TÜRK - ERMENİ SORUNUNUN PSİKOLOJİK BOYUTU

Yıl 2013, Sayı: 44, 123 - 164, 01.05.2013

Murat Beyazyüz Erol Göka

Öz

Türkler ile Ermeniler arasında çözüme kavuşamamış bir sorununvarlığı, her iki toplumun ve uluslararası alanda bu toplumları temsil edendevletlerin müzminleşmiş bazı sıkıntılar yaşamasına sebep olmaktadır. İkitoplumu da olumsuz olarak etkileyen bu sorun, şimdiye kadar çeşitlisosyal bilim disiplinlerinin araçlarıyla irdelenmeye çalışıldıysa da eldeedilen sonuçlar derde deva olamamıştır. Sorunu münferit barış girişimleri,kardeşlik söylemleri, kültürel ortak paydaların öne çıkarılması gibiyollarla çözebileceğine inanan duyarlı bazı insanlar da çabalarınınneticesinde umduklarını elde edememişlerdir. Gelinen nokta ve devametmekte olan, çözüm vaat etmeyen süreç, konunun daha farklı birperspektiften ele alınması gerektiğinin ve farklı tetkik araçlarıylaincelenmesinin şart olduğunu düşündürmektedir. Psikoloji bilimininsosyal psikoloji, politik psikoloji gibi alt disiplinleri, son elli yılda gerekteorik birikim ve gerek pratik araştırmalar bakımından oldukça ilerlemegöstermiştir. Bu ilerlemeler sayesinde psikoloji biliminin toplumsal-politikkonuların ele alınmasında farklı bir perspektif sunmak ve farklı tetkikaraçları sağlamak bakımından oldukça faydalı hale geldiğini iddia etmekmümkündür. Psikolojik bakış açısı, makro düzeyde analizler yerine kişiiçi (intrapersonal) süreçlerden başlayarak, kişilerarası (inter-personal),grup-içi ve gruplar-arası ilişkileri belli bir sıra ile mikro düzeyden makrodüzeye doğru analiz etme yolunu seçtiği için toplumsal-politik sorunlarındaha detaylı biçimde anlaşılmasına aracılık edebilir. Türk ve Ermenitoplumları arasındaki sorunu psikolojik perspektiften ele alan birkaççalışma mevcutsa da psikolojinin konu hakkında ufuk açıcı bir roloynayabilmesi için bu tür çalışmaların sayısının artması gerekmektedir.Bu yazıda Türk ve Ermeni toplumları arasındaki sorun, psikoloji bilimininaraçlarıyla ve çözüme ulaşmanın ön şartının sorunun doğru anlaşılmasıolduğunu benimseyen bir bakış açısıyla ele alınmaya çalışılacak ve çözümyolunda atılması gereken ilk ve en doğru adımın ne olması gerektiğitartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Türk-Ermeni sorunu, seçilmiş travma, sosyal psikoloji, tarihsel psikoloji, Ermeni sorunu ve çözümü

(PSYCHOLOGICAL DIMENSION OF TURKISH-ARMENIAN DISPUTE)

Öz

The existence of an unsettled problem between Turks andArmenians is causing some difficulties for both societies and states thatrepresent these societies at international platforms. Although the problemthat is troublesome for both parties has been being elaborated by the toolsof various social science disciplines, the results couldn’t turn out to be aseffective remedies. Some sensible promoters who believe that the problemcan be solved by some efforts such as individual peace endeavors, discoursesof brotherhood, putting forward the cultural denominators, weredisappointed at the end of their efforts. Recent situation and the ongoingprocess which has been in an abeyance suggest that the subject must behandled from a different perspective and must be further investigated bydifferent instruments. Some subfields of psychology such as social psychologyand political psychology have advanced especially during the last fifty years,with regard to both theoretical accumulation and practical researches. It canbe asserted that the science of psychology has become quite useful by meansof these progress, namely it is now able to present a different perspectiveand provide different instruments for the researches of social-political issues.While psychological point of view prefers an analyze method starts from theintrapersonal process to proceed subsequently throughout the inter-personal,intra-group and inter-group relationships, in other words from micro-levelanalyses to macro-level analyses instead of a method directly oriented tomacro-level analyses, psychology, as a science can be a mediator forunderstanding the social-political problems more closely. Although there arefew studies handling the problem between Turkish and Armenian societiesfrom a psychological perspective, to make psychology play a stimulating roleabout this problematique, there is a need for more studies in this field. In thisarticle, this problematique will be taken in hand with the tools of psychologyand a perspective embracing the fact that, understanding the problemcorrectly is the first prerequisite of the solution; and what the first and mostappropriate step must be for solution will be discussed

Anahtar Kelimeler

Turkish-Armenian problem, selected trauma, social psychology, historical psychology, Armenian problem and the solution

Kaynakça

• Arkun A., ‘Into the modern age, 1800-1913’, The Armenians, Past and present in the making of national identity içinde, Eds. Herzih E., Kurkchiyan M., RoutledgeCurzon, New York, 2005, ss. 65-88.
• Beyazyüz M., Cemil Meriç’in Psikolojisi, Aşina Kitaplar, Ankara, 2008.
• Bournoutian G. A., A Concise History of the Armenian People: From Ancient Times to the Present, Mazda Publishers, California, 2002.
• Bobelian M., Children of Armenia: A Forgotten Genocide and the Centurylong Struggle for Justice, Simon & Schuster, New York. 2009, s.121
• Cahen C., Pre-Ottoman Turkey, Fransızcadan İngilizceye Çeviren. JonesWilliams J., Taplinger Publishing Company, New York, 1968.
• Clair-Tisdall W. St., The Conversion of Armenia to the Christian Faith, The Religious Tract Society, 1897.
• Çelik H., Van’da Ermeni Mezalimi, Cedit Neşriyat, Ankara, 2005.
• Encyclopædia Britannica, ‘Armenian Apostolic Church’, Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite (Bilgisayar Yazılımı), Encyclopædia Britannica, Chicago, 2010.
• Ghazarian J.G., The Armenian Kingdom in Cilicia during the Crusades: The Integration of Cilician Armenians with the Latins (1080-1393). Routledge, New York, 2000.
• Göka E., “Ermeni Sorunu’nun (Gözden Kaçan) Psikolojik Boyutu”, Ermeni Araştırmaları, Cilt 1, (Mart, 2001), p. 131.
• Göka E., ‘“Ermeni sorunu”nun (gözden kaçan) psikolojik boyutu’, İnsan Kısım Kısım: Toplumlar, Zihniyetler, Kimlikler içinde. Erol Göka, Aşina Kitaplar, Ankara, 2. Baskı, 2006, ss.212-220.
• Göka E., ‘İnsanın grup-varlığına teorik bir yaklaşım’, İnsan Kısım Kısım: Toplumlar, Zihniyetler, Kimlikler içinde. Erol Göka, Aşina Kitaplar, Ankara, 2. Baskı, 2006, ss.19-65.
• Göka E., “Göç edenlerin kurduğu her devlet (A.B.D., İsrail, Anadolu Türk Devletleri) aynı mı?”, Türk Grup Davranışı içinde, Aşina Kitaplar, Ankara, 3. baskı, 2006, ss.202-208.Göka E., Türk Grup Davranışı, Aşina Kitaplar, Ankara, 3. baskı, 2006
• Göka E., Türklerin Psikolojisi, Timaş Yayınları, İstanbul, 3. Baskı. 2009.
• Göka E., Türk’ün Göçebe Ruhu, Timaş Yayınları, İstanbul, 2. Baskı, 2009.
• Göka E., ‘İnsan ilişkilerini kavramanın aracı olarak yansıtmalı özdeşim’, İnsan Kısım Kısım: Toplumlar, Zihniyetler, Kimlikler içinde. Erol Göka, Aşina Kitaplar, Ankara, 2. Baskı, 2006, ss.99-139.
• Göral-Alkan F.S., Psikoloji ve Psikanaliz Penceresinden Türk-Ermeni Meselesi: Mağduriyet Psikolojisi ve Büyük-Grup Kimliğinin Etkisi, Avrasya Stratejik Araştırmalar Enstitüsü, Ermeni Araştırmaları Enstitüsü, http://www.eraren.org/bilgibankasi /tr/index4_1_1.htm. Erişim Tarihi: 10.11.2010.
• Halaçoğlu Y., Facts Relating to the Armenian Relocation (1915), TTK Yay., Ankara, 2001.
• Hewsen R., Armenia: A Historical Atlas, Chicago University Press. Chicago, 2001.
• Hogg M.A., ‘Social Categorization, Depersonalization,and Group Behavior’, Blackwell Handbook of Social Psychology: Group Processes içinde. Ed. M. A. Hogg ve R. S.Tindale, Blackwell Publishers, Massachusetts, 2001, ss.56-85.
• Hovannisian R.G., The Armenian People from Ancient to Modern Times. Palgrave Macmillan, New York, 1997.
• Imber C., Osmanlı İmparatorluğu 1300-1650, çev. Ş. Yalçın, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• İlter E., “Ermenistan adı, Ermeniler’in menşei ve bazı Ermeni iddiaları üzerine”, Ermeni Araştırmaları, 2002, sayı 6. www.eraren.org, Erişim Tarihi. 10.11.2010.
• Kaçaznuni, O. Taşnak Partisinin Yapacağı Bir Şey Yok, Çev. A.Acaloğlu, Kaynak Yay., İstanbul, 2006.
• Kushner H. W., Encyclopedia of Terrorism, SAGE, Thousand Oaks, CA, 2003. s. 47
• Laçiner S., Türk Ermeni İlişkileri, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2004
• McCarthy J., The Ottoman Peoples and the End of Empire, Bloomsbury U.S.A. Publishing, New York, 2001.
• Moses Khorenatsi, History of the Armenians, İngilizceye çeviren. R. W. Thomson, Harvard University Press, USA, 1980
• Nersoyan T., ‘Armenian Church’ (1987), Encyclopedia of Religion vol.I içinde, Ed. L. Jones, Thomson Gale, Farmington, Hills, 2005, ss.487-490.
• Payasliyan S., The History of Armenia, Palgrave Macmillan, New York, 2007.
• Shaw S. J., Kural-Shaw E., History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Vol. 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975, Cambridge University Press, Cambridge, 1977.
• Sirarpie D. N., “The Kingdom of Cilician Armenia”, A History of the Crusades, vol. II. İçinde, Ed. K. M. Setton, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1962.
• Stalin A Critical Survey of Bolshevism, “Chapter III.” http://www.marxists.org/history/etol/writers/souvar/works/stalin/ch03.ht m; Erişim Tarihi: 10.10.2010
• Volkan V. D., Kan Bağı: Etnik Gururdan Etnik Teröre, Bağlam Yayınları, İstanbul, 1999.
• Walker C. J., Armenia: The Survival of a Nation, Palgrave Macmillan, London, 1990.
• “The First Republic” http://armenianhistory.info/the-first-republic/ , Erişim Tarihi: 10.11.2010
• “Agreement Between the ARF (Armenian Revolutionary FederationDashnaktsutyun) and the CUP (Committee of Union and Progress, Ittihad ve Terakki)” http://www.arfd.info/2010/08/07/agreement-between-thearf-dashnaktsutyun-and-the-ittihad-ve-terakki/ Taşnak Örgütü Resmi İnternet Sitesi, Erişim Tarihi: 10.11.2010