Öz
Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleri ile beraber dinî içerikte pek çok edebî tür ortaya çıkmıştır. Bu türler içerisinde Hz. Muhammed’in hayatını merkeze alan türlerin önemli bir yeri ve ağırlığı vardır. Klasik Türk edebiyatı türleri arasında gösterilen miraciyye, kırk hadis, mûcizât, hicretü’n-nebi, hilye, gazavât-ı Resulullah, şefaat-nâme, na’t ve mevlid gibi eserler, bu çerçevede değerlendirilen edebî eserlerdir. Söz konusu edebî ürünler yüzyıllarca halk tarafından oldukça sevilmiş, değişik vesilelerle ve muhtelif meclislerde okunmuştur. Bu türlerden biri de diğer dinî türlere nispetle daha az örneği bulunan regâibiyyelerdir. Regâib gecesi, İslam dinine göre Hz. Muhammed’in anne rahmine düştüğü gece olarak kabul edilen ve mübarek üç ayların ilki olan recep ayının ilk cuma gecesidir. Regâibiyyeler tıpkı na’t, mevlid, miraciyye gibi müstakil bir tür olarak görülmüş ve bu konuda müstakil eserler de yazılmıştır. XI. yüzyıldan itibaren kandil olarak kutlanmaya başlanan Regâib gecesinde önceleri diğer mübarek gün ve gecelerde olduğu gibi mevlitler okutulmuştur. Elimizdeki bilgilere göre Regâib kandillerinde XVIII. yüzyıla kadar devam eden mevlit okuma geleneği, zamanla yerini regâibiyye denilen manzum ürünlere bırakmıştır. Türk edebiyatında şu ana kadar tespit edilen regâibiyye türünde yazılmış beş eser vardır. Bunlar Salâhî, Mehmed Fevzi, Üsküdarlı Sâfî, Receb Vahyî ve Şemsî’ye ait olan regâibiyyelerdir.
Bu çalışmada öncelikle Regâib gecesi ve regâibiyye türü ile ilgili bilgiler verilerek türün Türk edebiyatındaki örneklerinden bahsedilmiştir. Ardından Şâkir adlı/mahlaslı şairin kaleme aldığı “Nazm-ı Regâib” adlı regâibiyye; şekil, muhteva, dil ve üslup açısından incelenmiştir. Yazının sonunda ise eserin transkripsiyonlu metni verilmiştir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Ahmet Vefik Paşa (2000). Lehçe-i Osmânî, (hzl: Recep Toparlı), Ankara: TDK Yayınları.
- AKKUŞ, Mehmet (1992). “Edebiyatımızda Regâibiyye ve Salâhi’nin Matla’u’l-Fecr’i”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. XXXII, Ankara, s. 130.
- AKKUŞ, Mehmet; DERMAN, Uğur (2008). Süleyman Çelebi, Mevlid, Ankara: DİB Yayınları.
- ASLAN, Halide (2009). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Mübarek Gün ve Gecelerden Kandiller”, İstem, S.13, s.s. 199-231.
- BİLGİN, Orhan (1990). Külliyât-ı Şemsî (Divân-ı Hadîkatü’l-Meânî), İstanbul.
- ÇELEBİOĞLU, Âmil (1998). “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: MEB Yayınları.
- İPEKTEN, Haluk vd., (1988). Tezkirelere Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
- KANAR, Mehmet (2009). Arapça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
- KEMİKLİ, Bilal (2016). Mevlit Külliyatı I, Ankara: DİB Yayınları.
- KÖKSAL, Mehmet Fatih (2005). “Klâsik Edebiyatımızı İsimlendirme Meselesi”, Klâsik Türk Şiiri Araştırmaları, s. 11-28. Ankara: Akçağ Yayınları.
- LEVEND, Agâh Sırrı (1972). “Dinî Edebiyatımızın Başlıca Ürünleri”, TDAY Belleten, Ankara, s. 35-80.
- Mehmed Bahaeddin (1997). Yeni Türkçe Lügat, Ankara: Akçağ Yayınları.
- Muallim Nâci (1995). Lügat-ı Nâci, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- Mustafa bin Şemseddin Ahterî (1310). Ahterî Kebîr, İstanbul: Matba’a-i Âmire.
- ÖZCAN, Nuri (2004). “Mevlid”. TDVİA, Cilt: 29, İstanbul: TDY Yayınları.
- ÖZCAN, Nuri (2004). “Tevşîh”, TDVİA, Cilt: 41, İstanbul: TDY Yayınları.
- Şemseddin Sâmî (2004). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
- TEKELİ, Hamdi (2007). “Regâib Gecesi”, DİA, s.XXXIV, ss.535-536, İstanbul: TDY Yayınları.
- YEKBAŞ, Hakan (2010). “Klasik Türk Şiirinde Regâibiyye ve Mehmed Fevzî Efendi’nin Regâibiyyesi”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], S. 42, Erzurum.
- YEKBAŞ, Hakan (2011). “Receb Vahyî ve ‘Leyle-i Regâ’ib’ Adlı Regâbiyyesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research, Bahar, C. 4, S. 17, s. 204-224.
- YILDIZ, Âlim (2008). “Regâibiyye ve Üsküdarlı Sâfî’nin Bir Regâibiyyesi”, Somuncu Baba, Aylık İlim Kültür ve Edebiyat Dergisi, S. 90.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Nisan 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 5 Sayı: 1 |
