Farklı Disiplinlerde "Yer Tutucu" Terimi ve Dilbilimsel Bir Kavram Olarak Kullanımı

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 3, 53 - 64

Fatih Doğru , Nato Khinikadze

https://doi.org/10.31451/ejatd.1549352

Öz

Türkçe alanyazında “yer tutucu” çok sayıda bilimsel disiplinde kullanılmış bir terimdir. Bilimin doğası gereği bir terim başka bir disipline aktarılabilir, anlamı değiştirilerek farklı kavramları karşılamak üzere kullanılabilir. Yer tutucu terimi de böyle bir özellik sergilemekte, kendisine birbirinden bağımsız alanlarda yer bulmaktadır. Türkçe dilbilim alanında bu terimin yeni yeni kullanılmaya başladığı görülür. Batı alanyazınında “placeholder” olarak geçen ve nispeten bu biçimde yerleşikleşen terim Türkçe alanyazına “yer tutucu” olarak aktarılmış ve bu şekilde kullanılmaya başlamıştır. Unutulan, hatırlanamayan veya adı hiç bilinmeyen bir varlığın adı yerine kullanılan sözleri ifade edebileceği gibi gereksiz bulunan, değersiz görülen, adı söylenmek istenmeyen, söylemekten kaçınılan varlıkların adı yerine geçen sözler de bu terimin kapsamında değerlendirilebilir. Daha çok anlık konuşmada görülmekte olup nispeten geçici kullanımlar olduğundan edimsel bir özellik sergiledikleri söylenebilir. Çalışma bu sözlerin neler olduğundan çok bu sözleri adlandırmak için oluşturulan yer tutucu terimine odaklanmakta, bir dilbilimi kavramı olarak onu izah etmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Yer Tutucu, Dilbilim, Konuşma, Adlandırma, Terim

The Term of “Yer Tutucu” in Different Disciplines and its Usage as a Linguıstic Concept

Öz

In Turkish literature, the term “yer tutucu” (placeholder, space holder, space maintainer, container, platzhalter, suppletory, supplétif, filler etc.) has been used in many scientific disciplines. Due to the nature of science, a term can be transferred to another discipline, its meaning can be changed and used to represent different concepts. The term “yer tutucu” also exhibits such a feature and finds a place in areas that are unrelated to each other. It is seen that this term has recently started to be used in Turkish linguistics. The term, which is referred to as “placeholder” in Western literature and has become relatively established in this way, has been transferred to Turkish literature as “yer tutucu” and has started to be used in this way. While it can express the words used instead of the name of a forgotten, unremembered or unknown entity, the words used instead of the names of entities that are considered unnecessary, worthless, whose/what's names are not wanted to be said or avoided can also be evaluated within the scope of this term. It is mostly seen in spontaneous speech and since they are relatively temporary uses, it can be said that they exhibit a pragmatic feature. This study focuses on the “yer tutucu” term created to name these words rather than what these words are, and tries to explain it as a linguistic concept

Kaynakça

• Akal, T., 2014a. Processing of Turkish complex sentences with wh-phrases. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Nalan Büyükkantarcıoğlu, 286 s., Ankara.
• Akal, T., 2014b. Eye-tracking analysis on the processing of Turkish complex sentences with wh-phrases. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31(1): 1-22.
• Akbulut, U., 2009. Dijital ortamda sanal gerçeklik fotoğraf tekniğinin yeri ve önemi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Erol Bulut, 85 s., İstanbul:
• Akkuş, M., 2019. Bireyselleşme/özerkleşme istenci üzerinden 19. yüzyıl Osmanlı modernleşmesi. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Mehmet Kalpaklı, 310 s., Ankara.
• Albayrak, F., 2023. İşletim sistemleri. http://muhaz.org/pars_docs/refs/141/140791/140791.pdf (Erişim tarihi: 21.08.2024).
• Alsadi, M., Akadal, E., Çelik S., Erol, Ç.S., Gülseçen, S. 2018. Bir web sayfası bileşenlerinin yerleşiminin kısa süreli hafıza kapasitesi üzerine etkisi. Sayfa: 167-173, XIX. Akademik Bilişim Konferansı, Bilgi Kitabevi, Aksaray.
• Amiridze, N., 2010. Placeholder verbs in Modern Georgian, Fillers, Pauses and Placeholders, Editörs: Nino Amiridze, Boyd H. Davis, Margaret Maclagan, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Arslan, İ., 2019. Python ile Veri Bilimi. Pusula Yayıncılık, İstanbul.
• Arslan, S., Ubuz, B., 2015. Sayılarda basamak değeri kavramı ve öğrencilerin yaşadığı zorluklar. Sayfa: 97-126, Edirörler; Erhan Bingölbali ve Mehmet Fatih Özmantar, İlköğretimde Karşılaşılan Matematiksel Zorluklar ve Çözüm Önerileri, (5. baskı) Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Aslay, F., 2017. Siber saldırı yöntemleri ve Türkiye’nin siber güvenlik mevcut durum analizi. International Journal of Multidisciplinary Studies and Innovative Technologies, 1(1): 24-28.
• Aydın, E., 1992. Bilişim Suçları ve Hukukuna Giriş. Doruk Yayınları, Ankara.
• Aydın, Ö., Cedden, G., 2010. Sözdizim işlemlemesinde sağa taşıma etkisi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 21(1): 1-13.
• Aydın, H., 2022. Seslenme sözlerinin cümle ögeleriyle ilişkisi ve öge olarak cümledeki konumu. Sayfa: 705-723, 14. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Tam Metin Bildiri Kitabı, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Yayınları, Antalya.
• Bakırcı, A., 2019. Açık hücreli alüminyum köpük metallerin üretim praktikliğinin deneysel olarak incelenmesi ve 3 boyutlu modellenebilirliğe uygunluğu. Bursa Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Agah Uğuz, 77 s., Bursa.
• Batumlu, E., 2022. Türk edebiyatında matematik imgesi, Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Meral Demiryürek, 109 s., Çorum.
• Bozkurt, F., 2022. Metindilbilim, Metinsel Bağdaşıklık ve Türkiye Türkçesinde Değiştirim. Kesit Yayınları, İstanbul.
• Butler, J., 2015. İktidarın Psişik Yaşamı: Tabiyet Üzerine Teoriler. 2. baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Büyükbaş M. B., 2021. Yer tutucular tipleri ve özellikleri. İstanbul Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi, Yayımlanmamış Bitirme Tezi, Danışman: Gülnaz Marşan, 33.s., İstanbul.
• Byrd, D., Saltzman, E., 2002. Speech production. Pages: 1072-1076, The Handbook of Brain Theory and Neural Networks, Second edition, Editör; M.A. Arbib, MA: The MIT Press, Cambridge.
• Canbaz, E., 2024. Türkiye’de video oyun yerelleştirmesi eğitimine ilişkin (betimleyici) bir araştırma. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38): 1550-1563.
• Canbazoğlu, E., Ercan, U., İpekçi Çetin, E., 2018. Ticari taksi araç yenilemelerinde ahs ve moora yöntemlerine dayalı karar destek mobil uygulaması. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 117-134.
• Cian, D. N., Segala, M., 2022. İsteme nedir? Çeviren; Aysun Yıldırım, Dört Öge, 22: 153-176.
• Crystal, D., 1994. The Cambridge Encyclopedia of the English Language. BCA, Londra.
• Crystal, D., 1995. In search of English. A traveller’s guide. ELT Journal, 49(2): 107-121.
• Çağla, E., Kocaman, Ş., Uzuner, E., 2022. Logo tasarımında şablon (template) kullanımı: İBBTV logosu örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 9(89): 2159-2165.
• Çetin, M., 2019. Tersine mühendislik ile düzensiz şekilli açık gözenekli metal köpük morfolojisinin incelenmesi. 4th International Congress on 3d Printing (Additive Manufacturing) Technologies and Digital Industry, Antalya.
• Çırakoğlu, T., İskenderoğlu, T. A., 2024. Çıkarma ve toplama işlemindeki hata ve kavram yanılgılarına cebirsel akıl yürütme uygulamalarının etkisi. Educational Academic Research, (52): 45-68.
• Çiftçi, E., 2021. Değişen, dijitalleşen ve küreselleşen dünyada güvenlik kavramı. Img Katalog, 1-22, Bursa.
• Demirhan, A., 2020. Evrensel ve Komşu: Batı Modernliğinde Pavlusçu Dönüşüm. Vol. 1, DBY Yayınları.
• Dergipark, dergipark.org.tr, Erişim tarihi: 09.08.2024.
• Derrida, J., 1997. Of Grammatology. Çeviren; Gayatri Chakravorty Spivak, Maryland The Johns Hopkins University Press, Baltimore.
• Derrida, J., 2014. Gramatoloji. Çeviren; İsmet Birkan, (2. baskı, Bilge Su Yayıncılık, Ankara.
• Doğru, F., 2022. Türkiye Türkçesinde yer tutucular. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Eldemir, Ş., Erdem, O., 2023. Metalik köpükler ve uygulama alanları. International Journal of New Horizons in the Sciences, 1(2): 91-101.
• Elmas, E., 2023. Gerçekçi ol ve imkânsızı iste! roland barthes ve yazarın ölümü üzerine bir okuma. Felsefelogos, 81(2): 279-296.
• Enfield, N., 2003. The definition of WHAT-d’you-call-it: Semantics and pragmatics of recognitional deixis. Journal of Pragmatics, 35(1): 101–117.
• Ergin, U., 2021. Laboratuvar şartlarında üretilen açık hücreli alüminyum köpüklerin gaz difüzyon tabakası olarak sodyumborhidrür yakıt hücrelerinde kullanılması. Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Alpay Tamer Ertürk, 86 s., Kocaeli.
• Ernalbant, O., 2016. İlkçağ felsefesinde varlık problemine ontolojik-politik bir yaklaşım. Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Şahin Filiz, 131 s., Antalya.
• Ertan-Kaya, Ö., 2022. Dikkat seçiminde hibrit bir model: algısal yük. Nesne-Psikoloji Dergisi, 10(26): 655-670.
• Fırat, M., Özdamar Keskin, N., 2018. İnternet teknolojileri. Dijital Okur Yazarlık, Editörler: Teyfik Volkan Yüzer, Gülsün Kurubacak, Muhammet Recep Okur, Anadolu Üniversitesi Basımevi, Eskişehir.
• Ganenkov, D., Lander, Y., Maġsak, T., 2007. Placeholders in Agul and Udi spontaneous narratives. Paper presented at the Conference on the Languages of the Caucasus, Vol. 7, pages: 1-9.
• Geleceği Yazanlar 2020. HTML5 girdi (input) elemanları. https://gelecegiyazanlar.turkcell.com.tr/konu/egitim/201-html5-css/html5-girdi-input-elemanlari Erişim tarihi: 21.08.2024.
• Google Akademik, scholar.google.com, Erişim tarihi: 09.08.2024.
• Güleç, S., 2023. Hidroksiapatit esaslı doku iskelelerinin geliştirilmesi ve katakterizasyonu. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışmanlar: Gülsüm Aydın ve Ayşe Kalemtaş, 63 s., Konya.
• Güner, E. S., 2015. Makine çevirisinde yeni bir bilgisayımsal yaklaşım. Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Yılmaz Kılıçaslan, 119 s., Edirne.
• Gürbüz, R., Akkan, Y., 2008. Farklı öğrenim seviyesindeki öğrencilerin aritmetikten cebire geçiş düzeylerinin karşılaştırılması: denklem örneği. Egitim ve Bilim, 33(148): 64.
• Hayashi, M., Yoon K. E., 2006. A cross-linguistic exploration of demonstratives in interaction: With particular reference to the context of word- formulation trouble‖, Studies in Language, International Journal sponsored by the Foundation “Foundations of Language”, 30(3): 485-540.
• Hayrioğlu, F., 2012. CSS ile HTML5 yer tutucu’ya (placeholder) stil vermek. https://fatihhayrioglu.com/ css-ile-html5-yer-tutucu-ya-placeholder-stil-vermek/ Erişim tarihi: 21.08.2024.
• Hengeveld, K., Keizer, M. E., 2011. Non-straightforward communication. Journal of Pragmatics, 43(7): 1962-1976.
• Hofweber, T., 2005. A Puzzle about Ontology. Noûs, 2(39): 256-283.
• İşeri, A. İ., 1997. Diagnosis of students misconceptions in interpreting and applying decimals. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Petek Aşkar, 93 s., Ankara.
• Kamacı Gencer, D., 2023. Türkiye Türkçesi Ağızlarında Söylem İşaretleyicileri. Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale.
• Karadağ, Ş., 2019. Siber uzayın Nato'nun güvenlik anlayışına etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Nezir Akyeşilmen, 103 s., Konya.
• Karaoğlu, S., 2022. Memduh Şevket Esendal’ın Haşmet Gülkokan hikâyesinde nezaket stratejileri. Folklor Akademi Dergisi, 5(2): 377-416.
• Kasım, Ö., 2024. Blok zinciri tasarımında akıllı sözleşmelerin gizlilik ve güvenlik çözümleri. Pages: 246-269, Innovative Studies in Engineering, All Sciences Academy.
• Kaya, R., 2024. Yapay zekayı herkes öğrenir. https://www.researchgate.net/profile/Ridvan-Kaya/publication/378240465_YAPAY_ZEKAYI_HERKES_OGRENIR/links/65cf0a5c28b7720cecd32db8/YAPAY-ZEKAYI-HERKES-OeGRENIR. pdf (Erişim tarihi: 26.08.2024).
• Kaye, A.S. 1990. Whatchamacallem. English Today, 6(1).
• Kırtıloğlu, O. S., 2016. Harita mashup uygulamalarıyla zamana ve mekâna bağlı görsel analitik ortamı oluşturulması: Konya Kapalı Havzası örneği. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: İbrahim Öztuğ Bildirici, 119 s., Konya.
• Kitiz, M., 2023. Çağdaş Türk gravür sanatında figüratif soyutlamalar. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Ömer Tayfur Öztürk, 188 s., Konya.
• Klyachko, E., 2022. Functions of placeholder words in Evenki., Tungusic Languages: Past and Present, Studies in Diversity Linguistics 32, Language Science Press, Berlin.
• Lawrence Y. L. C., 2014. Uttering the unutterable with wh-placeholders. Journal of East Asian Linguistics, 271-308.
• LeSourd, P., 2003. The noun substitute in Maliseet-Passamaquoddy. In Blair Rudes & David Costa (eds.), Essays in Algonquian, Catawban, and Siouan linguistics in memory of Frank T. Siebert, Jr, 141–163. Winnipeg: University of Manitoba Press.
• Levelt, W. J. M., 1989. Speaking: From İntention to Articulation.-"A Bradford Book." MA: MIT Press, Cambridge.
• Liddell, S., 1990. Four functions of a locus: Reexamining the structure of space in ASL. Pages: 176-198, In: C. Lucas (ed.) Sign Language Research: Theoretical Issues, Gallaudet University Press, Washingtion D. C.
• MacNeilage, P. F., 1980. Speech production. Language and Speech, 23(1): 3-23.
• Makaroğlu, B., 2020. Türk işaret dilinde gönderimsellik ve işaret alanı. Dil Dergisi, 171(1): 9-36.
• Odman, A., 2021. Dev/let-şirketler ve güçlülerin suçları. Sayfa: 20-29, Salgın Sonrası Dönemde İnsan Hakları Gündemi, TİHV Akademi, Ankara.
• Okumuş, S., 2020. Elektronik beşli çark, basamak değeri çizelgesi ve dokunma sayar’da sayının anlamları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3): 604-627.
• Olkun, S., Toluk, Z., 2003. İlköğretimde Etkinlik Temelli Matematik Öğretimi. Maya Akademi, Ankara.
• Paydar, S., Işık Tertemiz, N., 2022. Dördüncü sınıf öğrencilerinin doğal sayılarda basamak değerini kavrama düzeylerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2): 782-801.
• Paydar, S., 2023. Özel yetenek tanılı olan ve olmayan öğrencilerin basamak değerini kavrayışlarına yönelik zihinsel modellerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Bilge Gök, 378 s., Ankara.
• Pertejo, P. N., 2018. A contrastive study of placeholders in the speech of British and Spanish teenagers. In Jugendsprachen: Aktuelle Perspektiven internationaler Forschung.
• Rosch, E. H., 2011. “Slow lettuce”: Categories, concepts, fuzzy sets, and logical deduction. Pages: 89-120, (Editörler: R. Bělohlávek ve G. J. Klir), Concepts and Fuzzy Logic, MA: The MIT Press, Cambridge.
• Sarıyer, G., Çamurlu, H. E., 2024. Effect of cold compaction pressure on porous nial articles produced by using space holder urea via VCS. Journal of Materials and Mechatronics: A, 5(1): 106-116.
• Sebzecioğlu, T., 2008. Türkçede edilgenlik. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Lütfiye Oktar, 388 s., İzmir.
• Schimmel, A., 1998. Sayıların gizemi. Çev. Mustafa Küpüşoğlu, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Seraku, T., 2020. Placeholders in Yoron Ryukyuan: A view from functional discourse grammar. Lingua, (245): 1-18.
• Seraku, T., 2022. Interactional and rhetorical functions of placeholders: A relevance-theoretic approach. Journal of Pragmatics, (187): 188-129.
• Seraku, T., Park, S., Yu, Y., 2022. Grammatically unstable placeholders and morpho-syntactic remedies: evidence from East Asian languages, Folia Linguistica, 56(2).
• Seraku, T., 2023. Grammars for placeholders: The dynamic turn. Glossa: a journal of general linguistics, (245): 1-18.
• Seraku, T., 2024. Placeholders in crosslinguistic perspective abilities, preferences, and usage motives Linguistics, 1-26.
• Sezer, Ş. D., 2009. Kompakt toz ergitme tekniği ile alüminyum köpük üretimi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: İ. Yılmaz Taptık, 105 s., İstanbul.
• Tan, S., 2021. Türk inşaat sektöründe BIM uygulamalarının yaygın kullanılmamasına neden olan faktörlerin belirlenmesi. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Gülden Ayalp, 254 s., Gaziantep.
• Tárnyiková, J., 2019. English placeholders as manifestations of vague language: their role in social interaction, Brno Studies in English, 45 (2): 201-216.
• Tarım, K., Siyer, A., 2017. Secondary School Mathematics Teachers’ Pedagogical Views on the Concept and Teaching of Place Value. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 7(1): 41-60.
• Tokak, B., 2017. HTML5, CSS3 ve JavaScript ile Web Tasarımı. 2. baskı, Dikeyeksen Yayıncılık, İstanbul.
• TO-KAT Ulusal Toplu Katalog, toplukatalog.gov.tr, Erişim tarihi: 09.08.2024.
• Topaloğlu, P., Sarı, Ş., 2020. Pedodontide Yer Tutucuların ve Yer Kazandırıcıların Komplikasyonları. Ankara.Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 47 (1-3): 193-204.
• Tunçer, N., 2006. Metalik köpük malzemelerin üretimi ve karakterizasyonu. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Gürsoy Arslan, 112 s., Eskişehir.
• Tunçer, N., 2011. Gözenekli titanyumda yapı-özellik ilişkisi. Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Danışman: Gürsoy Arslan, 272 s., Eskişehir.
• Ustaahmetoğlu, E., 2013. Mağaza alanının ürünlere dağıtılması. Perakendecilikte ürün yönetimi. Sayfa: 116-141, Anadolu Üniversites Yayınları, Eskişehir.
• Uzunlar, E., 2015. Improvements for chip-chip interconnects and mems packaging through materials and processing research. Atlanta: Georgia Institute of Technology.
• Ulusal Tez Merkezi, tez.yok.gov.tr, Erişim tarihi: 09.08.2024.
• Usiskin, Z., 1997. Doing algebra in grades K-4. Teaching Children Mathematics, 3(6): 346–356.
• Uysal, H., 2015. Çocuk dilinde deyimlerin anlamlandırılması ve öntürlük etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Seda Gülsüm Gökmen, 145 s., Ankara.
• Vogel, P. M., 2020. Dingsbums and thingy placeholders for names in German and other languages. Pages: 362-381, Complex Words: Advances in Morphology, Editörler: Körtvélyessy, L., and Štekauer, P., Cambridge University Press, Cambridge.
• Web Okulu, 2024. HTML <textarea> placeholder özelliği. https://www.m5bilisim.com/webokulu/ etiketler/ozellik-textarea-placeholder.php#google_ vignette, Erişim tarihi: 21.08.2024.
• Yıldırım, K., 2019. Prof. Dr. Nihat Keklik’in hikmet binası ve akıllar nazaryesi görüşleri. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1): 391-416.