Prof. Dr. Hasan ONAT's Contribution to Shi'ite Studies in Turkey (A Study on M.A. and Ph.D. Thesis related to Shiism supervised by Hasan Onat)

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 1, 475 - 506, 30.06.2021

Mehmet Ümit , Mehmet Atalan

https://doi.org/10.18403/emakalat.954782

Öz

Nowadays, we see two major sects among Muslims. One of them is the Sunnism, which constitutes the majority of the population in the Islamic world and the other is the Shiism. The Shiism has developed throughout history and has survived until today.
Hasan Onat has emphasized the importance of the Shiism on various platform by stating that "Shiism is one of the most important keys for understanding the Middle East". Based on this idea, he concentrated on Shiism and supervised many M.A. and PhD studies related to various Shiite sects and their sub-branches. These studies are very important in terms of understanding the sectarian crisis in the Middle East. Hasan Onat argued that in order to prevent the danger of sectarian conflicts, each sect should be examined by scientific methods.
In this article we will study the contribution of Hasan Onat to Shii studies in Turkey by analyzing the Shia-related M.A and PhD thesis prepared under his supervision.

Anahtar Kelimeler

Hasan Onat, Shi’a, Zaydiyya, İsmailism, Twelvers

PROF. DR. HASAN ONAT’IN TÜRKİYE’DEKİ ŞİÎLİK ÇALIŞMALARINA KATKISI (DANIŞMANLIĞINI YAPTIĞI YÜKSEK LİSANS VE DOKTORA ÇALIŞMALARI BAĞLAMINDA)

Öz

Günümüzde Müslümanlar arasında iki büyük mezhebi yapıyı görürüz. Bunlardan biri İslâm dünyasında nüfusun çoğunluğunu oluşturan Sünnilik, diğeri ise Şiîliktir. Şiîlik, tarih boyunca sürekli gelişimini sürdürmüş ve günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir. Hasan Onat, çeşitli platformlarda dile getirdiği “Ortadoğu coğrafyasını anlamak istiyorsanız bunun en mühim anahtarlarından birisi Şiîliktir” ifadesiyle Şiîliğin önemini vurgulamıştır. Bu düşüncesinden hareketle Şiîlik üzerine hem kendisi yoğunlaşmış hem de yüksek lisans ve doktora çalışmaları yaptırmıştır. Onun Şiîliğe ilişkin bizzat kendisi tarafından ve danışmanlığında yapılan çalışmalar, Ortadoğu’daki krizi anlamak açısından büyük bir öneme haizdir. Hasan Onat, karşı karşıya olduğumuz mezhep çatışmaları tehlikesinin önüne geçebilmek için öncelikle her mezhebin, bilimsel yöntemlerle incelenmesi gerektiğini savunmuştur.
Bu makalede Hasan Onat’ın Şîilik, alt kolları, fikirleri ve önemli kavramları gibi konularda yaptırmış olduğu yüksek lisans ve doktora tezlerinin muhtevaları analiz edilecek ve genel bir değerlendirmesi yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hasan Onat, Şia, Zeydiyye, İsmailîyye, İmamiyye

Kaynakça

• Ahmadov, Shahı. Azerbaycan'da Şiîliğin Yayılma Süreci. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Ahmadov, Shahı. Sâsâni Kültürü’nün Şia'nın Teşekkülündeki Rolü. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Akkoyunlu, İsmail. İbn Teymiyye’nin Şia’ya Reddiyesi (Minhâcü’s-Sünne) Selefî Geleneğin Şiîlik Eleştirisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2021.
• Akkoyunlu, İsmail. İbn Teymiyye'nin Şia'ya Reddiyesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Akoğlu, Muharrem. Mihne Hadiseleri ve Mu'tezile'nin Tarihi Seyrine Etkisi. Kayseri Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2001.
• Alibekiroğlu, Fatmanur. Tarihsel Süreçte Hanefîlik-Mu'tezile İlişkisi. Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Apaydın, Hasan. Nehcu'l Belâğa'nın Kaynakları, İnşa Süreci ve Şiîlik Üzerindeki Tesiri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Arıkan, Adem. “İslâm Dünyasının Mezhep Haritası ve Nüfus Dağılımı”. İslâmi Araştırmalar XXIX/2 (2018), 348- 379.
• Atalan, Mehmet (Kitap tanıtımı). “İnanç Esasları Açısından Dürzîlik”, Ankara Okulu yayınları, Ankara 2004”. e- Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 1/1 (2008), 43-54.
• Atalan, Mehmet. Mezhepler Tarihi Açısından Cafer es-Sadık. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
• Atalan, Mehmet. Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Ca’fer es-Sâdık’ın Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Atalan, Mehmet. Şiîliğin Farklılaşma Sürecinde Cafer Sadık’ın Yeri. Ankara: Araştırma Yayınları, 2005.
• Avcu, Ali. Karmatîlerin Doğuşu ve Gelişim Süreci. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Aydınlı, Osman. Mu'tezile'nin Beş Esasının Teşekkülünde Ebu'l-Hüzeyl'in Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1998.
• Bağlıoğlu, Ahmet. Dürzîliğin Teşekkülü ve İnanç Esasları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Bağlıoğlu, Ahmet. İnanç Esasları Açısından Dürzîlik. Ankara: Araştırma Yayınları, 2004.
• Benli, Yusuf. Hicri II. Asırda Kûfe Merkezli Gulât Hareketler. Şanlıurfa: Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Bozan, Metin. İmâmiyye’nin İmâmet Nazariyyesinin Teşekkül Süreci. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2004.
• Bozan, Metin. İmâmiyye’nin İmâmet Nazariyyesinin Teşekkül Süreci. İstanbul: İSAM Yayınları, 2009.
• Doğan, Yahya. Râfıza Kavramı ve Râfizîlik. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Ergin, Murat. Siyasi ve İtikadi Mezheplerin Doğuşunda Kabile Asabiyetinin Rolü. Şanlıurfa: Harran Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000.
• Gökalp, Yusuf. Şiî Gelenekte Alternatif Bir İktidar Mücadelesi Erken Dönem Zeydîlik. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.
• Gökalp, Yusuf. Zeydilik ve Taberistan'da Yayılması. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Gökalp, Yusuf. Zeydîlik ve Yemen’de Yayılışı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Habib Kartaloğlu (Kitap tanıtımı). “Zeydiyye-Mutezile Etkileşimi (Zeyd b. Ali’den Kâsım er-Ressî’nin Ölümüne Kadar)”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XIV/25 (2012/1), 259-262.
• Hakyemez, Cemil. Gaybet İnancı ve Şiîlik’teki Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Hakyemez, Cemil. Şîa’da Gaybet İnancı ve Gaib On İkinci İmam. İstanbul: İSAM Yayınları, İstanbul 2009.
• Kadyrov, Mederbek. Ağa Han İsmailîleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2009.
• Kadyrov, Mederbek. Kırgızların İslâm Anlayışının Tarihsel Arka Planı ve Bazı Dini Yapılanmalar (Sovyetlerin Çöküşüne Kadar). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2016.
• Kaplan, Doğan. Buyruklara Göre Kızılbaşlık. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Karabiber, Namık Kemal. Ehl-i Beyt Tasavvuru ve Erken Dönemdeki Yansımaları (Hicri I ve II. Asır). Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Kartaloğlu, Habip (Kitap tanıtımı). “Şia’da Gaybet İnancı ve Gâib On ikinci İmam”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/23 (2011), 337-340.
• Kavak, Özgür (Kitap Tanıtımı). “İmâmiyye’nin İmâmet Nazariyyesinin Teşekkül Süreci”. Divan (2009/2), 145- 150.
• Keskin, Mehmet. Eş'ariliğin Teşekkül Süreci 'el-Eş'ari Dönemi'. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Korkmaz, Sıddık. Tarihi Süreç İçerisinde Sebeiyye. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Korkmaz, Sıddık. Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi. Araştırma Yayınları, Ankara 2005.
• Kutlu, Sönmez. Mürcie ve Horasan -Maveraünnehir'de Yayılışı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1994.
• Onat, Hasan. Emevîler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiîliği. Ankara: TDV Yayınları, 1993. Onat, Hasan. İslâm Ortak Paydası ve Mezhep Gerçeği. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2019.
• Onat, Hasan. Emevîler Devri Şiî Hareketleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (AÜSBE), 1986.
• Öztürk, Yunus (Kitap tanıtımı). “Tarihin Tahrifi Meselesi (Sıddık Korkmaz)”. İslâmi Araştırmalar 27/3 (2016), 448-450.
• Şahin, Gülşen (Kitap Tanıtımı). “Şia’da Gaybet İnancı ve Gâib On ikinci İmam”. İslâmi İlimler Dergisi 4/1-2 (2009), 427-431.
• Tan, Muzaffer. Bâtınilik Kavramı ve Bâtınî Fırkaların Tasnifi Meselesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Tan, Muzaffer. İsmailîyye’nin Teşekkül Süreci. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Üçer, Cenksu (Kitap tanıtımı). “Tarihin Tahrifi İbn Sebe Meselesi”. Marife 5/3 (2005), 467-472.
• Üçok, Nuran. Şiî İhticâc Geleneği: Kuleynî Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Ümit, Mehmet. “Türkiye’de İlahiyat Fakültelerinde Yapılan Şiîlikle İlgili Doktora Tezleri”. İslâmi Araştırmalar XXIX/2 (2018), 422-447.
• Ümit, Mehmet. Hicri Üçüncü asırda Şiî-Mu'tezilî İmâmet Tartışmaları ve İskâfî'nin Yeri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1996.
• Ümit, Mehmet. Zeydîyye-Mu’tezile Etkileşimi ve Kâsım er-Ressî. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• Ümit, Mehmet. Zeydîyye-Mu’tezile Etkileşimi Zeyd b. Ali’den Kâsım er-Ressî’nin Ölümüne Kadar. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Yönem, Ahmet. Mehdilik Fikri ve Müslümanlar Arasındaki İlk Tezahürleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.