İNSANSIZ HAVA ARAÇLARI (İHA) ÜZERİNE HAVA HUKUKU AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Year 2015, Volume: 10 Issue: 2, 195 - 213, 31.12.2015

Şenol Kurt Oğuzhan Ün

Abstract

Bilişim alanındaki teknolojik yenilikler, yapay zekâ ve mekatronik konusunda son
yıllarda meydana gelen hızlı gelişmeler, insansız sistemleri bir bilim kurgu konusu
olmaktan çıkarmış ve 21’inci yüzyılın muharebe alanına sokmuştur. Bu sistemler içinde
öne çıkanlardan birisi ise İnsansız Hava Araçları (İHA)’dır.
Başlangıçta; keşif, gözetleme ve gerçek zamanlı görüntü istihbaratını sağlayabilme
amaçlı kullanılırken; günümüzde sosyal hayatın birçok dalından silahlı harekât icra
eden İHA’lara kadar çok geniş bir spekturumda görevler icra eden İHA’lar bulunmaktadır.
Ancak İHA’ların insanlı sistemden farklı olmaları nedeniyle kullanımında ve uygulamada
bazı sorunlar yaşanabilmektedir. Bu sorunların başında hukuki problemler gelmektedir.

Bu kapsamda, konunun hukuki boyutunu hava hukuku ve insancıl hukuk ele almak
mümkündür. Bu çalışmada konu sadece hava hukuku açısından ele alınmış olup kullanım
alanı her geçen gün artan İHA’lara ilişkin hukuki boşlukların detaylı bir şekilde
belirlenmesinin bir gereklilik olduğu ifade edilmektedir. 

Keywords

İnsansız Hava Aracı, İnsan Hakları, Hava Hukuku, İHA Statüsü, Hava Trafik Kontrolü

References

• ABD Savunma Bakanlığı, Direktif Numarası 4540.1 “Uluslararası Hava Sahasının ABD Askeri Uçakları ve Füzeleri Tarafından Kullanılması-Use of Intenational Airspace by U.S. Military Aircraft and for Missiles (2007) http://www.dtic.mil/whs/ directives/corres/pdf/454001p.pdf. Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Anlaşması, http://www.unicankara.org.tr/ doc_pdf/chart_turkce.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi, http://denizmevzuat. udhgov.tr/dosyam/denizhukuku.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) BLANK Laurie R., “After ‘Top Gun’: How Drone Strikes Impact the Law o f War”, U. PA. J. INT’LL, Vol 33, No 3, 2012, s.675-676. BOZKURT Enver, Türkiye’nin Uluslararası Hukuk Mevzuatı, Nobel Yayınevi, 2.Baskı, Ankara, 1999, s.246. CAVAKLI Serkan, “Uluslararası Hava Hukuku”, Hukuk Gündemi, 2013, s.100. Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlüğü, Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlüğü Havacılık Terimleri Sözlüğü, http://www.dhmi.gov.tr/dosyalar/pdf/DHMiHavacilik-Terimleri-Sozlugu.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) DİKMEN Mustafa, “İnsansız Hava Aracı (İHA) Sistemlerinin Hava Hukuku Bakımından İncelenmesi”, Savunma Bilimleri Dergisi, Cilt 14, Mayıs 2015, s 158-159. DWONKIN Anthony, “Drones and Targetted Killing: Defining a Europe Position”, European Council on Foreing Relations, London, 2013, s.2-3. EHREDT Dave, “NATO - Joint Air Power Competence Centre”, 2010-2011 UAS Yearbook - UAS: The Global Perspective, 8. Baskı, 2010, s.61. HAZELTO Jacqueline L., “Drones: What Are They Good For?”, Parameters 42(4)/43(1) Winter-Spring 2013, s.31. KOCAMAN Yusuf, İHA, Silahlı İHA Teknolojisindeki Gelişmeler ve Gelecek Öngörü- sü, IHA Kullanımının Uluslararası Hukuk Bağlamında Yaratabileceği Etkilerin İncelenmesi, Yüksek Sevk ve İdare Akademisi, Bitirme Tezi, İstanbul, 2014, s.27. KURT Şenol, “Silahlı İnsansız Hava Araçları Kullanımında Karşımıza Çıkan İki Kavram: Hedefleyerek Öldürme ve Meşru Müdafaa”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakultesi Dergisi, Cilt 10 Sayı 129-130, 2015, s.247-267. KURT Şenol, “İnsansız Hava Araçları (İHA) ve İHA’ların Deniz Harekat Ortamında Kullanımı”, III. Ulusal Havacılık Teknolojileri ve Uygulamaları Kongresi, İzmir, 2015, s.5-6. NORRIS Andrew, “Legal Issues Relating to Unmanned Maritime Systems”, ABD Deniz Harp Akademisi, 2013, s.37-39. PAKKAN, B. ve ERMİŞ, M. (2010), “İnsansız Hava Araçlarının Genetik Algoritma Yöntemiyle Çoklu Hedeflere Planlanması”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 4.(3), 2009, s.78. PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, Turhan Kitapevi, 8. Baskı, Ankara, 2009, s.300. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 2920 Sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu, http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2920.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Türkiye Büyük Millet Meclisi, 5431 sayılı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Kanunu. http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5431.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) TOLUNER Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri Devletin Yetkisi, Beta Yayınları, 5.Baskı, İstanbul, 1996, s.43. Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu, “İnsansız Hava Araçları Sistemleri (Unmanned Aircraft Systems (UAS))” konulu ve 328 numaralı Sirküler, http://uvsinfo.com/phocadownload/05_3a_2011/P112-P115_C&AI_ICAO-AdvisoryCircular.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, İnsansız Hava Aracı Sistemlerinin Ayrılmış Hava Sahalarındaki Operasyonlarının Usul ve Esaslarına İlişkin Talimat (1 Kasım 2013), http://web.shgm.gov.tr/doc5/sht-iha.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Uluslararası Sivil Havacılık Kuruluşu, Şikago Uluslararası Sivil Havacılık Sözleşmesi (7 Aralık 1944 tarihli), https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR _KARARLAR/kanuntbmmc027/kanuntbmmc027/kanuntbmmc02704749.pdf (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Ulaştırma Bakanlığı, Uçak Pilotu Lisans Talimatı, http://web.shgm.gov.tr/doc3/sht1.doc (Erişim Tarihi: 18.02.2016) Uluslararası Telekomünikasyon Birliği, Uluslararası Telekomünikasyon Birliği Kurucu Anlaşması, https://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5163.html (Erişim Tarihi: 18.02.2016)