012). Technology adoption and performance impact in innovation domains. Industrial Management ve Data Systems, 112 (5), 748-765. https://doi.org/10.1108/02635571211232316
• Rogers, E. M. (1983). Diffusion of innovations (3rd ed.). New York: Free Press of Glencoe. https://teddykw2.wordpress.com/wp-content/uploads/2012/07/everett-m-rogers-diffusion-of-innovations.pdf
• trument to measure the perceptions of adopting an information technology innovation. Information Systems Research, 2(3), 192-222. https://doi.org/10.1287/isre.2.3.192
• Serçemeli, M., & Kurnaz, E. (2016). Denetimde bilgi teknoloji ürünleri kullanımının teknoloji kabul modeli (TKM) ile araştırılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45(1), 43-52.
• Szeto, E. (2000). Improving Innovation Within an Inter-Organizational Network, The TQM Magazine. 12 (2), 149-157. https://doi.org/10.1108/09544780010318415
• Şenol, C. (2021). İnovasyon, Destek, Sürdürülebilirlik: Türkiye Ekonomisi ve Tarım. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (44), 475-488. https://doi.org/10.32003/igge.926785
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using Multivariate Statistics A Practical Approach to using Multivariate Analyses, Pearson Education, Boston, MA, ss. 983.
• Tarım ve Orman Bakanlığı, (2022). Kırşehir Tarımsal Yatırım Rehberi. (Erişim tarihi: 02.12.2024). https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/TARYAT/Belgeler/il_yatirim_rehberleri/kirsehir.pdf
• Taylor, S., & Todd, P. A. (1995). Understanding information technology usage: A test of competing models. Information Systems Research, 6(2), 144-176. https://doi.org/10.1287/isre.6.2.144
• Todtling, F., & Trippl, M. (2004), One Size Fits All? Towards a Differentiated Regional Innovation Policy Approach, Research Policy 34. 1203-1219. https://doi.org/10.1016/j.respol.2005.01.018
• Tohidi, H., & Jabbari, M. M. (2012). The important of innovation and its crucial role in growth, survival and success of organizations. Procedia technology, 1, 535-538. https://doi.org/10.1016/j.protcy.2012.02.116
• Turan, A. H. (2008). İnternet alışverişi tüketici davranışını belirleyen etmenler: geliştirilmiş Teknoloji Kabul Modeli (E-TAM) ile bir model önerisi. Akademik Bilişim, 8, 723-731.
• Türker, A., & Türker, Ö. G. (2013). Turistik ürün satın alma davranışının teknoloji kabul modeli ile incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2), 281-312.
• Uzkurt, C. (2008). Pazarlamada Değer Aracı Olarak: Yenilik Yönetimi ve Yenilikçi Örgüt Kültürü. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Venkatesh, V. & Davis, F. D. (2000). A theoretical extension of the Technology Acceptance Model: Four longitudinal field studies. Management Science, 46(2), 186-204. https://doi.org/10.1287/mnsc.46.2.186.11926
• Venkatesh, V., Morris, M. G., Davis, G. B., & Davis, F. D. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS quarterly, 425-478. https://doi.org/10.2307/30036540
• Verma, P., & Sinha, N. (2018). Integrating perceived economic wellbeing to technology acceptance model: The case of mobile based agricultural extension service. Technological forecasting and social change, 126, 207-216. https://doi.org/10.1016/j.techfore.2017.08.013
• Yang, H. C. (2013). Bon Appétit for apps: young American consumers' acceptance of mobile applications. Journal of Computer Information Systems, 53(3), 85-96. https://doi.org/10.1080/08874417.2013.11645635
• Zeybek, H. İ., & Çam, H. (2020). Mobil coğrafi bilgi sistemlerinin kullanımını etkileyen faktörlerin teknoloji kabul modeli çerçevesinde incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(Ek), 14-26.