INSCRIPTIONS IN BALIKESIR WHOSE STRUCTURES HAVE NOT SURVIVED TO THE PRESENT DAY

Year 2025, Volume: 39 Issue: 1, 32 - 53, 25.03.2025

Erdal Elmas

https://doi.org/10.48070/erciyesakademi.1565155

Abstract

The subject of our article was written with inspiration from my doctoral thesis titled "Balıkesir Inscriptions and Tombstones". These are inscriptions that emerged as a result of the research of existing inscriptions in Balıkesir districts and villages and whose structures have not survived to the present day. These were examined and evaluated in terms of various features. When we look at Balikesir in general, we see that there are 13 different building groups with inscriptions. The identified inscriptions are in Balikesir Central Kuvayi Milliye Museum, Ali Şuuri Primary School ground floor, Balikesir Central Ömer Ali Bey (Hamidiye) Library, Altıeylül Şehit Ömer Faruk Bol Imam Hatip Secondary School garden wall, Yıldırım İmaret Mosque, Bandırma Kurtuluş Cemetery, Edincik Ulu Street, 2 in Bandırma Museum and 5 different inscriptions in Gönen Museum. While the structures or types of structures they belong to have been determined with certainty in some of them, the uncertainty in some of them continues. The main reason for the uncertainty is that a part of the inscription is missing or the entire text is deformed to the point where it cannot be read after the physical damage it has suffered over time. In our study, the structures to which these works belong, the current locations of the inscriptions and their physical conditions have been examined and the necessary documentation has been made. After examining these works introduced in the catalogue section, the structure they were inscribed on, the type of structure, the patron, the names of the calligraphers, the features of the writing and typological features were determined based on their textual content. With the study, the identity information of the ownerless or unknown inscriptions found throughout Balıkesir was determined.

Keywords

Art History, Turkish-Islamic Art, Inscription, Balıkesir, Architecture.

BALIKESİR’DE YAPILARI GÜNÜMÜZE ULAŞAMAYAN KİTÂBELER

Abstract

Makale konumuz tarafımdan hazırlanan "Balıkesir Kitâbeleri ve Mezar Taşları" adlı tez doktora çalışmasından üretilerek yazılmıştır. Balıkesir ilçe ve köylerinde bulunan mevcut kitâbelerin araştırılması sonucu ortaya çıkan ve yapıları günümüze ulaşamayan kitâbelerdir. Bunlar çeşitli özellikler bakımından incelenmiş ve değerlendirilmeleri yapılmıştır. Balıkesir geneline baktığımızda 13 adet farklı yapı grubuna ait kitâbe olduğu görülmektedir. Tespit edilen kitâbeler Balıkesir Merkez Kuvâyi Milliye Müzesi, Ali Şuuri İlk Okulu giriş katında, Balıkesir Merkez Ömer Ali Bey (Hamidiye) Kütüphanesi, Altıeylül Şehit Ömer Faruk Bol İmam Hatip Orta Okulu bahçe duvarında, Yıldırım İmâreti Camii içerisinde, Bandırma Kurtuluş Mezarlığında, Edincik Ulu cadde üzerinde, Bandırma Müzesinde 2 adet ve Gönen Müzesinde 5 farklı kitâbe olarak karşımıza çıkar. Bunların bir kısmında ait oldukları yapılar ya da yapı türleri kesin olarak belirlenirken bir kısmında belirsizlik devam etmektedir. Belirsizliğin başlıca sebebi ise kitâbenin fiziki olarak zamanla uğradığı tahribat sonrası bir bölümünün eksik veya metnin tamamının okunamayacak kadar deforme olmasıdır. Çalışmamızda ele aldığımız bu eserlerin ait oldukları yapılar, kitâbelerin mevcut konumları ve fiziki durumları incelenerek gerekli belgelemeler yapılmıştır. Katalog bölümünde tanıtılan bu eserlerin incelenmesi sonrası metin içeriklerinden hareketle hakkedildikleri yapı, yapı türü, bâni, hattat isimleri, yazı özellikleri ve tipolojik özellikleri belirlenmiştir. Yapılan çalışma ile Balıkesir genelinde bulunan sahipsiz ya da nereye ait olduğu belirsiz olan kitâbelerin kimlik bilgileri çıkarılmıştır.

Keywords

Sanat Tarihi, Türk-İslam Sanatı, Kitâbe, Balıkesir, Mimari.

References

• Aydın, R. (2019). Ağın evleri üzerindeki kitabeler, Yaşar Erdemir'e Armağan: Sanat Tarihi yazıları. Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
• Budak, A. (2020). 41 kere maşallah: Geleneksel konut mimarisinde nazarlık olarak maşallah kullanımı ve istif çeşitleri. Millî Folklor, 128, 179-205.
• Çetinaslan, M. (2014). Taş vakfiyeler ve Beyşehir Eşrefoğlu Camii’nin taş vakfiyesi. İçinde M. Şeker, A. Taşğın & Y. Kaya (Eds.), Uluslararası Orta Anadolu ve Akdeniz Beylikleri Tarihi, Kültürü ve Medeniyeti Sempozyumu-I, (ss. 219- 251). Türk Tarih Kurumu.
• Elmas, E. (2022). Balıkesir yapı kitabelerinde hattat imzaları. Geçmişten Günümüze Balıkesir’in Kültürel Mirası Uluslararası Sempozyumu Özet Bildiriler Kitabı (2-4 Aralık 2022), (ss. 149-150). Palet Yayınları. https://www.balikesir.edu.tr/site/icerik/gecmisten-gunumuze-balikesirin-kulturel-mirasi-uluslararasi- sempozyumu-5469
• Eren, M. (1990). Balıkesir il müftüleri ve tarihî kitâbeler. İnci Ofset.
• Keskin, M. Ç. (2019). Umur Bey taş vakfiyesi: esin ve içerik üzerine bir değerlendirme. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies, LIII, 121-151.
• Kıpçak, M. R. (2005). Balıkesir ili coğrafyası. Balıkesir Express Gazetesi Yayınları.
• Küçükaşçı, M. S. (2024). Osmanlı tarihi araştırmaları için az bilinen bir kaynak: Topkapı Sarayı taş kitabeler koleksiyonu. XIX. Türk Tarih Kongresi (3-7 Ekim 2022), 3. Cilt I. Kısım (Osmanlı Tarihi) (ss. 677-712). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önal Güden, Z. (1999). Karasi beyliği. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Sözlü, H. (2021) Balıkesir’de Türk İslam dönemi eserleri. Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yayınları.
• Şen, K. (2020). Muş merkezde yer alan nadide bir eser: Selim Paşa taş vakfiyesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi- Journal of Turkish Researches Institute, 67, 455-470.
• Tüfekçioğlu, A. (2000). Medeniyet tarihimizde taş vakfiyeler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, I, 33-52.
• Türk Tarih Kurumu (1982). Yurt Ansiklopedisi, C. 2. Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1925). Karesi vilayeti tarihçesi. Hüsn-i Tabiat Matbaası.
• Ünlüyol, A. (1995). Şer`İyye sicillerine göre XVIII. yüzyılın ilk yarısında Balıkesir (1700-1730) (Yayımlanmamış doktora tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali%C5%9Fuuri_%C4%B0lk%C3%B6%C4%9Fretim_Okulu