ERMENİ SİYASAL DÜŞÜNCESİNDE TERÖRİZM

Yıl 2013, Sayı: 45, 143 - 176, 01.10.2013

Hatem Cabbarlı

Öz

Ermeniler XIX. yüzyılın ortalarından itibaren Osmanlı Develeti’ni yoketmeye çalışlan büyük güçlerin siyasi ve ekonomik desteğini arkasınaalarak Osmanlı’ya karşı ayaklanmışlardır. Bu ayaklanma önceleri sosyaliçerikli olsa da, daha sonra siyasi talepler ağırlık kazanmıştır. Ermenisiyasi eliti tarihi süreklilik içerisinde oluşan bir ortamda değil, büyükgüçlerin ‘serasında’ büyütülmüş, Osmanlı’ya karşı maşa olarakkullanılmış ve kendi milletinden daha çok onların çıkarlarına hizmetetmiştir. Fransız Devrimi’nin etkileri Osmanlı topraklarında hissedildiğinde, Avrupa’da eğitim almış Ermeniler Kilisenin de etkisi ileOsmanlı’da yeni siyasi arayış içine girmişlerdir. Ermeni siyasiteşkilatlanmaları sadece siyasi mücadelenin değil, aynı zamanda silahlımücadelenin de planlarını yapmış ve buldukları ilk fırsatta bu planlarınıhayata geçirmişlerdir. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı-Rus Savaşı,XX. yüzyılın başlarında Balkan Savaşı ve ardından Birinci Dünya Savaşıortamında Ermeni siyasi eliti karmaşık bölgesel ve uluslararasıgelişmelerden yararlanarak, siyasi mücadelede terör eylemlerinden dahasık kullanmaya başlamıştır. Ermenilerin siyasi talepleri ve terör eylemleriRusya, İngiltere, Fransa ve ABD tarafından desteklenmiş ve Osmanlı’yakarşı baskı aracı olarak kullanılmıştır. XIX. yüzyılın sonları, XX. yüzyılınbaşlarında Ermeni bağımsızlık mücadelesinin öncülüğünü yapanTaşnaksutyun Partisi sosyalist ideolojisine sahip olsa da, faaliyetideğerlendirildiği zaman genelde yarı askeri bir görünüm sergilemektedir.Parti siyasi teşkilatlanmadan daha çok askeri teşkilatlanmaya önemvermiş, bu konuda özellikle Rusya ve Fransa’nın desteğini almıştır.Ermenilerin son yüz yıllık siyasi tarihi değerlendirildiğinde genelde terörve kaba güçten asla vaz geçmedikleri anlaşılmaktadır. Birinci DünyaSavaşı’ndan sonra ‘Nemesis (Yunanca İntikam Tanrısı)’ terör örgütünükuran Ermeniler İttihat ve Terakki üyelerine karşı terör eylemlerigerçekleştirmiş, 80’li yıllarda ASALA adıyla yeniden sesini duyurmuş venihayet 26 Şubat 1992’de Hocalı’da yapılan terör eylemi ile varlığınıhalen devam ettirdiğini kanıtlamıştır. Ermeniler sadece yabancılara karşıdeğil, iktidar uğrunda mücadelede de terör eylemlerinden yararlanmıştır.Buna örnek olarak Ermenistan Parlamentosunda 27 Ekim 1999’dagerçekleşen terör eylemini göstermek mümkündür

Anahtar Kelimeler

Ermeni terörü, Avrupa devletleri, ASALA, Türkiye, Ermenistan, Hocalı

(TERRORISM IN ARMENIAN POLITICAL THOUGHT)

Öz

Since the mid-19th century the Armenians began to rise against theOttomans with political, military and economic support of the great powersthat tried to destroy the Ottoman Empire. While initially being of socialcharacter, later the uprising included also political demands. The Armenianpolitical elite was raised in the “greenhouse” of the great powers rather thanin an environment shaped through historical continuity, it was used as a toolagainst the Ottomans and served the interests of the great powers more thantheir own national interests. When the effects of the French Revolution reachedthe Ottoman territories, the Armenians educated in Europe entered into a newpolitical quest with the influence of the Armenian Church. The Armenianpolitical organizations made plans not only for political, bu also armedstruggle and realized these plans at the earliest opporutunity.During the warbetween the Ottoman Empire and Russia in the second half of the 19th century,the Balkan War in the beginning of the 20th century and later the First WorldWar, the Armenian political elite started to use terrorist acts in their politicalstruggle more frequently. Political demands and terrorist acts of the Armenianswas supported by Russia, England, France and the USA and used as a tool topressure the Ottomans. At the end of the 19th century and the beginning of the20th century, the Armenian struggle for independence was led by TashnaksutunParty. Although the party was based on socialist ideology, its activity showsthat it was generally semi-military organization. The party gave moreimportance to military organization rather than political one and especially received the support of Russia and France in this case. If to evaluate the last 100 years of the Armenian political history, it becomes evident that, in general, they never abandoned terror and brute force. The Armenians, who after the First World War established a terrorist organization called the “Nemesis” (God of Vengeance in Greek) and carried out terrorist acts against the
members of the Ittihat and Terakki (the Union and Progress), were born again
in 1980’s under the name of the ASALA and finally, proved their existence with
terrorist act in Khojaly on 26 February 1992. The Armenians used terrorist
acts not only against foreigners, but also in their struggle for power. The
terrorist act of 27 October the Armenian Parliament is the example of this
struggle

Anahtar Kelimeler

Armenian terrorism, European states, ASALA, Turkey, Armenia, Khodjaly

Kaynakça

• Ankara Bəyannaməsi, http://files.preslib.az/site/10il/gl3.pdf, 22.07.2013.
• Ayna qəzeti, 1 Fevral 1997.
• Ayna qəzeti, 15 Avqust 1998.
• Ayna qəzeti, 22 Avqust 1998.
• “Azərbaycan Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına dəvət olundu.” http://www.amerikaninsesi.org/articleprintview/713122.html, 22.03.2009 “Azərbaycan Milli Azlıqlar Konqresi təsis olunub.” http://www.mediaforum.az/articles.php?article_id=200612¬15120612105&lang=az&page=0 0, 2006-12-15
• “Azərbaycan Respublikasında mədəni müxtəliflik.” http://www.mfa.gov.az/ - ?options=content&id=114, 30 июля 2012 г.
• “Azərbaycan Respublikasında yaşayan milli azlıq, azsaylı xalq və etnik qrupların hüquq və azadlıqlarının qorunması, dil və mədəniyyətinin inkişafı üçün dövlət yardımı haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı.” http://e-qanun.az/files/framework/data/7/c_f_7762.htm “Azərbaycan Respublikasının hərbi dopktrinası.”
• http://www.mediaforum.az/az/2010/06/04/AZ%C6%8FRBAYCANRESPUB L%C4%B0KASININ-H%C6%8FRB%C4%B0- DOKTR%C4% B0NASI-051003255c05.html, 15 sentyabr 2012.
• “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası.” http://www.azerbaijan.az/portal/ General/Constitution/doc/-constitution_a.pdf, 23 aprel 2010.
• “Azərbaycan Respublikasinin milli təhlükəsizlik konsepsiyasi.” http://www.mediaforum.az/articles.php?lang=az&¬page=04&article_id= 20070524121102090, 17 noyabr 2012.
• “Azərbaycanda milli azlıqlar həm parlamentdə, həm də icra hakimiyyəti orqanlarında geniş təmsil olunurlar.” http://strategiya.az/?m=xeber&id=6181, 28 noyabr 2012
• “Azerbaycan’da Petrol ve Doğalgazın Tarihi ve Socar Tarihçesi.” http://www.socar.com.tr/content/azerbaycanda-petrol-ve-dogalgazin-tarihi-ve-socar-tarihcesi, 25 07.2013.
• Baş nazirin müavini, “Azərbaycanda milli azlıqların hüquqlarının müdafiəsi ilə bağlı hüquqi baza formalaşdırılıb”, http://news.milli.az/politics/53322.html, 16 iyun 2011.
• Heydər Əliyev adına Bakı-Ceyhan əsas ixrac neft boru kəməri Faktlar və Rəqəmlər, AzərTAc , Xalq qəzeti, 16 iyul 2006.
• Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi təşkilatı və Azərbaycanın hərbi-geostrateji maraqları, http://strategiya.az/?m=xeber&id=15859, 15 may 2013.
• Modern.az’ saytı Rusiyanın Azərbaycanda etnik separatizmi qızışdırmasından yazıb, http://www.mediaforum.az/az/2013/05/25/Modern-az-saytı-RusiyanınAzərbaycanda-etnik-separatizmi-011327802c00.html, 2013-05-25.
• Neft siyasəti, http://azerbaijans.com/content_777_az.html, 24.07.2013.
• Rusiya Müdafiə Naziriliyinin sözçüsü ermənistana silah verildiyini təsdiqləyib, http://mediaforum.az/articles.php?lang=az&page=00&article_id=20090111045954536, 2009-01-11.
• Rusiyada nə qədər azərbaycanlı var və onlar nə ilə məşğuldurlar?, http://www.haqqyolu.com/news/view/40246, 01 noyabr 2012. Ziyafət Əsgərov nəyə işarə edir?, http://faktxeber.com/mobil/index.php?H=87 13, 23 iyul 2013.
• Əbülhəsənoğlu, Tofiq. “İqtisadi inkiiafa və tərəqqiyə xidmət edən boru kəməri.” Respublika qəzeti, 2009.-25 oktyabr.-N233.-s.2.
• Азербайджан не соглашался на американские военные базы, http://www.ia-centr.ru/publications/8149/, 03.06.2010.
• Габалинская РЛС покинула Азербайджан, http://www.armtoday.info/ - default.asp?Lang=Ru&NewsID=-88348, 11.05.2013.
• Как скажется на российско-азербайджанских отношениях закрытие Габалинской РЛС? http://www.armtoday.info/default.asp?Lang=_Ru& - NewsID=81747, 27.01.2013.
• Медведев подписал Федеральный закон о российской военной базе в Армении, www.regnum.ru/news/fd-abroad/armenia/1419365.html, 27.06.2011.
• Роберт Катлер, O совместной энергетической безопасности на Южном Кавказе, http://www.robertcutler.org/download/html/st96krpf.htm, 19.05. 2013.
• Гасанов, Акпер. “О комплексе неполноценности в путинской России, или что стоит за передачей Армении оружия на 800 миллионов долларов?” http://day.az/news/politics/143156.html, 10 Января 2009.
• Алиев, Е.Т. “Габалинская РЛС прошлое, настоящее, будущее.” http://www.armscontrol.ru/pubs/eta-gabala-radar.pdf, ss.7-9. 13 Mayıs 2013.
• Ариф Юнусов. Азербайджан в начале XXI века: конфликты и потенциальные угрозы, Баку-2007, c. 37.
• Бигдели, А. Обзор отношений между Исламской Республикой Иран и Республикой Азербайджан // Аму-Дарья (Тегеран, Иран). 1999. № 2. С. 17.
• Бруно Коппитерс, Федерализм на Кавказе, Moсковский центр Карнеги, No 2, Moсква 2002, ss. 14-18.
• В.Шорохов. Нефть и политика Азербайджана. “Исследования ЦМИ МГИМО”, #9, М., 1997, с.27; Независимая газета, 26.06.1997.
• В.Шорохов. Нефть и политика Азербайджана. ‘Исследования ЦМИ МГИМО’, #9, М., 1997, с.27.
• Голотюк Й, Закавказская гонка вооружении, Известия, 23 Январ 1999. Дмитрий Булин, ‘Москва расторгла нефтяной договор с Баку’, http://www.bbc.co.uk/russian/business/2013/05/13¬0514_russia_azerbaijan_oil_treaty.shtml, 14 мая 2013.
• Игорь Мурадян, Американские военные базы в Азербайджане, http://voskanapat.info/index.php?name=news&op=view&id=475; 25. 07.2013.
• Ислам Назаров, Азербайджано-Иранские взаимоотношения сегодня и перспективы на ближайшие годы, http://www.ca-c.org/online/2002/ - journal_rus/cac-05/10.nazrus.shtml, 19.07.2012.
• Керимов Р., Баку требует разъяснений, http://www.echo-az.com/politica - 01.shtml’, 13 01 2009.
• Ломоносовские чтения 2002 г. Студенты. Том №2. Мамед Велимамедов, Азербайджано-иранские отношения, http://samella.ru/publ/avtory/mamed_velima¬medov/azerbajdzhano_iranskie_otnoshenija/61-1-0-446, 28. 07. 2013.
• Михаил Алексеев и другие, Дагестанские народы Азербайджана. Политика, история, культура, Издательство: Европа, с.4.
• Общая теория национальной безопасности, под общ. ред. А.А.Прохожева, М.: Изд-во РАГС, 2005.
• Проект документа о российской военной базе в Армении http://www.azatutyun.am/content/article/2130051.html, 17.08.2010.
• Расим Мусабеков, Становление независимого азербайджанского государства и этнические меньшинства, http://old.sakharov-center.ru/ - publications/azrus/az_012.htm, 17. 04. 2009.
• Рауф Гусейнов, Удины, http://www.udi.az/wp-content/uploads/2013/ - udiniraufguseynov.pdf, 13.06.2008.
• Рауф Миркадыров. Иностранные военные базы неизбежность, http://www.zerkalo.az/2013/inostrannyie-voennyie-bazyi-neizbezhnost/, 02.04.2013.
• Сергей Иванов, Талышская Муганская Республика: начало и конец, Независимая газета, август 1994.
• Тагиев Тогрул, Политический контекст взаимоотношений Российской Федерации и Азербайджанской Республики в начале ХХI века http://www.ia-centr.ru/expert/7322/, 02.03.2010.
• Abbasov, İdrak. “Moskva ‘Sadval’a yenidən yaşıl işıq yandırdı.” http://bizimyolinfo.com/?sehife=1&xeber=124¬22, 25/6/2013.
• Adams, T., Gregory Rich. “Great Power Politics and the Azerbaijan Pipeline: An Update; Special Policy Forum Report.” The Washington Institute for Near East Policy, Feb. 24, 1997.
• Aslanlı, Araz. “Tarihten Günümüze Karabağ Sorunu.” Avrasya Dosyası, Azerbaycan Özel, Cilt 7, Sayı 1, İlkbahar 2001, s. 400.
• AZSAM Başkanı Hatem Cabbarlı’nın Caspian Weekly’ye Verdiği Son Röportaj, http://tr.caspianweekly.org/ana-kategoriler/turk-dis-politikasi/1030—azsam-bakan-hatem-cabbarlnn-caspian-weeklyye-verdii-sonroeportaj-.html, 28 Ocak 2010.
• Buzan, Barry. People, States and Fear: The National Security Problem in International Relations. Opt.Cit, 1991.
• Cabbarlı, Hatem. “AGİT Minsk Grubu: Arabulucu mu Taraf mı?” http://newtimes.az/tr/conflicts/187#.UfDoy-43WPUM, 31.07.12
• Cabbarlı, Hatem. “Ermenistan’ın Askeri Prolemleri ve Güvenlik Endişesi: Rusya Kurtarıcı mı?” http://www.1news.com.tr/yazarlar/20130613015557076.html, 10 Haziran 2013.
• Cabbarlı, Hatem. “Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün Oturumunun Sonuç Beyannamesi ve Dağlık Karabağ Sorunu.” http://newtimes.az/tr/experts/42#, 30.04.12.
• Cabbarlı, Hatem. “Yeni Dünya Düzeni: Özbekistan’ın Kararı ve OGST’nin Geleceği.” http://newtimes.az/tr/-views/97#.UfOeho3WPUM, 13.07.12.
• Caspian Oil and Gas: The Supply Potential of Central Asia and TransCaucasia; IEA Report, 1998.
• Çiloğlu, Fahrettin. Rusya Federasyonu’nda ve Transkafkasya’da Etnik Çatışmalar. çev. Neşenur Domaniç, Sinatle Yayınevi, İstanbul, 1998.
• Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident Kitabxanası, Bakı-2005, s. 99.
• Forsythe, Rosemarie. The Politics of Oil in the Caucasus and Central Asia. Mart 1996.
• İbrahimov, Rovshan. “Dağlık Karabağ Sözde Cumhuriyeti’nin Bağımsızlığının Tanınması Durumunda Uluslararası Ortamda Ortaya Çıkabilecek Sorunlar.” Ermeni Araştırmaları, Ankara, sayı 6, yaz 2002, s.116.
• Resolution 822 (1993), S/RES/822 (1993), 30 April 1993, (Erişim) http://www.un.org/Docs/ scres/1993/ 822e.pdf
• Resolution 853 (1993), S/RES/853 (1993), 29 Temmuz 1993, (Erişim) http://www.un.org/Docs/scres/ 1993/853e.pdf
• Resolution 874 (1993), S/RES/874 (1993), 14 Ekim 1993, (Erişim) http://azerbaijan-un-geneva.az/ documents/un_874.pdf
• Resolution 884 (1993), S/RES/884 (1993), 11 Kasım 1993, (Erişim) http://www.un.org/Docs/ scres/1993/884e.pdf
• Sümerinli, C., “NATO Azərbaycana qiymət verəcək.” http://www.ayna.az/rubric.php?id=13942, 02. 14. 2007.
• Şir, Aslan Yavuz. “Hazar’ın Statüsü, Jeopolitiği ve Bölgesel Güvenliğe Etkileri.” Global Strateji Dergisi, Yıl:3, Sayı:12, Kış 2008, s. 126.
• Taşkıran, Cemalettin. Geçmişten Günümüze Karabağ Meselesi. Genel Kurmay Basımevi, Ankara, 1995.
• Terzioğlu, Süleyman Sırrı. “Hazar’ın Statüsü Hakkında Kıyıdaş Devletlerin Hukuksal Görüşleri.” OAKA, 2008, Cilt: 3, Sayı: 5, ss. 26-47