ESKİŞEHİR ŞEKER FABRİKASI

Year 2019, Volume: 2 Issue: 2, 25 - 54, 29.11.2019

Selahattin Önder Necmettin Oğur

Abstract

Ülkemizde
şeker sanayinin kuruluşu cumhuriyetin ilk yıllarına dayanmaktadır. İlk kurulan
şeker fabrikaları, salt ekonomik kalkınma modeli olmasının çok ötesinde bir
nitelik sergilemiş ve topyekûn kalkınmanın öncü modellerini oluşturmuştur.
Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda “iktisadi” olarak ifade edilen varlıklar
oldukça sınırlı iken kısa bir zaman dilimi içerisinde iktisadi gelişmelerle
ilgili düşünceler ve çalışmalar giderek yoğunlaşmaya başlamıştır. Bu yıllarda
hammadde bakımından ülkemizde bolca yetiştirilebilen potansiyel ürünlere ve bu
ürünleri işleyen endüstri kuruluşlarına öncelik verilerek kurulumları için
gerekli çalışma ve destekler başlatılmıştır. Özellikle üç beyazlar olarak adlandırılan
pamuk, un ve şeker üretimi için yoğun bir çalışma içerisine girilmiştir.
Kurulan ilk fabrikalardaki üretim sayesinde ülkenin bu alandaki dışa
bağımlılığı azaltılmış ve kendine yeter, ihtiyaçlarını kendi karşılar hale
getirilmeye başlanmıştır.

            Eskişehir Şeker
Fabrikası, kurulduğu 1933 yılından günümüze kadar Eskişehir’in ekonomik ve
sosyal gelişiminde önemli bir rol oynamış, anlamlı bir katkı sağlamış ve ulusal
şeker ihtiyacını büyük ölçüde karşılamıştır. Sanayileşme, ülke ekonomisi
açısından lokomotif bir nitelik taşımaktadır. Şeker ve ona bağlı yan sanayiler
binlerce çalışana istihdam imkânı sağlamaktadır. Çalışmada Türkiye’deki şeker
üretiminin tarihsel boyutu ile toplumsal ve ekonomik yaşamı etkileme boyutları
ele alınmıştır.

Keywords

Şeker Fabrikası, Eskişehir, Şeker, Cumhuriyet

References

• Akşam Gazetesi, 08.03.1933.
• Akşam Gazetesi, 01.12.1933.
• Akşam Gazetesi, 03.12.1933.
• Cumhuriyet Gazetesi, 17.01.1933.
• Cumhuriyet Gazetesi, 08.03.1933.
• Cumhuriyet Gazetesi, 28.02.1984.
• Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 03.12.1933.
• Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 06.12.1933.
• Hâkimiyeti Milliye Gazetesi, 07.12.1933.
• Halkevi Dergisi, Cumhuriyetin 10 yıldönümü Fevkalade Nüshası, No-13-15,1933.
• Pancar Dergisi, Sayı 23, Ankara, 1953.
• Şeker Dergisi, Cumhuriyetin 50.Yılı Özel Sayı, Ankara 1973.
• Şeker İş Dergisi, Şekerin Geleceği, 119.sayı, Ankara, 2011.
• Atatürk ve Şeker Sanayi, (Çevrimiçi) http://www.sekeris.org.tr, 13 Kasım 2014.
• Atatürk Araştırma Merkezi, http://atam.gov.tr, 11 Kasım 2014.
• Eskişehir Şeker İlkokulu, http://www.mebk12.meb.gov.tr, 3 Aralık 2014.
• Şeker Kurumu, http://www.sekerkurumu.gov.tr, 15 Aralık 2014.
• Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., http://www.turkseker.gov.tr, 12 Kasım 2014.
• Türkiye Gıda ve Şeker Sanayi İşçileri Sendikası, http://www.sekeris.org.tr, 15 Aralık 2014
• Acar, M.Şinasi, Eskişehir Zaman, Mekân, İnsan, Eskişehir Ticaret Odası Yayınları No:23, Ankara, 2009.
• Alp, Ömer, “Atatürk ve Şeker Sanayiimiz”, Şeker Dergisi, Atatürk’ün Doğumu’nun 100.Yılı Özel Sayısı,1981.
• Ana Britannica, Ana Yayıncılık, İstanbul, Cilt 20, 1990.
• Alp, Ömer, Ortak Pazar Ülkeleri ve Türkiye Şeker Endüstrileri, Ankara, 1963.
• Atuk, Ahmet, 101 Eskişehir, Odunpazarı Belediyesi Yayınları, Ankara, 2010.
• Başar, Haşmet, Adapazarı Şeker Fabrikası ve Çevreye Yaptığı Sosyal Tesirler, Sakarya, 1971.
• Baykut, Nejdet, Dünya ve Memleketimizde Şeker Sanayinin Doğuşu ve Erzurum Şeker Fabrikasının Bölge Üzerindeki İktisadi ve Sosyal Tesirleri, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş Şeker Dergisi, Sayı:36,1960.
• Baykut, Nejdet “Dünya ve Memleketimizde Şeker Sanayiinin Doğuşu”, Ankara, 1960.
• Cumhuriyetin 15’İnci Yılında Eskişehir, C.H.P Eskişehir İl Yönetim Kurulu Yayını, Kültür Matbaası, İstanbul, 1938.
• Cumhuriyetin 80.Yılında Türk Şeker Sanayi, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayınları, No. 221 Ankara, 2003.
• Çelikkanat, Fikret, Eskişehir, Bozkurt Matbaası, Eskişehir, 1963.
• Er, Celal, Türkiye’de Şeker ve Şeker Pancarı Üretiminde Kota Sistemine Geçiş, Bugünkü Durum ve Geleceği, İstanbul Ticaret Odası Yayını, No:33 İstanbul, 2007.
• Eroğlu, Nadir, “Atatürk Dönemi İktisat Politikaları(1923-1938)”,Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı:2, 2007.
• Eskişehir 1973 İl Yıllığı, Uğur Matbaası, Eskişehir, 1973.
• Gelendost, Naci, Eskişehir Basınında Atatürk 1919-1989, Olay Yayınları, Bursa, 1989.
• Gülmez, Mehmet, “Atatürk Yolunda Şeker Sanayiinin Milletimize Kazandırdıkları”, Şeker Dergisi, Atatürk’ün Doğumu’nun 100.Yılı Özel Sayısı, Ankara, 1981.
• Güneş, Erdoğan v.d, Türkiye’de Gıda Sanayii, Tübcel Ofset, İzmir, 2002.
• İnan, Afet, İzmir İktisat Kongresi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1989.
• Karayaman, Mehmet, Nuri Şeker ve Uşak Şeker Fabrikasının Kuruluşu, Uşak, 2010.
• Kızıldağ, Yusuf, “Eskişehir’de Pancar Tarımı ve Alternatifleri Sempozyumu Bildiri Kitabı”,Eskişehir Pancar Ekicileri Kooperatifi Yayını, Eskişehir, 2002.
• Kiper, Mahmut, “Üç Beyazlardan Şeker,” Pankobirlik Dergisi, Sayı:98, 2010.
• Koç, Hüseyin, Şeker Pancarı, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:31, Tokat, 1999.
• Nadir, Asil, Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelişim Yayınları, Cilt 18, İstanbul, 1996.
• Özel, Salih, Türkiye Şeker Sanayi Dünü Bugünü Yarını, Ankara, 2007.
• Safi, Polat(Editör), Kurtuluş ve Aydınlanma: Arşiv Belgeleriyle Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2009.
• Sarıöz, Perihan, Bir Zamanlar Eskişehir, Esbank Yayınları, İstanbul, 1997.
• Soysal, İsmail, Tarihleri ve Açıklamaları ile Birlikte Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları I.cilt, (1920- 1945), Ankara, 2000.
• Şeker İş 25.Yıl Belgeseli, Türkiye Şeker Sanayii İşçileri Sendikası, Şeker İş Yayınları No:61, Ankara, 1988.
• Şeker Sanayinin Kuruluşunun 50.Yılında Türkiye’de Pancar Tarımı, Şeker Dergisi, Kuruluşunun 50.Yılında Özel Sayı, Sayı:102,Ankara, 1978.
• Şiray, Ahmet vd, Türkiye’de Şeker Kamışı Tarımı ve Şeker Kamışından Şeker üretme İmkânları Üzerine Bir Araştırma, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş Yayını, Ankara, 1987.
• Tarus, İlhan, Uzun Atlama, Mars Matbaası, Ankara, 1957. Taygun, Nazım, Türkşeker’in Öyküsü, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.Yayınları, No:217, Ankara, 1993.
• Tekand, Baha, Türkiye Şeker sanayinin Dünü Bugünü ve Yarını, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.Yayınları, No:52, Ankara, 1958.
• Tuksavul, Muammer, Doğudan Batıya ve Sonrası, İstanbul, 1981.
• Türk, İsmail “Türkiye'de Şeker Sanayii ve Pancar Ziraatı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C:12, Sayı:4,1957.
• Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara, 1988, s.1460.
• Türkiye Şeker Fabrikaları A.ş Tekdüzen Genel Hesap Planı ve Açıklamaları, Ankara, 1983. Toy, Hakan. Elmacı, Defne, Kronolojik Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, İstanbul, 1997.
• Veldet, Turan, 30. Yılında Türkiye Şeker Sanayii, Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş. Yayınları, No:48, Ankara, 1958.
• Zeytinoğlu, Erol, Türkiye’de Şeker Endüstrisi, İskender Matbaası, İstanbul, 1964.