KAYIT ALTINDA OLMAYAN KÜLTÜREL MİRASIMIZA ÖRNEK BİR CÖNK

Year 2023, , 602 - 631, 25.09.2023

Yavuz Bayram Muhammed İkbâl Güler

https://doi.org/10.58659/estad.1358708

Abstract

Kültürel mirasın taşıyıcıları arasında şüphesiz edebî metinlerin önemli bir yeri vardır. Dolayısıyla Türk edebiyatının muhtelif dönemlerinde üretilmiş edebî metinler, aynı zamanda kültürel mirasımızın da taşıyıcıları arasındadır. Bu sebeple edebî metinlerin erişilebilir olması da önem kazanmaktadır. Nitekim çalışmada henüz kayıt altına alınmamış bir cönk üzerinde durulacaktır. Söz konusu cönk, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış olup toplam 18 varaktan oluşmaktadır. Trabzon ili Akçaabat ilçesi Arpacılı köyünde tespit edilmiştir.
Cönkte sekiz şiir ve kısa bir nesir bulunmaktadır. Şiirlerin yedisi dörtlüklerle, biri beyitlerle yazılmıştır. Bu şekilde toplam 50 dörtlük ve 5 beyit bulunmaktadır. Şiirlerin biri arûzla, altısı hece iledir. Bir şiirin vezni, hem arûza hem de heceye uymaktadır. Şiirlerin tamamı dînî-tasavvufî içeriklidir. Şiirlerden birinin şairi Yunus, birinin Mahvî, birinin Şem’î, ikisinin de Sabuncı Kızı’dır. Diğer üç şiirin şairine dair ipucu tespit edilememiştir. İlk şiirde Hac yolculuğu, ikinci şiirde Hz.Peygamber’e yalvarış, üçüncü şiirde Medîne’nin medhine ve menzile varmanın mutluluğuna yer verilmiştir. Zemzem suyunun övülüp anlatıldığı dördüncü şiirden sonra Arafat’ın medhi yapılmıştır. Altıncı şiir, Şam’ın ve ordaki Ümeyye Camisi’nin medhine ayrılmıştır. Yedinci şiirde Veysel Karânî, sekizinci şiirde ise Beytullâh’ın medhi yer almaktadır. Makale konusu yapılan cönk, kayıt altına alınamamış daha pek çok edebî metnin bulunduğuna yönelik somut göstergelerden biri olarak değerlendirilmektedir.

Keywords

Kabe, Ümeyye Camisi, Medine, Arafat

References

• ATALAR, Münir (1995). “Emîr-i Hac”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.11, s.s. 131-133, https://islamansiklopedisi.org.tr/emir-i-hac, (E.T.: 12.09.2023).
• AYDIN, Nilgün (2019). Konya Âşıklık Geleneğinde (18-19. Yy) Âşık Şem’î ve Şiir Dünyası (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• BAYRAM, Yavuz (2009). “Eski Anadolu Türkçesi Dönemine Ait Bilinmeyen Bir Mecmûa Yüz Hikâyet”, IV. Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu (Prof. Dr. Abdulkerim Abdulkadiroğlu anısına, 4-5 Mayıs 2009).
• BAYRAM, Yavuz (2019). “Akçaabat Örneğinde Kayıt Altına Alınamamış Eserler”, Uluslararası Dünden Bugüne Akçaabat Sempozyumu, (12-14 Ekim 2018), Trabzon: Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, s.s. 285-292.
• BAYRAM, Yavuz; GÜLER, Muhammed İkbâl (2018). “Gümüşhanevî Dergâhı’ndan Muhammed Ziyâeddîn Efendi’nin Bir Eseri: Sebeb-i Hilkat-i Eşyâ”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, s.s. 150-171.
• BİRGÖREN, Hamdi (2014). “Îsâ Mahvî, Sukûkî-zâde, Şeyh Îsâ Mahvî Efendi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü TEİS, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/isa-mahvi-sukukizade-seyh-isa-mahvi, (E.T.: 12.09.2023).
• BOZKURT, Nebi (2007). “Ravza-i Mutahhara”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.34, s.s. 475, https://islamansiklopedisi.org.tr/ravza-i-mutahhara (E.T.: 12.09.2023).
• ÇAĞLAR, Firdevs (2023). “Peygamber Diyarı Mekke ve Medine’nin Tarihî Fotoğrafları”, Gzt Mecra, https://www.gzt.com/foto-galeri/mecra/peygamber-diyari-mekke-ve-medinenin-tarih-fotograflari-2025513/1, (E.T.: 12.09.2023).
• ÇINKIR, Celil (t.y.). “A Şaire Sabuncu Gızı Rusçadan Transkribe Edilmiştir”, https://www.antoloji.com/a-saire-sabuncu-gizi-ruscadan-transkribe-edilmistir-siiri/, (E.T.: 12.09.2023).
• Eker Gallery, https://www.ekergallery.com/urun/2255499/osmanli-surre-emini-zemzem-ibrigi-osmanli-ayristirilmamis-gumus-madeninden-mamul, (E.T.: 12.09.2023). https://dorar.net/hadith/sharh/5880 (E.T.: 12.09.2023). https://twitter.com/HacHatirasi/status/1291461061363879938/photo/1 (Erişim: 12.09.2023).
• KÜÇÜKAŞCI, Mustafa Sabri (2013). “Zemzem”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.44, s.s. 242-246, https://islamansiklopedisi.org.tr/zemzem, (E.T.:12.09.2023). McGill Library, The Persianate Literary Heritage, https://digital.library.mcgill.ca/persianate/fullrecord.php?ID=10765&d=1, (E.T.: 13.09.2023).
• Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî, Delâ’ilü’l-Hayrât, İsrail Millî Kütüphanesi, No: JER NLI Ar. 246, vr. 9b, https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH990029146230205171/NLI#$FL187201979, (E.T.: 13.09.2023).
• Muhammed b. Süleyman el-Cezûlî, Delâ’ilü’l-Hayrât, İsrail Millî Kütüphanesi, No: JER NLI Ar. 38, vr. 25b, https://www.nli.org.il/en/manuscripts/NNL_ALEPH990031519810205171/NLI#$FL197409075, (E.T.: 13.09.2023).
• Nâsır-ı Husrev (1988). Sefername, (Çev: Abdülvehhab Tarzi), İstanbul: Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları.
• ÖĞÜT, Salim (2020). “Mi‘cen”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.30, s.s. 6, https://islamansiklopedisi.org.tr/micen (E.T.:12.09.2023).
• ÖZCAN, Abdülkadir (1996). “Hac”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.14, s.s. 400-408, https://islamansiklopedisi.org.tr/hac#6-osmanlilar-donemi (E.T.: 12.09.2023).
• REŞİD, İbrahim (2023), “Şam’ın Kalbi: Emevî Camii”, Gzt Mecra, https://www.gzt.com/mecra/samin-kalbi-emev-camii-3517602, (E.T.: 12.09.2023)
• TATCI, Mustafa (2021). Yûnus Emre-II, Dîvân-ı İlâhiyât-Risâletü’n-Nushiyye-Âşık Yûnus, İstanbul: H Yayınları.
• YAVUZ, Hasan (2023). “Osmanlı Dönemi Mısır Hac Kafilesi Kutlamaları”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, s.s. 304-330.
• YÂZÎCÎ, TÂLİB (1995). “Emeviyye Camii”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.11, s.s. 108-109, https://islamansiklopedisi.org.tr/emeviyye-camii#1, (E.T.: 12.09.2023).
• YİĞİT, Fatih Mehmet (2018). “Hz.Muhammed’in Türk Soy Kökeni ile Kabe’nin Temelindeki ve Hicri İsmailde Bulunan Yeşil Taşlar’ın Türklerin Kutsal Yada Taşı İle Bağlantısı”, https://www.academia.edu (E.T.: 12.09.2023).