Nevşehir'in Güney İlçelerindeki Bitkilerin Yöresel Adları

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 1, 29 - 39, 30.03.2016

İsmail Şenkardeş , Ertan Tuzlacı

Öz

 

            İnsanoğlu, yaşantısı içerisinde yer alan ve büyük bir bölümünde de etkileşim içerisinde bulunduğu bitkileri tanıyabilmek için onlara özel adlar vermiştir. Bu adları verirken de çoğunlukla her topluluğun kendi dilindeki adları kullandığı görülür. Yurdumuzda da bitkilerin adlandırılmasında yöreselliğin önemli etkenlerden biri olduğu bilinmektedir. Tarih boyunca farklı kültürlere ev sahipliği yapan Anadolu’ da da yöreden yöreye farklılıklar gösteren, çok çeşitli bitki adları kullanılmaktadır. Bu durum Nevşehir'in güney ilçelerinde (Acıgöl, Derinkuyu, Gülşehir, Nevşehir-Merkez, Ürgüp) halkın yararlandığı ve yaşamında geleneksel yeri olan bitkileri belirlemek üzere yapılan etnobotanik araştırmada da belirgin şekilde ortaya çıkmıştır. Çalışma kapsamında Haziran 2012 - Mart 2014 tarihleri arasında ilçe merkezleri ile bu ilçelere bağlı 12 belde ve 81 köyün hepsine gidilerek arazi çalışmaları yapılmış, yöreden 169 taksona ait 444 bitki örneği toplanmış ve bu bitkilere ait çeşitli etnobotanik bilgiler derlenmiştir. Bu çalışmada yörede etnobotanik değeri olduğu saptanan ve yabani olarak bulunan 150 taksondan 146’sının yöresel adları da ele alınmış ve bu makale kapsamında değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, yörede 146 taksona ait toplam 191 yöresel ad sunulmuştur. Bu taksonlardan 98’inin Nevşehir’de, 9’unun ise Türkiye’de yöresel adı ilk kez kaydedilmiştir. Bitkiler Latince adına göre alfabetik olarak liste halinde metin içinde belirtilmiştir. Ayrıca, yörede yetiştirilen 42 bitkiye ait 55 yöresel ad sunulmuştur.

             Anahtar Kelimeler; Etnobotanik, Yöresel Ad, Nevşehir, Türkiye.

Kaynakça

• Davis, PH., 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol. 1-9. Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Vural, M., Karavelioğulları, FA., Polat, H., 1997. Çiçekdağı (Kırşehir) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 4(1): 117-124.
• Bağcı, Y., 2000. Aladağlar (Yahyalı, Kayseri) ve Çevresinin Etnobotanik Özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 7(1): 89-94.
• Ertuğ, F., 2000. An Ethnobotanical Study in Central Anatolia (Turkey). Economic Botany 54(2): 155-182.
• Gençler, ÖAM., Koyuncu, M., 2005. Traditional Medicinal Plants Used in Pınarbaşı Area (Kayseri-Türkiye). Turkish J Pharm Sci. 2(2): 63-82.
• Öztürk, M., Dinç, M., 2005. Nizip (Aksaray) Bölgesinin Etnobotanik Özellikleri. Ot Sistematik Botanik Dergisi, 12(1): 93-102.
• Baytop, T., 2007. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları; Yayın No:578, Ankara.
• Tuzlacı, E., 2011. Türkiye Bitkileri Sözlüğü. Genişletilmiş 2. Baskı. Alfa Yayınları, İstanbul.
• Tuzlacı, E., Şenkardeş, İ., 2011 Turkish folk medicinal plants, X: Ürgüp (Nevşehir). Marmara Pharm. J. 15: 58-68.
• Şenkardeş, İ., 2014. Nevşehir' in Güney İlçelerinde (Acıgöl, Derinkuyu, Gülşehir, Nevşehir-Merkez, Ürgüp) Etnobotanik Araştırmalar. M.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Doğan, A., Tuzlacı, E., 2015. Tunceli’ nin Bazı Yöresel Bitki Adları. Avrasya Terim Dergisi 3(2): 23-33.
• Özdemir, E., Alpınar, K., 2015. An Ethnobotanical Survey of Medicinal Plants in Western Part of Central Taurus Mountains Aladaglar (Nigde-Turkey). J. Ethnopharmacol, 166: 53–65.