ALİ EMÎRÎ MANZUM 674’TE KAYITLI ŞİİR MECMUASINDA YER ALAN DİVAN’DA BULUNMAYAN BÂKÎ MAHLASLI İKİ GAZEL

Year 2022, Volume: 5 Issue: 1, 286 - 300, 27.04.2022

Elif Turgut Şimşek

Abstract

Şiir mecmuaları, klâsik Türk edebiyatı tarihi için önemli kaynaklardan birisidir. Antolojik özelliğinin yanında şiir mecmualarında biyografik malumat da mevcuttur. Mecmualarda tercih edilen şiirlerden mecmua derleyicisinin şiir ve şair zevki de tespit edilmektedir. Şiir mecmualarında adı pek bilinmeyen şairlerin şiirlerine rastlanıldığı gibi tanınmış şairlerin divanlarında yer almayan şiirlerine de ulaşılmaktadır. Şiir mecmuaları üzerinde yapılan çalışmalarla birçok şairin şiir toplamı genişlemiş ve bazı divanlar yeniden şekillenmiştir. Şiirleri sadece şiir mecmualardan derlenerek oluşturulan şairler de vardır. 16. yüzyıl şairlerinden Bâkî’nin (ö. 1600) de şiir mecmualarından hareketle bilinmeyen şiirlerini ortaya çıkaran bazı çalışmalar yapılmıştır. Bu şiirler Bâkî Divanının üç ayrı baskısında ve Sabahattin Küçük tarafından yapılan tenkitli neşrinde mevcut değildir. Klâsik Türk edebiyatı tarihinde Bâkî mahlaslı başka bir şairin olmayışı ve Bâkî Divanının neredeyse yüze yakın nüshasının bulunması Bâkî’ye ait daha birçok kayıp şiirin habercisi olabilir. Çalışmamızda faydalandığımız şiir mecmuasında ise Bâkî’ye ait on şiir yer almakta içlerinden ikisi onun yayımlanmış Divanında bulunmamaktadır. Bahsi geçen iki gazel Ali Emîrî Millet Kütüphanesi Manzum 674’te kayıtlı 16. yüzyıla ait bir şiir mecmuasının 32a ve 141a yüzünde yer almaktadır. Bu çalışma Bâkî’nin bilinmeyen şiirleriyle alakalı çalışmalara bir ek niteliğinde olup olası yeni bir Bâkî Divanı neşrine katkı sunacaktır.

Keywords

klasik türk edebiyatı, Bâkî, şiir, mecmua, şiir mecmuası, gazel

References

• AKTAŞ, Muhammet Mutlu (2018). “Bâkî Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Cilt: 4, Sayı: 4, s.s. 876-913.
• AYDEMİR, Yaşar (2007). “Metin Neşrinde Mecmuaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler”, Turkish Studies, Cilt: 2, Sayı: 3, s.s. 122-137.
• AYDIN, Esra Gülnur (2014). Millet Kütüphanesi Ali Emirî Manzum 674 Numarada Kayıtlı 16. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuası (vr. 50b/100b), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• AYNUR, Hatice (2003). “Mahremî”, Türk Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 27, s.s. 390-391.
• ÇOLAK, Esra (2014). Ali Emiri Manzum 674’teki Şiir Mecmuası (Vr. 151a-200b) (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2011). Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Eski ve yeni Harflerle), Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
• DOĞAN, Muhammed Nur (2002). Bâkî, İstanbul: Metropol Yayınları.
• GIYNAŞ, Kamil Ali (2011). “Şiir Mecmuaları Hakkında Yapılan Çalışmalar Bibliyografyası”, Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 25, s.s. 245-260.
• KARAVELİOĞLU, Murat A. (2017). “Millet Kütüphanesi AE Manzum Koleksiyonunda Bulunan Bazı Türkçe Şiir Mecmuaları”, Dîvânu Lugâti’t-Turk’ten Senglah’a Türkçe, (Haz: M. Ölmez vd.), İstanbul: Kesit Yayınları, s.s. 427-465.
• KILIÇ, Atabey (2012). “Mecmûa Tasnifine Dair”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmua: Osmanlı Şiirinin Kırkambarı, (Haz: Hatice Aynur vd.), İstanbul: Turkuaz Yayınları, s.s. 75-96.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012a). Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012). “Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII: Mecmua: Osmanlı Şiirinin Kırkambarı, (Haz: Hatice Aynur vd.), İstanbul: Turkuaz Yayınları, s.s. 393-418.
• KÖKSAL, M. Fatih (2017). “Klasik Türk Edebiyatının Sıra Dışı Örneklerini Toplayan İlginç Bir Şiir Mecmuası”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, s.s. 84-123.
• KUT, Günay (1986). “Mecmu’a”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler, İsimler, Eserler, Terimler), C. 6, s.s. 170-173.
• LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Türk Edebiyatı Tarihi Giriş, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• MACİT, Muhsin (2021). Söz Mülkünün Sultanı Baki, İstanbul: Muhit Kitap.
• MUSLUKCU, Ferhat (2014). Ali Emirî Manzum 674’teki Şiir Mecmuası (Vr. 100b-150b) (İnceleme-Metin), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• PAKALIN, Mehmet Zeki (1983). “Divan”, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri, C.1, s.s. 456-457.
• PARLAKKILIÇ, Ayşe (2013). “Mehmed Çavuşoğlu Danışmanlığında Hazırlanan Tezler”, Uluslararası Klasik Türk Edebiyatı Sempozyumu Prof. Dr. Mehmed Çavuşoğlu Anısına, (Ed: Muhammet Kuzubaş), Ordu: Ordu Üniversitesi Yayınları, s.s. 30-46.
• TANYILDIZ, Ahmet (2012). “Şiir Mecmûalarının Neşri Hakkında”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 21, s.s. 225-239.
• TARLAN, Ali Nihad (1946). “Eski Mecmualar Arasında”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 2, s.s. 122-137.
• TAŞ, Hakan (2009). “Mecmû’a-i Nezâ’ir’de, Yayımlanmış Dîvânlarda Bulunmayan Gazeller -I-”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı: 179, s.s. 227-237.
• TURGUT, Elif (2013). 16. Yüzyıla Ait Bir Şiir Mecmuasının İncelenmesi (1b-50a), Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• UZUN, Mustafa İsmet (2003). “Mecmua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 28, s.s. 265-268.
• YAZAR, Sadık (2013). “XVI. Yüzyılda Derlenmiş Bir Musammat Mecmûası”, Turkish Studies, Cilt: 8, Sayı: 1, s.s. 601-650.
• YILMAZ, Ozan (2008). “Metin Te’sisinde Şiir Mecmualarının Katkısına Bir Örnek: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 5214 Numaralı Mecmua ve Muhtevası”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, Sayı:1, s.s. 255-280.
• ZÜLFE, Ömer (2006). On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve ve Şiirleri, Ankara: Edebiyat Yayınları.