EVLIYA CELEBI‟S JOURNEY TO ERZINCAN

Year 2012, Volume: 5 Issue: 2, 417 - 454, 22.06.2014

Faris Çerçi

Abstract

Evliya Celebi set off on a journey to Eastern Anatolia with Defterdar-zâde Mehmet Paşa. He had a chance of investigating Tercan Mama Hatun Complex on the way back to Istanbul. Then, he went from Tercan to Kemah. Evliya Çelebi gives infor-mation about Kemah Castle, Kemah’s Boroughs, Kömür Saline, Kemah’s commer-cial and industrial life and local handlooms.
After the Kemah expedition Evliya Çelebi came to Erzincan along the River Euphra-tes. He gives insight into Erzican’s educational institutions, social life, the appear-ance of local people, Erzincan Castle, the suburbs, Turkish baths, shopping centers, the climate, vineyards and orchards as well as Kayalık Castle and Eğin (Kemaliye) district.

Keywords

Suburb, Erzincan, Kemah, Euphrates, Saline, Mama Hatun.

EVLİYA ÇELEBİ'NİN ERZİNCAN YOLCULUĞU

Abstract

Evliya Çelebi, Defterdar-zâde Mehmet Paşa ile birlikte Doğu Anadolu Seferine çıktı. İstanbul’a dönüşte yol üzerindeki Tercan Mama Hatun külliyesini inceleme fırsatı buldu. Tercan’dan Kemah’a giden Evliya Çelebi, kısa sürede Kemah Kalesi, Ke-mah’ın Kazaları, Kömür tuzlası, Kemah’ta ticârî ve sınâî faaliyetler ve dokuma tezgâhları hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Kemah’taki görevini tamamlayan Evliya Çelebi, Fırat kıyısını takip ederek Erzin-can’a gelmiştir. Erzincan kalesinden, büyük dış varoşundan, zaviyelerinden, ha-mamlarından, eğitim öğretim (mektep ve medreseler)’den, sosyal yapısından, kılık kıyafetinden, çarşı ve pazarından, hava ve iklim şartlarından, bağ ve bahçelerinden ayrıntılı biçimde bahseden Evliya Çelebi, Kayalık Kale, yani Eğin (Kemaliye) şehri hakkında özlü bilgiler vermektedir.

Keywords

Varoş, Erzincan, Kemah, Fırat, Tuzla, Mama Hatun.

References

• Ahmet Cevdet, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul 1314.
• Ak, Mahmut, “İklim”, DİA., XXII, İstanbul 2000.
• Aktepe, M. Münir, “İpşir Mustafa Paşa”, DİA., XXII, İstanbul 2000.
• Aktepe, Orhan, Süleyman b. Abdurrahman, Leblebici Baba (Şems-i Hayal), Erzincan 1997.
• Ali Kemâlî, Erzincan, Tarihî, Coğrafî, İçtimâî, Etnoğrafî, İdârî, İhsâî, Tetkîkat Tecrübesi, Resimli Ay Matbaası, İstanbul 1932
• Atsız, Nihal, Evliya Çelebi Seyahatnamesi‟nden Seçmeler, c.I-II, İstanbul 1991.
• Başıbüyük, Adem, Kemah İlçesinin Coğrafyası, Ankara 2004.
• Başıbüyük, Adem, Doğal Süreçlerin Ortaya Çıkardığı Tarihin Önemli Bir Stratejik Noktası: Kemah (Erzincan) Kalesi, Doğu Coğrafya Dergisi, 11, 2004.
• Baysun, Cavit, Evliya Çelebi, İA., IV, İstanbul 1993.
• Brockelmann, C., “Makrîzî”, İA., VII.
• Celâl-Zâde Mustafa Çelebi, Selim-Nâme, Hazırlayanlar: Ahmet Uğur, Mustafa Çuhadar, İstanbul 1997.
• Çevik, Mümin, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul 1993.
• Danışman, Zuhuri, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul 1969.
• Darkot, Besim, "Eğin", İA., İstanbul 1977, IV, 194.
• Devellioğlu, Ferit, “Şeair”, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara 1988.
• Dilçin, Cem, “Kend”, Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara 1983.
• Ebû Davud Süleyman b. Eş„as, Sünen-i Ebî Dâvûd, İstanbul 1992.
• Eren, Hasan, ve diğer., Türkçe Sözlük, Ankara 1988.
• Erkılıç, Cafer, Evliya Çelebi, Hayatı, Sanatı, Eserleri, İstanbul 1954.
• Ertürk, Kâzım-Erüreten, Metin, Meçhul Erzincan Paraları-The Unidenti- fied Coins of Erzincan-, İstanbul 2005.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa Türkçe Yazmalar Kol, nr. 448.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa Türkçe Yazmalar Kol, nr. 458.
• Evliya Çelebi, Seyahatname,Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Bağdat Köşkü Türkçe Yazmalar Koleksiyonu, nr. 304.
• Eymen Fuâd Seyyid, “Markrîzî” , DİA., XXVII, Ankara 2003.
• Fırat, Sıtkı, Saklı Cennet Kemaliye, Ankara 2008.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Künhü‟l-Ahbâr, İstanbul Üniv. Ktp. Türkçe Yazmalar 5959.
• Günaltay, Şemseddin, İslâm Tarihinin Kaynakları, Tarih ve Müverrihler, İstanbul 1991.
• Halaçoğlu, Yusuf, Osmanlılarda Ulaşım ve Haberleşme (Menziller), Ankara, 2002.
• Hitti, Philip K., Siyasî ve Kültürel İslam Tarihi, I-IV, çev, Salih Tuğ, İstanbul 1980.
• Hoca Sadeddin Efendi, Tâcü‟t-Tevarih, Hazırlayan: İsmet Parmaksızoğlu, Ankara 1999.
• İlgürel, Mücteba, “İbrahim” Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, X. İstanbul 1989.
• Kanar, Mehmet, “Erzânî”, Büyük Farsça Sözlük, İstanbul 1998
• Kırzıoğlu, Fahrettin, Osmanlılar‟ın Kafkas-Elleri‟ni Fethi, (1451-1590), Ankara 1993.
• Koçu, Reşad Ekrem, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul 1951.
• Kurt, Yılmaz, Kemah Kitabı, “Bir Derkenar”, Ankara 1997.
• Kuşçuoğlu, Mustafa, Evliya Çelebi‟den Malatya, İstanbul 1968.
• Meydan Larousse, VIII, İstanbul 1972.
• Miroğlu, İsmet, Kemah Sancağı ve Erzincan Kazası, Ankara 1990.
• Muhammed Abdü's-Sahâvî, el-Makâsıdü'l-Hasene, Beyrut 1985.
• Muhammed Ebû Zehra, İmam Ca῾fer Sadık, çev, İbrahim Tüfekçi, İstanbul 1992.
• Muhammed Fuâd Abdülbakî, el-Mu„cemü‟l-Müfehres li‟l-Elfâzi‟l- Kur‟âni‟l-Kerîm, İstanbul 1990.
• Mutçalı, Serdar, “şe„âir”, el-Mu„cemü‟l-„Arabiyyü‟l-Hadîs, İstanbul 1995.
• Öz, Mustafa, “Ca„fer es-Sâdık” DİA., VII, İstanbul 1993,
• Özcan, Abdülkadir, “Hezarpâre Ahmet Paşa”, DİA., XVII, İstanbul 1998.
• Özön, Mustafa Nihat, Seyahatname, “On Yedinci Asır Hayatından Levhalar”, (Sansürce Çıkarılmış Parçalar), Ankara 1945.
• Pakalın, M. Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I-III, İstanbul 1983.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Makrîzî”, Türk Ansiklopedisi, Ankara 1976.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Râbiatü‟l-Kaysiyye”, Türk Ansiklopedisi, XXVII, Ankara 1978.
• Parmaksızoğlu, İsmet, “Eğin” İA., XIV, 1966.
• Saraç, Tahsin, Büyük Fransızca Türkçe Sözlük, İstanbul 1985.
• Şahin, Tahir Erdoğan, Erzincan Tarihi, I-II, Erzincan 1985.
• Tan, Nail, Evliya Çelebi Seyahatnamesi Folklorik Dizin Denemesi, Ankara 1974.
• Temelkuran, Tevfik-Aktaş, Necati, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, İstanbul 1986.
• Yurdaydın, Hüseyin Gazi, İslâm Tarihi Dersleri, Ankara 1971.
• Yücel, Yaşar, Eretna Devleti, Kadı Burhanettin ve Devleti, Mutahharten ve Erzincan Emirliği, Ankara 1989.