Öz
Şeyh Muhammed Esʻad (ö. 1931), son dönem klasik Türk edebiyatının önemli âlim şairlerinden biridir. Dört dilde (Türkçe, Farsça, Arapça, Kürtçe) yazılmış şiirlerinden oluşan mürettep bir Divan’ı vardır. Divan’ın mukaddimesi, şairin edebî kişiliğine dair önemli bilgiler ihtiva etmektedir. Nakşibendî-Hâlidî şeyhi olan Muhammed Esʻad’ın ibadet ve ahlâka dair 1001 hadisin metni ve tercümesinden oluşan Kenzü’l-İrfân adlı eseri, onun ilmî şahsiyetini yansıtmaktadır. Risale ve mektuplarını edebî bir dil ve üslupla kaleme alan şair, bir risalesinde kendi kısa hayat hikâyesine de yer vermiştir. Türk edebiyatında türünün nadir örneklerinden biri olan Hz. Fâtıma Mevlidi (Farsça-Türkçe), Muhammed Esʻad’ın hem matbu Divan’ında yer almış hem de ayrı olarak basılmıştır. Bundan önce yapılan iki bilimsel çalışmada Mevlid’in matbu Divan’da yer alan Türkçe kısmı incelemesiyle birlikte yayımlanmıştır. Bu çalışmanın amacı, son devrin önemli âlim ve şairlerinden biri olan Şeyh Muhammed Esʻad’ı daha yakından tanımak ve Hz. Fâtıma Mevlidi adlı eserinin Farsça-Türkçe metnini birlikte neşretmektir. Çalışma, giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde Erbilli Esʻad’ın hayatı, edebî kişiliği ve eserleri üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde adı geçen Mevlid incelenmiş, ikinci bölümde eserin metnine yer verilmiştir. Tartışma ve sonuç bölümünden sonra kısaltmalar ve kaynakça yazılmış, ekler bölümüne Mevlid’in matbu nüshasından iki sayfanın fotoğrafı eklenerek çalışma tamamlanmıştır.
Kaynakça
- AKKAŞ, Durmuş Ali (2021). Esʻad Erbilî'nin Türkçe Şiirlerinin Dinî-Tasavvufî Açıdan Tahlili, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Sabahattin Zaim Üniversitesi.
- BEKİ, Melahat (2021). “Esʻad Erbilî Divân’ında Vahdet-i Vücûd Düşüncesine İşâret Eden Şiirler”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26/2, s.s.177-193.
- Carl Vett (2022). Dervişler Arasında İki Hafta (Çev: Ethem Cebecioğlu), İstanbul: Kaknüs Yayınları.
- CEBECİOĞLU, Ethem; GÖKTAŞ, Vahit (2018). Muhammed Esʻad Erbilî (k.s.), İstanbul: Erkam Yayınları.
- GÖKÇE, Emrah (2021). 20. Yüzyılda Yazılmış Divanların İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
- Hüseyin Vassâf (Osmanzâde). Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr, Süleymaniye Kütüphanesi, Yazma Bağışalar, No: 02306, s. 191-199.
- İNAT, Mahmut (2012). “Türk Edebiyatında Hz. Ali Ve Hz. Fâtıma Mevlidleri, Hazırlayan: Dr. Hakan Yekbaş, Asitan Kitap, Ankara, 2012, 494 s.” Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 3375-3378.
- KANAR, Mehmet (2019). Farsça Türkçe Sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- KEMİKLİ, Bilal; AKKUŞ, Mehmet (Editörler) (2016). Mevlid Külliyatı (3 Cilt), İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
- KISAKÜREK, Necip Fazıl (1989). Son Devrin Din Mazlumları, İstanbul: Büyük Doğu Yayınları.
- Muhammed Esʻad Erbilî (1327/1909). Mevlidü Fatımati’z-Zehrâ ve Tercümesi, Dersaadet.
- Muhammed Esʻad Erbilî (1337/1919). Divan-ı Esʻad Fârisî ve Türkî, Dersaadet.
- Muhammed Esʻad Erbilî (2015). Mektubat, (Haz: Kâmil Yılmaz, İrfan Gündüz), İstanbul: Erkam Yayınları.
- Muhammed Esʻad Erbilî (2017). Divan-ı Esʻad, (Ed: Cemal Bayık), İstanbul: Erkam Yayınları.
- Muhammed Esʻad Erbilî (2019). Kenzü’l-irfân 1001 Hadis, (Ed: Salih Zeki Meriç), İstanbul: Erkam Yayınları.
- Muhammed Esʻad Erbilî (2020). Risale-i Esʻadiyye ve Fâtiha-i Şerîfe Tercümesi, (Ed: Salih Zeki Meriç), İstanbul: Erkam Yayınları.
- ŞENGÜN, Necdet (2016). Esʻad Erbilî ve Hz. Fâtıma Mevlidi, Mevlid Külliyatı -Tanzimattan Günümüze-III (Ed: Bilal Kemikli), İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, s.s. 283-290.
- UYANIKER, Nursel (2022). “Mevlid-i Fâtıma’da Elma Yiyerek Hamile Kalma Motifi”. TUDED, 62(2), 709–727. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2683631 [E.T.: 17.05.2024]
- UZUN, Mustafa İsmet (1995). “Fâtıma, Edebiyat”, DİA, C. 12, s. 223-224.
- YEKBAŞ, Hakan (2012), Türk Edebiyatında Hz. Ali ve Hz. Fatıma Mevlidleri, Ankara: Asitan Yayıncılık.
- YILMAZ, Hasan Kâmil (1995). “Esʻad Erbilî”, DİA, C. 11, s. 348-349.
- ELEKTRONİK KAYNAKALR (Web Sitesi)
- Buhârî, “Fezâilü Ashâbı’n-Nebî” 3652. https://sunnah.com/bukhari:3652 [E.T.: 03.04.2024]
- Buhârî, “Fezâilü Ashâbı’n-Nebî” 3714. https://sunnah.com/bukhari:3714 [E.T.: 03.04.2024]
- Kubbealtı Lugatı, http://www.lugatim.com/ [E.T.: 03.04.2024]
- Kur’an Meali, https://www.kuranmeali.com/ [E.T.: 03.04.2024]
- Mevlidü Fatımati'z-Zehra, https://portal.yek.gov.tr/works/detail/367135 [E.T.: 03.04.2024]
- Muhammed Esʻad Erbilî, https://esaderbili.com/ [E.T.: 03.04.2024]
- Osmanlıca Sözlükler, https://www.osmanlicasozlukler.com/ [E.T.: 27. 12. 2023]
- Tarih Çevirme Kılavuzu, http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme-kilavuzu [E.T.: 03.04.2024].
- TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ [E.T.: 03.04.2024]
- Türk Dil Kurumu Sözlükler, https://sozluk.gov.tr/ [E.T.: 03.04.2024]
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 10 Nisan 2024 |
| Kabul Tarihi | 21 Mayıs 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 7 Sayı: 2 |
