Olağanüstü Zamanlarda Olağanüstü Bölüşüm Şoku: Türkiye’de Büyük Sanayi Kuruluşları Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Volume: 10 Issue: 3, 1008 - 1032, 30.09.2025

Osman Berke Duvan

https://doi.org/10.30784/epfad.1680971

Abstract

COVID-19 sonrası dönem, dünyada birçok olağanüstü gelişmenin bir araya geldiği “ilginç zamanlar” olarak nitelendirilebilir. Türkiye de bu olağanüstü dönemde, daha önce tecrübe etmediği zorluklarla karşı karşıya kalmıştır. Pandemiye kırılgan ekonomik dengeler ve yeni bir ekonomik model arayışıyla giren Türkiye, bu süreçte büyük ölçüde “düşük faiz–yüksek kur” ekseninde şekillenen politikalar izlemiştir. Bu politikalar daha sonra “Türkiye Modeli” olarak tanımlanmıştır. Ekonomik tercihler, kaçınılmaz olarak toplumda kazananlar ve kaybedenler yaratır. Bu çalışma, pandemi döneminde izlenen ekonomi politikalarının Türkiye’deki büyük sanayi kuruluşları üzerindeki etkilerini, bölüşüm ilişkileri üzerinden analiz etmeyi amaçlamaktadır. İSO 500 ve ikinci 500 sanayi kuruluşları ile bu firmaların faaliyet gösterdiği teknoloji yoğun sektörlere ait fonksiyonel bölüşüm verileri detaylı şekilde incelenmiştir. Bulgular, pandemi dönemindeki iktisadi tercihlerin, emekçilerin gelirden aldığı payı azaltarak onları bu süreçte temel kaybeden konumuna getirdiğini göstermektedir. Buna karşılık, özellikle ikinci 500’de düşük ve orta teknoloji yoğun sektörlerde faaliyet gösteren sanayi sermayesi, bu dönemdeki politikalardan yararlanmış ve bölüşüm ilişkilerindeki konumlarını güçlendirmiştir.

Keywords

Fonksiyonel Gelir Dağılımı , İmalat Sanayi , Emek ve Sermaye

Extraordinary Distribution Shock in Extraordinary Times: An Assessment Based on Top Industrial Enterprises in Türkiye

Abstract

The post-COVID-19 era can be described as “interesting times” marked by a convergence of numerous extraordinary developments across the world. Türkiye, too, faced unprecedented challenges during this extraordinary period. Entering the pandemic with fragile economic balances and in search of a new economic model, Türkiye largely adopted policies structured around a “low interest-high exchange rate” axis. These policies were later termed the “Türkiye Model”. As with all economic choices, such strategies inevitably produced winners and losers in society. This study aims to analyze the impact of the economic policies pursued during the pandemic on Türkiye’s major industrial enterprises through the lens of distributional relations. The study presents a detailed analysis of functional income distribution data from the ISO 500 and the second 500 industrial enterprises, considering the sectors in which these firms operate, classified by technological intensity. The findings indicate that the economic choices made during the pandemic reduced labor’s share of income, positioning wage earners as the principal losers of the period. In contrast, industrial capital -particularly firms operating in low- and medium-technology-intensive sectors within the second 500- benefited from the policies implemented during this period and strengthened their position within the distributional structure.

Keywords

Functional Income Distribution , Manufacturing Industry , Labor and Capital

References

• Akçay, Ü. (2024). Krizin gölgesinde en uzun beş yıl (2018-2023), Türkiye’de kriz, siyaset ve sermaye. İstanbul: Doğan Kitap.
• Akyol, T. (2022). ‘Laf dinlemedi’, Merkez Bankası nereden nereye? İstanbul: Doğan Kitap.
• Aydoğuş, O. (2022). Ekonomiye model arayışı sürüyor. İktisat ve Toplum, 135, 14-17. Erişim adresi: https://iktisatvetoplum.com/
• Boratav, K. (2006). Türkiye iktisat tarihi 1908-2005. Ankara: İmge Kitapevi,
• Carrière-Swallow, Y., Deb, P., Furceri, D., Jiménez, D. and Ostry, J.D. (2023). Shipping costs and inflation. Journal of International Money and Finance, 130, 102771. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2022.102771
• Çolak, M.S., Kazdal, A., Seven, Ü. and Yılmaz, M.H (2025). Market concentration and firm markups: Micro evidence from an emerging market with inflationary pressures (TCMB Working Paper No. 25/01). Retrieved from https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/EN/TCMB+EN/Main+Menu/Publications/Research/Working+Paperss/2025/25-01
• Duvan, O.B. (2023). 1980’lerden günümüze: Neoliberal politikalar altında Türkiye’nin en büyük 500 sanayi kuruluşunda istihdam, verimlilik ve bölüşümün seyri. Emek Araştırma (GEAD) Dergisi, 14(24), 391-422. Erişim adresi: https://mpra.ub.uni-muenchen.de/120074/
• Duvan, O.B. (2024). Contribution of corporate profits to inflation in Türkiye after Covid-19. Politik Ekonomik Kuram, 8(1), 109-125. https://doi.org/10.30586/pek.1418545
• Duvan, O.B. (2025). Türkiye’de bölüşüm: En büyük 1000 sanayi kuruluşu üzerinden bir değerlendirme. Çalışma ve Toplum, 1(84), 311-348. https://doi.org/10.54752/ct.1624024
• Hansen, N.J., Toscani, F. and Zhou, J. (2023). Euro Area Inflation after the pandemic and energy shock: Import prices, profits and wages (IMF Working Paper No. 23/131). Retrieved from https://static.davar1.co.il/www/uploads/2023/06/wpiea2023131-print-pdf.pdf
• Harvey, D. (2012). Sermaye muamması, kapitalizmin krizleri. İstanbul: Sel Yayıncılık
• IMF. (2022). Countering the cost-of-living crisis, World economic outlook, October. Retrieve from https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2022/10/11/world-economic-outlook-october-2022
• İstanbul Sanayi Odası. (2001). Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu 2000. İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi.
• İstanbul Sanayi Odası. (2023). Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu 2022. İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi. Retrived from https://www.iso500.org.tr/iso-500-dergiler
• İstanbul Sanayi Odası. (2024) Türkiye’nin 500 büyük sanayi kuruluşu 2023. İstanbul: İstanbul Sanayi Odası Dergisi. Retrived from https://www.iso500.org.tr/iso-500-dergiler
• Karabarbounis, L. (2023). Perspectives on the labor share (NBER Working Paper No. 31854). Retrieved from https://www.nber.org/system/files/working_papers/w31854/w31854.pdf
• Krugman, P. and Taylor, L. (1978). Contractionary effects of devaluation. Journal of International Economics, 8(3), 445-456. https://doi.org/10.1016/0022-1996(78)90007-7
• OECD. (2023). Economic outlook. Retrieved from https://www.oecd.org/content/dam/oecd/en/publications/reports/2023/06/oecd-economic-outlook-volume-2023-issue-1_62ef0395/ce188438-en.pdf
• Orhangazi, Ö. (2024). Türkiye ekonomisinin yapısı, sorunlar kırılganlıklar ve kriz dinamikleri (2. bs). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları
• Orhangazi, Ö. and Yeldan, A.E. (2023a). Türkiye in turbulence: Heterodoxy or a new chapter in neoliberal peripheral development? Development Change, 54, 1197-1225. https://doi.org/10.1111/dech.12792
• Orhangazi, Ö. and Yeldan, A.E. (2023b). Türkiye modeli-2021 sonrası: Rastgele hedefler, gerçekleşmeler ve bir bilanço. ODTÜ Gelişme Dergisi, 50, 171-194 http://dx.doi.org/10.60165/metusd.v50i1.1286
• Pienkowski, A. (2023). Foreign currency balance sheets in Türkiye: Exposure and interconnectedness (IMF Working Paper No. 23/132). https://doi.org/10.5089/9798400245879.001
• TCMB. (2022). Finansal istikrar raporu No 35. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/TR/TCMB+TR/Main+Menu/Yayinlar/Raporlar/Finansal+Istikrar+Raporu/2022/Sayi+35
• Uğurlu, E.N. (2021). Döviz kuru politikalarının ekonomi politiği. Çalışma ve Toplum, 4(71), 2955-2978. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/ct/
• Weber, I.M. and Wasner, E. (2023). Sellers’ inflation, profits and conflict: Why can large firms hike prices in an emergency? Review of Keynesian Economics, 11(2), 183-213. https://doi.org/10.4337/roke.2023.02.05
• Yeldan, E., Köse, A.H., Boratav, K. (2023). Türkiye’de derinleşen yapısal kriz eğilimi ve kâr itilimli enflasyonun dinamikleri. İktisat ve Toplum, 158, 8-30. Erişim adresi: https://shop.efilyayinevi.com/