Çatı Bahçesi Kavramı ve Terim Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2014, Cilt: 2 Sayı: 2, 26 - 35, 05.05.2014

Mert Ekşi

Öz

Türkiye’de Son 20 yılda gittikçe gelişen ve günümüzde tüm meslek grupları tarafından tanınır hale gelen “çatı bahçesi” kavramı, zaman içerisindeki çevresel eğilimlerin de etkisiyle bir değişim geçirmiştir. Peyzaj mimarlığı mesleği açısından oldukça önemli bir konu olan çatı bahçeleriyle igili zaman içerisinde  gerçekleşen değişimler, bu bileşenleri estetik öğeler olmaktan çıkarmış, kentsel ekolojinin bir bileşeni haline getirmiştir. Bunun sonucunda günümüzde “yeşil çatı” ya da bitkilendirilmiş çatı” “yaşayan çatılar” gibi farklı terim kullanımları söz konusudur. Bu noktada, konuyla ilgili terim kullanımı ve Türkçede süregelen kavramsal farklılıklar çalışma kapsamında incelenmiştir. Aynı zamanda terim araştırmalarında bu bileşenlerin farklı uygulama biçimleri de araştırma kapsamına alınmıştır. Çalışma sırasında konuyla ilgili Türkçe akademik çalışmalar (kitap, makale, bildiri, araştırma projesi) YÖK Ulusal Tez Merkezi, TÜBITAK Ulakbim Ağı, Google Scholar veri tabanı, üniversite kütüphaneleri ve sempozyum bildirileri ölçeğinde taranmıştır. Tespit edilen toplam 42 adet araştırma içerisinde, uluslararası kaynaklar da dikkate alınarak, konuyla ilgili terim kullanımı, bu terimlerin araştırma tiplerine göre dağılımı ve yıllar içerisindeki değişimler belirlenmiştir. Çatı bahçesi terimi mevzuatta da yer alan yerleşik bir terim olarak karşımıza çıkmakla birlikte, değişen eğilimler sonucu yeşil çatı ve bitkilendirilmiş çatı terimlerinin de gittikçe artan bir kullanım oranına sahip olduğu görülmektedir. Çalışma kapsamında önerilen terimler genel bir öneri amacı taşımakta, kesin ya da değiştirilemez bir sonuca varmayı hedeflememektedir.

Anahtar kelimeler Çatı bahçesi, yeşil çatı, bitkilendirilmiş çatı, peyzaj mimarlığı, terim, kaynak araştırması

Anahtar Kelimeler

Çatı bahçesi, yeşil çatı, bitkilendirilmiş çatı, peyzaj mimarlığı, terim, kaynak araştırması

Kaynakça

• Aslanboğa, İ., 1988: Çatı Bahçeleri, Bilgehan Basımevi Bornova, İzmir.
• Ayçam, İ., Kınalı, M., 2013: Ofis binalarında yeşil çatıların ısıtma ve soğutma yüklerine olan etkilerinin analizi, Tesisat Mühendisliği Dergisi - Sayı 135.
• Bengtsson, Lars. Avrinning fran gröna tak, Vatten 58.4 (2002): 245-250.
• Berndtsson, J. C., Bengtsson, L., & Jinno, K. 2009: Runoff water quality from intensive and extensive vegetated roofs. Ecological Engineering, 35(3), 369-380.
• Bonfil, J., 2014: Eğimli ve kabuk yüzeylerde bitkilendirilmiş çatılar, 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, 3-4 Nisan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş – İstanbul.
• Carter, T., Keeler, A., 2008: Life-cycle cost–benefit analysis of extensive vegetated roof systems. Journal of environmental management, 87(3), 350-363.
• Çetinman, M., 2003: Kentlerde alternatif bir yeşil alan modeli olarak çatı ve teras bahçelerinin irdelenmesi: Adana kenti örneği, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Dunnett, N., Kıngsbury, N., 2004: Planting Green Roofs and Living Walls, Timber Press, Oregon ISBN: 9780881929119.
• Ekşi, M ., 2012: Yeşil çatı sistemlerinin su ve enerji dengesi açısından değerlendirilmesi: İstanbul örneği, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Ekşi, M., 2006: Çatı ve teras bahçelerinde kullanılan konstrüksiyon elemanları ve yeni yaklaşımlar, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı
• Ekşi, M., 2012 : İstanbul’daki başlıca çatı bahçelerinin yapım esasları açısından değerlendirilmesi, Journal Of The Faculty Of Forestry, Istanbul University 62 (1):149-157.
• Ekşi, M., Rowe, D.B., 2014: Bitkilendirilmiş çatı sistemleri ve kentsel tarım olanakları, 7. Ulusal Çatı ve Cephe Sempozyumu, 3-4 Nisan, Yıldız Teknik Üniversitesi, Beşiktaş – İstanbul, 85-90.
• Ekşi, M., Uzun, A., 2012: Bitkilendirilmiş bir çatı sisteminin nicel değerlendirilmesi, 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 – 13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Ve Mimarlık Fakültesi Görükle Kampüsü – Bursa, 42-48.
• Emilsson, T., Czemiel Berndtsson, J., Mattsson, J. E., & Rolf, K., 2007: Effect of using conventional and controlled release fertiliser on nutrient runoff from various vegetated roof systems. Ecological engineering, 29(3), 260-271.
• Erbaş, M., 2011: Enerji etkin yapı tasarımının etkili elemanlarından olan yeşil çatıların dünya ve ülkemiz örnekleri üzerinden bir incelemesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim dalı.
• Ercan, B.,1992: Çatı ve teras bahçeleri, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Erkul, E., 2012: Yeşil çatı sistemlerinin yapım açısından irdelenmesi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Bölümü Yapı Bilgisi Anabilim Dalı.
• Fassman, E., Simcock, R., 2011. Moisture measurements as performance criteria for extensive living roof substrates. Journal of Environmental Engineering, 138(8), 841-851.
• Gemi, A. M., 2010: Çevre dostu çatılara örnek uygulamalı bir yaklaşım, 5.Ulusal Çatı& Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi – İzmir, 15-16 Nisan 2010, (183-189).
• Getter K.L., Rowe, D.B., 2006: The role of green roofs in sustainable development, HortScience 41: 1276–1286.
• Getter K.L., Rowe, D.B., 2008: Media depth influences Sedum green roof establishment, Urban Ecosyst. 11:361–372.
• Göçer, C., Altun, M.C., Türkeri, N., 2010: Bitkilendirilmiş çatı sistemi performansının deneysel değerlendirilmesi, 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi – İzmir.
• Gregoıre, B.G., Clausen J.C., 2011: Effect of a modular extensive green roof on stormwater runoff and water quality, Ecological Engineering, dx.doi.org/10.1016/j.ecoleng.2011.02.004.
• Güneş, G., 1996: Ankara kenti ekolojik koşullarında çatı bahçesi planlama ilkeleri, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Güneş, G.,1997: Ankara’daki çatı yüzeylerinin kentin açık ve yeşil alan sistemine kazandırılması, Ankara Sempozyumu, 3-15 Ekim, Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Milli Kütüphane Konferans Salonu, Ankara.
• Gürses, A., 2006: Yesil çatılar, Malzeme Dergisi, Sayı: 2, sf.19-22,TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi, İstanbul.
• Hasdemir, M.,1993: Çatı bahçesi tasarımında göz önünde tutulacak ilkeler, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B, Cilt 40, Sayı 3, İstanbul.
• Henriksen, J., 2013. Nytte-kostnadsanalyse av grønne tak., Norwegian University of Life Sciences, Ås, Master dissertation.
• İpekçi C.A., Yüksel, E., 2012: Bitkilendirilmiş yapı kabuğu sistemleri, 6. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 12 – 13 Nisan 2012 Uludağ Üniversitesi Mühendislik Ve Mimarlık Fakültesi Görükle Kampüsü – Bursa, 42-48.
• Kalkan, C., 2012: Deprem bölgelerindeki betonarme binalarda bitkilendirilmiş çatı sisteminin yapı davranışına etkisi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Çevre Kontrolü ve Yapı Teknoloji Bilim Dalı.
• Koç, N., Güneş, G., 1998: Çatı bahçelerinde bitkisel düzenleme esasları, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 4, Sayı 1-2, (501-512).
• Koç, N., Güneş, G.,1998: Çatı bahçeleri düzenlemesine ilişkin teknik özellikler ve donanımlar, Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt 4, Sayı 1-2, (501-512).
• Kolb, W., 1998. Entlastung von Kanal-Abflussbauwerken durch Gründacher. Dach +Grün, 7 (3), 4–8.
• Kolb, W., 1999. Einfluss der Oberfl¨achenneigung auf dieAbflussverhaltnisse von Gründachern. Dach +Grün 8 (1), 4–8.
• Kolb,W., 2002. Abflussverhaltnisse von Gründachern. Dach +Grün11 (2), 12–18.
• Köhler, M., 2003. Anmerkungen zum Gründachmarkt in Nordamerika. Dach +Grün 12 (3), 17–21.
• Köhler, M., Keeley, M., 2005: The green roof tradition in Germany: The example of Berlin, Pages 108–112. in Hoffman, L. and W. McDonough, editors. eds. Green Roofs Ecological Design and Construction. New York: Schiffer.
• Köylü, P.,1997: Kentlerde çatı bahçeciliği: Ankara için öneriler, Bilkent Güzel Sanatlar Enstitüsü İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Bölümü, Ankara.
• Küçükerbaş, E.V., 1991: Ege bölgesi koşullarında sığ topraklar üzerinde az bakımla (ekstansif) bitkilendirme olanakları üzerinde bir çatı bahçesi örneğinde araştırmalar, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
• Küçükerbaş, E.V., 1993: Kentlerimizde yeni yeşil alanlar: çatı bahçeleri, Mimarlar Odası İzmir Şubesi Ege mimarlık Dergisi, Sayı1-2, Sayfa: 71-72,İzmir.
• Küçükerbaş, E.V., 1994: Kentsel tasarıma ekolojik yaklaşım: çatı bahçeleri, Kentsel Tasarım ve Ekoloji, Mimar Sinan Üniversitesi Mimarlık Fakültesi 12-13 Mayıs 1994.
• Küçükerbaş, E.V., Özkan, B., Savaş, J., 1998: Katlı otopark yapılarında beşinci yüzeyin ( çatı ) yeşil alan ve rekreasyon alanı olarak değerlendirmesi önerisinin İzmir Karşıyaka katlı otoparkı örneğinde ortaya konulması, Cumhuriyetimizin 75. Yılında Ormancılığımız Sempozyumu, 21-23 Ekim 1998, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi, Askeri Müze Harbiye – İstanbul.
• Küçükerbaş, E.V.,, 1992: Çatı bahçeleri ve inşasına ilişkin özellikler, Ege Peyzaj Mimarlığı Derneği, Yayın No:1, 92/6, İzmir, 1992.
• Liesecke, H.J., 1989. Forschungsprojekt Gründach;Wasserrückhaltung und Abflussspende bei Extensivbegrünungauf Flachd¨achern. Das Dachdecker-Handwerk 8, 37–54.
• Liesecke, H.J.,1999. Extensive Begrünung bei 5◦ Dachneigung; Ergebnisse eines vierjahrigen Freilandversuchs zu Bauweisen, Vegetationsentwicklung, ökologisch wirksamer Wasserr¨uckhaltung und entwasserungstechnisch zu berücksichtigendem Wasserabfluss. Stadt und Grün 48 (5), 337–346.
• Mann, G., 2002. Grundacher als lebende Systeme ohne Normzwang: Retentionsverhalten begr¨unter Dacher in Abhangigkeit der Niederschlagsregion. Dach +Grün 11 (2), 30–33.
• Mann, G., Henneberg, M., 1998: Welche Fakten sprechen für begrünte Dacher. Deutscher Gartenbau 52 (34), 9–11.
• Mann, G., Uhl, M., Schiedt, L., 2000: Wasserhaushalt auf begrünten Dachern; Untersuchungen an der RWS-Versuchsanlage in Krauchenwies. Stadt und Grün 9 (4), 246–254.
• Nyuk Hien, W., Puay Yok, T., Yu, C., 2007: Study of thermal performance of extensive rooftop greenery systems in the tropical climate. Building and Environment, 42(1), 25-54.
• Ondimu, S.N., Murase, H., 2007: Combining Galerkin methods and neural network analysis to inversely determine thermal conductivity of living green roof materials. Biosystems engineering, 96(4), 541-550.
• Osmundson, T., 1999, Roof gardens: history, design and construction, Norton Company, New York, 0–393–73012–3 .
• Özdemir, E., Altun, M.C., 2010: Bitkilendirilmiş çatı sistemi tasarımı için bir kontrol listesi önerisi, 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Tınaztepe Yerleşkesi – İzmir.
• Panayiotis, N., Panayiota, T., & Ioannis, C., 2003: Soil amendments reduce roof garden weight and influence the growth rate of Lantana, HortScience, 38(4), 618-622.
• Sailor, D. J., Hutchinson, D., & Bokovoy, L., 2008. Thermal property measurements for ecoroof soils common in the western US. Energy and Buildings, 40(7), 1246-1251.
• Sinan, H. 1994: Trabzon kenti için alternatif bir yeşil alan modeli olarak çatı bahçeleri, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Entisüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı
• Snodgrass E.C, Snodgrass L.L., 2006: Green roof plants: a resource and planting guide, Timber Press, Oregon, ISBN-13: 978-0-88192-787-0.
• Stick, K., Opstrup Vedel, N. S., Mygind, C., & Christian Zipelius, N., 2012: Designprocessen frem til implementeringen af grønne tage (Doctoral dissertation).
• TDK, 2014: Türk Dil Kurumu, Güncel Türkçe Sözlük [online], (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts) , Erişim Tarihi 22.01.2014.
• Tohum, N., 2011: Sürdürülebilir peyzaj tasarım aracı olarak "yeşil çatılar”, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı.
• Tokaç, T., 2009: Bitkilendirilmiş çatı sistemleri için tasarım seçeneklerinin geliştirilmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim dalı.
• Tunbiş, M., 1987: Çatı bahçeleri, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B Cilt 37 Sayı 4, İstanbul.
• Türkeri, N., Altun, M.C., Göçer, C., 2011: İstanbul’da mevcut çatı sistemi ile bitkilendirilmiş çatı sistemi ısıl performanslarının karşılaştırılmalı değerlendirilmesi, Megaron,6(1):21-29, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Uçurum, E., 2007: Sürdürülebilirlikte ekolojik çatının incelenmesi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı Çevre Kontrolü ve Yapı Teknolojisi Programı
• Uzun, A., 2002: Çatı bahçesi ders notları [yayınlanmamış 75 daktilo sayfası İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü.
• Ürgenç, S., 1990:Genel Plantasyon ve Ağaçlandırma Tekniği, İstanbul Üniversitesi Yayın No: 3644, Fakülte (Orman) Yayın No: 407, İ.Ü. Basımevi ve Film Merkezi, s.267, 344-356, İstanbul.
• Voyde, E., Fassman, E., & Simcock, R., 2010: Hydrology of an extensive living roof under sub-tropical climate conditions in Auckland, New Zealand. Journal of hydrology, 394(3), 384-395.
• Weiler, S.K., Scholz-Barth, K., 2009: Green roof systems: A guide to the planning, design, and construction of landscapes over structure, John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey, USA, ISBN: 978-0-471-67495-5.
• Wong, N.H., Chen, Y., Ong, C.L., Sıa, A., 2003: Investigation of thermal benefits of rooftop garden in the tropical environment, Building and Environment 38:261–270.