DERVİŞ MEHMED BAHTÎ’NİN MANZUM TERCEME-İ ŞİR’ATÜ’L-İSLAM’INDA BULUNAN SÖZÜN ADABI VE SÜNNETLERİ ADLI FASIL ÜZERİNE BİR İNCELEME

Year 2022, Volume: 5 Issue: 1, 301 - 316, 27.04.2022

Ömür Erbay

Abstract

Derviş Mehmed Bahti tarafından 1070/1660 yılında tamamlanan ve İmamzade Muhammed b. Ebu Bekr’in Şir‘atü’l-İslâm ilâ dâri’s-selâm adlı eserinin, Türkçeye manzum bir tercümesi olan Terceme-i Şir‘atü’l-İslâm, kırk sekiz fasıldan oluşmaktadır. Bu durum, kaynak metin olan Şir‘atü’l-İslâm’da da böyledir. Mütercim, tercümesini yaparken eserini ne için telif ettiğini anlattığı sebeb-i telif bölümünde de buna, işaret etmiştir. Eser, manzum bir ilmihal olup fıkhî meseleleri ayet ve hadislerden delil göstererek anlatmaması yönüyle diğer ilmihallerden ayrılır. Birinci faslı Hz. Peygamber’e itaat etmenin önemiyle başlayan eser, kırk sekizinci fasıl olan hasta hakları faslı, hasta ziyaretinin usülleri faslı ile son bulur. Söz konusu manzum eserin, otuzuncu faslı ise “Sözün Adabı ve Sünnetleri” adlı fasıl olup çalışmamıza konu olan fasıl budur. Sözün gücünün, tesirinin, yerinde kullanılanının faydalarının, yerinde kullanılmayanının ise yıkıcı etkisinin, İslamî usüller çerçevesinde ele alındığı eser, bu yönüyle bir nasihat kitabıdır ve yazılış amacına sadakatla hizmet etmektedir.

Derviş Mehmed Bahtî, eserinin telif sebeplerini açıkladığı bölümde; eserini, telebelerin ve fıkhi meseleleri öğrenmek isteyenlerin, işini kolaylaştırmak için yazdığını zikretmektedir. Günümüzde ilişkilerin en temel aracı olan dil, savaşlara da mutluluklara da sebep olabilmektedir. Öyle ki sözle birleşen yollar sözle ayrılabilmektedir. Dolayısıyla da ifadenin en güçlü aracı olan dilin, uygun ve toplumun menfaatine göre kullanımı son derece önem arzetmektedir. İslam toplumları, bu durumu birtakım kurallarla gerçekleştirmektedir. Çalışmamıza konu olan eser, bu kuralları layıkıyla izah etmeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Manzum, Şir'atü'l-İslam, Söz, İlmihal

References

• ARPAGUŞ, Hatice Kelpetin (2000). “İlmihal”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.22, s.s.139-141. ÇETİN, Nurullah (2017). Şiir Çözümleme Yöntemi, Ankara: Akçağ Yayınları. Derviş Mehmed Bahti. Terceme-i Şir’atü’l-İslam, İBB Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları, No: OE_TK_00760. Diyanet İşleri Başkanlığı (2010). Dini Kavramlar Sözlüğü, (Haz: İsmail Karagöz), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Diyanet İşleri Başkanlığı (2011). Hadislerle İslam (C.3), (Ed: Mehmed Emin Özafşar vd.), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• ERDOĞAN, Mehmet (2016). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ensar Yayınları.
• ÖZYAŞAMIŞ ŞAKAR, Sezer (2015). Birgivi Muhammed Efendi’nin Manzum Vasiyetname’si (Eleştirili Metin- Dil İncelemesi-Sözlük), Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• PARLATIR, İsmail (2016). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara:Yargı Yayınevi.
• MEMDUHOĞLU, Adnan (2016). “İlmihal Edebiyatının Tarihi Serencamı”, Ekev Akademi Dergisi, Sayı:66, s.s. 21-49.
• Seyyid Alizade (2016). İslam Yolu Şir’atü’l-İslam Tercümesi, (Çev.: A. Faruk Meyan, Lütfullah Uyan), İstanbul: Berekat Yayınları.
• YÜKSEL, Emrullah (1992). “Birgivi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C.6, s.s.191-194.