KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE “MİBLAĞ” KELİMESİNİN KULLANIMI ÜZERİNE TESPİTLER

Year 2020, Volume: 3 Issue: 2, 607 - 617, 30.08.2020

İpek Taşdemir

Abstract

Klasik Türk edebiyatı metinlerini günümüz Türkçesine aktarırken veya anlamlandırırken en usta araştırmacılar bile hatalar yapabilir. Araştırmacı/okuyucu metni çevirirken veya anlamlandırırken doğal olarak ilk önce ilgili sözlüklere bakar. Fakat sözlükler bir metni çevirmek için hele anlamlandırmak için yeterli değildir. Klasik Türk edebiyatı metinleri, müstensihler tarafından el yazısıyla ve müstensihin hafızasına dayanılarak çoğaltıldığı için metne çok güvenmemek gerekir. Fazladan veya eksik bir nokta bile kelimeyi yanlış okumaya böylece metni yanlış anlamlandırmaya yöneltir. Ayrıca bir kelimenin birden çok anlamı olabilir veya o kelime sadece bir şair tarafından sözlüklerden farklı bir anlamda kullanılabilir. Bu yüzden bir metni çevirirken veya anlamlandırırken mutlaka metnin bağlamına bakılmalıdır. Metin bağlamı üzerinde yürütülen en kapsamlı çalışma şu an TEBDİZ (Tarih ve Edebiyat Metinleri Bağlamlı Dizini ve İşlevsel Sözlüğü) projesidir. Bu proje dâhilinde çalışırken “özel bir spatula, kepçe, kaşık” anlamlarına gelen “miblağ” kelimesi dikkatimizi çekmiştir. Sekseni aşkın divanı taradığımızda bu kelimenin “meblağ” kelimesiyle karıştırılmış olduğu ve dolayısıyla kelimenin geçtiği beyte yanlış anlam verildiği fark edilmiştir. İşte bu çalışmada “miblağ” kelimesinin Seyyid Vehbî (1736), Nâbî (1712), Nedim (1730), Nevîzâde Atâyî (1635), Emrî (1575), Mantıkî (1635) gibi şairlerin divanlarında nasıl okunduğu ve ne anlam verildiği incelenecektir.

Keywords

miblağ, kaşık, TEBDİZ, SEYYİD VEHBİ, ATAYİ, EMRİ, MANTIKİ

References

• Alvan, Türkan Çınar (2005). Emrî Dîvânı’nın Nazım Bilgisi ve Belâgat Yönünden İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Arseven, C. Esad (1966). “Mablak”, Sanat Ansiklopedisi, c.3, XIV. fasikül, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, s. 1254.
• Bilkan, Ali Fuat (2011). Nabi Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, c.II.
• Dikmen, Hamit (1991).Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• Düzlü, Özlem (2018). Seyyid Vehbî Divanı’na Göre 18. Asırda Osmanlılarda Sosyal Hayat, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi), Sakarya.
• Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, (2001). Evliya Çelebi Seyahatnamesi V. Kitap (Topkapı Sarâyı Kütüphanesi Bağdat 307 Numaralı Yazmanın Transkripsiyonu - Dizini), (Haz. Dağlı vd.), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki (1951). Nedim Divanı (Devrine, hayatına ve edebî şahsiyetiyle tesirine ait önsöz, kasideler, kıt’a ve tarihler, gazeller, terkipler, rubailer, beyit ve müfretler, sözlük), İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Işın, Priscilla M. (2014), Osmanlı Mutfak İmparatorluğu, Kitap Yayınevi, İstanbul.
• Kaya, Bilge (1991). XVII. Yüzyıl Divan Şairi Mantıkî Ahmet Efendi ve Divançesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim dalı, (Basılmamış Yüksek lisans Tezi), Ankara.
• Macit, Muhsin (2016). Nedim Divanı (Metin ve Tıpkıbasım), Atatürk Kültür Bakanlığı Başkanlığı Yay., Ankara.
• Onay, Ahmet Talat, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı (Haz. Cemal Kurnaz), Akçağ Kitabevi, Ankara, 2000.
• Sami, Şemsettin (2013). Kâmûs-ı Türkî, (Haz. Ömer Faruk Akün), Kapı Yayınları, İstanbul.
• Sarıyıldız, Gülden (1988-1994). “II. Abdülhamîd’in Fakir Hacılar İçin Mekke’de İnşa Ettirdiği Misafirhâne”, İstanbul Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, sayı: 14, s. 136.
• Şentürk, A. Atilla (2017). Osmanlı Şiir Kılavuzu, OSEDAM, İstanbul, c.2.
• Taşdemir, İpek (2020). Seyyid Vehbî Divanı’nın Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlüğü, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, (Basılmamış doktora tezi), Eskişehir.
• Turan, Veysi (2018). Emrî Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Adıyaman.
• Yiğit, Ahmet Selman (2018). Nâbî Divanı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Ankara.
• Zülfe, Ömer (2011). Şiirin İzinde Sözün Gölgesinde (Osmanlı Şiirinden Kelimeler, Kavramlar ve Deyimler), Bilge Kültür ve Sanat Yay., İstanbul.
• TEBDİZ sistemi, http://tebdiz.com/, Erişim tarihi: 29.07.2020.
• TDK Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/, Erişim tarihi: 25.07.2020.
• Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/mablak, Erişim Tarihi: 25.07.2020.
• Karaköse, Saadet, Nev’î-zâde Atayî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 2017, s. 301, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55734,nevi-zade-atayi-divanipdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 26.07.2020.
• Saraç, M. A. Yekta. Emrî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0, Erişim Tarihi: 27.07.2020.