Mezar Stelleri Işığında Aizanoi’da Suriye Tipi Alınlık Modası

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 17, 30.11.2021

Zerrin Erdinç

https://doi.org/10.47437/esogutd.975543

Öz

Aizanoi, antik dönemde Phrygia Bölgesi’nde önemli bir kent ve Zeus Tapınağı’ndan dolayı da önemli bir dini merkezdi. Phrygia Bölgesi’nde yaygın olarak görülen Zeus ve Ana Tanrıça kültleri Aizanoi’da da tapınım görmüş, kentin tanrı ve tanrıçası olmuştur. Baş tanrı Zeus’un ve Meter Steunene’nin kentteki ölü gömme adetlerine ve ölümden sonraki yaşam inanışlarına etkisi yadsınamaz durumdadır. Bununa bağlı olarak MS 1.yy’dan itibaren Aizanoi’da farklı tipte mezar stelleri üretildiğini bilmekteyiz. Çeşitli tiplerde mezar steli üretilmiş olmasına karşın Özellikle MS 2.yy ile birlikte ortaya çıkan Suriye tipi alınlıklı ve Suriye kemerli mezar stelleri bölge mezar steli tipolojisindeki geniş repertuarıyla dikkat çekmektedir. Tek başına veya çifte mezar steli şeklinde gördüğümüz bu steller daha önce çeşitli araştırmacılar tarafından önerilen tipoloji tablolarında form ve bezeme öğeleri açısından değerlendirilmiştir. Bu çalışmada ilk olarak antik dünyada ve Aizanoi’da Suriye tipi alınlığın ortaya çıkışı ve tipolojsi incelenerek bölge mimarisinde etkilendiği ve etkilediği unsurlar ile tarihsel süreçte Aizanoi mezar steli modasına katkılarının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu kapsamda mezar stellerinin yanı sıra antısal mezar mimarisinde ve sikkeler üzerindeki Suriye tipi alınlıklar değerlendirmeye alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, mezar steli, mimari, Suriye tipi alınlık, Suriye kemeri, tipoloji

Kaynakça

• Drew-Bear, T. - Demirkök, F. – Dönmez, E. Ş. ve Türktüzün, M. (Ed.). Ben Anadolu'da doğdum / I was born in Anatolia / Je suis né en Anatolie: Tugay Kütahya Anadolu Kültür-Sanat ve Arkeoloji Müzesi, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2007.
• Erdinç, Z. Aizanitis Bölgesi Mezar Taşları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Arkeoloji Enstitüsü, Arkeoloji ABD, Denizli, 2020.
• Haspels, C. H. E. The Highlands of Phrygia. Sites and Monuments I-II, Princeton, 1971.
• Heberdey, R. - Wilberg, W. Grabbauten von Termessos in Pisidien, ÖJH 3, Wien 1900, 177 - 210.
• Hrnčiarik, E. “Some Remarks on Roman Buildings with a "Syrian Arch”, Turkey Through The Eyes Of Classical Archaeologists,10th anniversary of cooperation between Trnava University and Turkish universities, Trnava, 2014.
• İznik, E. Roma İmparatorluk Döneminde Frigya Epiktetos merkezlerinde (Dorlaeyon, Nacolea, Midaeum, Cotiaeum, Aezanai) Sosyopolitik, Sosyoekonomik ve Sosyokültürel Yapı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2006.
• Jes, K. Ein Hochhellenistischer Statuettenkopf Aus Aizanoi, AA, 2001, 295-301.
• Jes K. - Posamentir, R. - Wörrle, M. “Der Tempel in Aizanoi und Seine Datierung”, Aizanoi und Anatolien (Ed. K. Rheidt), Mainz, 2010, 58-87.
• Kağıtçı M. Bargylia Hadrian Tapınağı ve Anadolu’daki Benzer Örnekleri, Selçuk Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya, 2011.
• Knell, H. Des Kaisers neue Bauten, Mainz am Rhein 2008.
• Kortanoğlu, R. E. Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Dağlık Phrygia Bölgesi Kaya Mezarları, İstanbul Üniversitesi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2006.
• Kortanoğlu, R. E. Notes on Façade Architecture and Ornamental Elements on Monumental Rock-Cut Tombs in Highland of Phrygia in Hellenistic and Roman Imperial Periods, TÜBA-AR 19, 2016, 243-267.
• Lanckoronski, K. G. V. Pamphylia ve Pisidia Kentleri, Cilt 1, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri, İstanbul, 2005.
• Lehmler, C. – Wörrle, M. Neue Inschriftenfunde aus Aizanoi III: Aizanitica Minora I, Chiron 32, 2002, 571-646.
• Lochman, T. Studien zu kaiserzeitlichen Grab- und Votifreliefs aus Phrygien. Basel: Art Print, 2003.
• López de Corselas, M. P. En torno al “entablamento arcuado” y al “frontón sirio” en la arquitectura construida y la Iconografía arquitectónica romana. OCNUS 20/2012, Bologna 2012, 181-212.
• MAMA IX, Levick, B. – Mitchell, S. – Potter, J. – Waelkens, M. (Ed.) Kayıt altına alanlar: Cox, C., Cameron, A., Cullen, J. Monumenta Asiae Minoris Antiqua, IX: Monuments From the Aezanitis, London: Gloucester Printed in Great Britain., 1988.
• MAMA X, Levick, B., – Mitchell, S., – Potter, J., – Waelkens, M. (Ed.) Kayıt altına alanlar: Cox, C., Cameron, A., Cullen, J., Monumenta Asiae Minoris Antiqua, X: Monuments from the Upper Tembris Valley, Cotiaeum, Cadi, Synaus, Ancyra, and Tiberiopolis, London: Gloucester Printed in Great Britain, 1993.
• Magie, D. Roman Rule in Asia Minor, I-II, Princeton, Princeton Univ. Press., 1951.
• Naumann, R. Der Zeustempel zu Aizanoi, Deutsches Archaologisches Institut, Denkmaler antiker Architektur, 12. Berlin: Verlag Walter de Gruyter und Co., 1979.
• Perrot, G. Histoire de L’Art dans L’Antiquité V: Perse, Phrygie, Lydie et Carie, Lycie, Paris. Librairie Hachette, 1890.
• Pfuhl, E. - Möbius, H. Die Ostgriechischen Grabreliefs, Textband II, Published by Philip von Zabern, Maiz, 1977.
• Ramsay, W. M. Some Phrygian Monuments, JHS III, 1882, 256-263.
• Ramsay, W. M. The Cities and Bishoprics of Phrygia, I-II, (yeniden basım), New York, Arno Press. (İlk baskı: Oxford, 1895, 1897), 1975.
• Rheidt, K. Aizanoi in hellenistischer Zeit, Asia Minor Studien, Band 61, 2008, 107-121.
• Rheidt, K. Pile Foundation in the Anatolian Mountains- Wrong Technique at the Wrong Place? Proceedings of the Third International Congress on Construction History, 2009, 1219-1226.
• Sear, F. Roman Architecture, Cornell University Press, New York 1982.
• Strabon, Geographica (Çev. A Pekman), İlke Kitapevi, Ankara, 2012.
• Şahin, S. Phrygia Epiktetos, AST, IV, Ankara, Kültür Bak.Yay., 1986, 265-268.
• Taşkıran, M. Aizanoi Güney Nekropolisi, Aizanoi IV, Özel Sayı, Anadolu’da Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Ölü Gömme Adetleri Uluslararası Sempozyumu, 111-134, 2019.
• Türktüzün, M. Çavdarhisar (Aizanoi) Roma Devri Nekropolü Kurtarma Kazısı, 2. MKKS, 81-94. 1991.
• Türktüzün, M. Çavdarhisar (Aizanoi) Nekropolü Kurtarma Kazısı”, 3. MKKS, 151-166, 1993.
• Waelkens, M. Die Kleinasiatischen Türsteine: typologische und Epigraphische Untersuchungen der Kleinasiatischen Grabreliefs mit Scheintür, Mainz am Rhein: Philipp von Zabern, 1986.
• Ward-Perkins, J. B. Roman Imperial Architecture, Yale 1981.
• Wiegand, Th, MHTHP STEYNHNH, AM 36, 302-307, 1911.
• Wulf, U. Zwei Grabbauten in der Südwestnekropole von Aizanoi, AA, 527-541, 1993.
• Yegül, F. The Bath-Gymnasium Complex at Sardis. Sardis Report 3. Cambridge, Mass. Harvard University Press, 1986.
• Yegül, F. – Favro D. Roman Architecture and Urbanism From the Origins of Late Antiquity, Cambridge University Press, 2019.