An assessment about the opinions of Qadi 'Abd al-Jabbar, Abu Jafar Tusi and some Ashari theologians on prices (especially prices of goods)

Yıl 2010, Cilt: 3 Sayı: 1, 105 - 128, 23.06.2010

Sefa Bardakçı

Öz

In the field of Muslim theology, the subject of value can be seen in the books of 10th Century theologians. In this paper, the value definitions of Qadi 'Abd al-Jabbar from Mu'tazilah, Juvayni, Baqillani, İji and Taftazani from Ahl al Sunnah and Abu Jafar Tusi from Shia are discussed. When discussing the attribution of value to Allah or human being, the elucidation of expensiveness and cheapness and the right of the state to intervene in both, we have tried to analyze the thoughts of the persons in question, relate the subject to Muslim theology and show how can Muslim theology contribute contemporary matters of value, determine the influence of Muslim schools' approaches on value and addititonally point at the agreements and disagreements among Muslim schools.

Anahtar Kelimeler

-

Mezheplere Göre Hür İrade ve Fiyat İlişkisi

Öz

Kelâm ilmi konuları arasında incelenen fiyatlar meselesi X. yüzyılda yaşayan bazı kelâmcıların eserlerinde görülmektedir. Bu araştırmada Mu'tezile'den Kâdî Abdülcebbâr, Ehli Sünnet'ten Cüveynî, Bâkıllânî, Îcî, Taftazânî ve Şia'dan Ebu Cafer Tüsî'nin fiyat tanımlamalarına yer verilmektedir. Kâdî Abdülcebbâr ve Tüsî'nin fiyatları bazen Allah Teâlâ'ya, bazen de insana bağladığı tespit edilmektedir. Yine bu araştırmada fiyatların Allah'a veya insan etkisine bağlandığı hallere göre pahalılık ve ucuzluğun tarifleri yer almaktadır. Ayrıca pahalılık ve ucuzlukla durumunda devletin müdahale etme konusuna mezheplere göre değinilmektedir. Fiyat konusunun kelâm ilmi açısından ilâhî olan kısmı ile insanî olan kısmı ayrıştırılarak günümüzde fiyatlar konusuna kelâm ilminin verebileceği kısmî açılım ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kâdî Abdülcebbâr, para, pahalılık, ucuzluk, fiyat, Ehli Sünnet, Şiâ

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), Müsned, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Dâru‟l-Hadîs, Kahire, 1995.
• Bâcî (494/), Ebu‟l-Velîd, Müntekâ, I-VII, Daru‟l-Kütübi‟l-İslâmî, Kahire, h. 1332.
• Beyhekî (ö. 458/1065), Ebubekr Ahmed b. Hüseyin, el-Câmi’ li Şüabi’l-Îmân, thk. Muhtar Ahmed en-Nervî, Mektebetü‟r- Raşid, Riyad, 2003.
• Cüveynî (ö. 478/1085), Ebu‟l-Harameyn, Şerhu’l-İrşad li’l- Cüveynî, Ebu Bekir b. Meymun, thk. Ahmed Hicazî Ahmed Saka, Mektebetü‟l-Encelü‟l-Mısriyye, Mısır, 1987.
• Cevherî (ö. 393/1002), İsmail b. Hammad, es-Sıhâh Tâcü’l-Lügati ve Sıhâhü’l-Arâbiyye, I-VI, Dâru‟l-İlmili‟l-Melâyîn, thk. Ahmed Abdülgafur el-Attar, Beyrut, 1984.
• Ebu Davud (ö. 275/888), Süleyman b. Eş‟ab Sicistânî, Süneni Ebi Davud, thk. Muhammed Nasırü‟d-Dîn Elbânî, Mektebetü‟l- Meârif, Riyad, h.1424.
• Gölcük, Şerafeddin, Kelâm Açısından İnsan ve Fiilleri, Kayıhan Yayınları İstanbul, 1979.
• ------, Din ve Toplum, Esra Yayınları, Konya, 2000.
• Halil b. Ahmet (ö. 170/786), Ebû Abdirrahman el-Ferâhidî, Kitâbü’l-Ayn, I-VIII, thk. Mehdi el- Mahzumî-İbrahim es- Samarrâî, Dâru ve Mektebtü Hilâl, yy, ts.
• Hamitoğulları, Beşir, Çağdaş İktisadî Sistemler (Strüktürel ve Doktrinel Bir Yaklaşım), Savaş Yayınları, 4. baskı, Ankara, 1986.
• Îcî (ö. 755/1354), Abdurrahman b. Ahmed, el-Mevâkıf, Alemü‟l- Kütüb, Beyrut, ts.
• Kadı Abdulcabbar (ö. 415/1025), Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, thr. Abdülkerim Osman, Mektebetü Vehbe, Kahire, 1996.
• ------, el-Muğnî en-Nazarü ve Maarif, thk. İbrahim Medkür-Taha Hüseyin, Kahire, 1996.
• Manan, M. A., İslâm Ekonomisi Teori ve Pratik, çev. Bahri Zengin, Ömer Tevfikoğlu, 3. baskı, Fikir Yayınları, İstanbul, 1976.
• Mert, Muhit, „Kelâm İlminde Fiyat Konusundaki Tartışmalar: Bâkıllânî ve Kâdî Abdülcebbâr Örneği‟, EKEV Akademi Dergisi, Mayıs, 1998.
• Taftazanî (ö. 793/1391), Sadüddîn, Şerhu’l-Mekâsid, I-V, thk. Abdurrahman Umeyra, Alemü‟l-Kütüb, Beyrut, 1998.
• Tûsî (ö. 460/1067), Ebu Cafer Muhammed b. Hasen, el-İktisad el- Hadi ila Tariki’r-Raşad, Mektebetü Camiatü jhlistun, Tahran, h. 1400.
• Özkan, M. Selçuk-Temizer, Abidin, “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye'de Karaborsacılık”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi (The Journal of International Social Research Volume), sayı 9, Sinop, 2009.
• Zebidi (ö. 601/1205), Tâcü’l-Arus, Muhammed Murtaza el- Hüseynî, thk. Abdüssettar Ahmed Ferrâc, Lecnetü‟t-Türâsi‟l- Arâbî, I-XL, Kuveyt, 1965.