Assessment of technical effectiveness in access to health services in Turkey

Year 2025, Volume: 10 Issue: 1, 17 - 31, 04.02.2025

Gülay Ekinci , Mustafa Hakan Yılmaztürk

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1523287

Abstract

Efficiency evaluations in health services provide evidence on how resources in the field of health (health professionals, medical equipment, financial resources, hospitals, etc.) are used effectively in transforming them into health services, and prevent problems that may arise in terms of access to health and equity by ensuring the optimal allocation of these resources in line with needs. The subject of this research was to measure the technical efficiency l evels o f the number of applications to physicians, which indicate access to health services at the provincial level in Türkiye, by correlating them with satisfaction. The research was conducted using Data Envelopment Analysis, the number of applications to physicians and dentists, which indicate capacity utilization, was defined as the input variables, the level of satisfaction with health services was defined as the output variable, and the analyzes were carried out using constant returns (CCR) input and output oriented models. According to the findings obtained from the research, the average efficiency s core o f the provinces in Türkiye was determined as 0.703, while 2.5% of 81 provinces were evaluated as fully effective, 97.5% were not found to be effective.
Again, according to the findings, if the current level of satisfaction can be maintained or the projected level of satisfaction can be reached, the number of applications to the physician per capita was reduced between 0.12-3.19, and the number of applications to the dentist per capita was reduced between 0.04-0.23. In total, the cost of inefficiency due to the number of applications varies between 360 million-7.7 billion, representing 0.059-1.28% of total health expenditures.

Keywords

Health Institutions, Technical activity, Applying to a Physician, Data Envelopment Analysis

Türkiye’de sağlık hizmetlerine erişimin teknik etkinlik değerlendirmesi

Abstract

Sağlık hizmetlerinde verimlilik değerlendirmeleri, sağlık alanındaki kaynakların (sağlık profesyonelleri, tıbbi ekipmanlar, finansal kaynaklar, sağlık kurumları vb.) sağlık hizmetine dönüşmesinde etkin bir şekilde nasıl kullanıldığı hususunda kanıtlar sunan ve bu kaynakların ihtiyaçlar doğrultusunda optimal şekilde tahsisini sağlanması ile sağlığa erişim ve hakkaniyet açısından oluşabilecek sorunları önleyen bir yaklaşımdır. Bu araştırmanın konusunu Türkiye’de iller düzeyinde sağlık hizmetlerine erişimi gösteren hekime müracaat sayılarına ait teknik etkinlik düzeylerinin memnuniyet ile ilişkilendirilerek ölçülmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırma Veri Zarflama Analizi kullanılarak yapılmış, kapasite kullanımına işaret eden hekime ve diş hekimine müracaat sayıları girdi değişkeni, sağlık hizmetlerinden memnuniyet düzeyi çıktı değişkeni olarak tanımlanmıştır. Analizler sabit getiriler (CCR) girdi ve çıktı yönlü modeller kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre Türkiye’de illerin ortalama etkinlik skoru 0,703 tespit edilmiş, 81 ilin %2,5’i tam etkin değerlendirilirken %97,5’i etkin bulunmamıştır. Yine bulgulara göre mevcut memnuniyet düzeyinin korunması ya da projekte edilen memnuniyet düzeyine ulaşılabilmesi durumunda kişi başı hekime müracaat sayılarında 0,12-3,19 br., kişi başı diş hekim müracaat sayılarının 0,04-0,23br. arasında azaltılması gerektiği hesaplanmıştır. Toplamda müracaat sayılarından kaynaklı verimsizliğin maliyeti 360 milyon-7,7 milyar arasında değişmekte ve toplam sağlık harcamalarının da %0,059-1,28’e işaret etmektedir.

Keywords

Sağlık Kurumları, Teknik etkinlik, Hekime Müracaat, Veri Zarflama Analizi

Ethical Statement

Bu yayın kamuya açık ikincil veriler kullanılarak yapıldığından etik kurul kararı gerekmemektedir.

Supporting Institution

yok

Thanks

yok

References

• Smith PC, Mossialos E, Leatherman S, Papanicolas I (Eds.).Performance measurement for health system improvement: experiences, challenges and prospects. Cambridge University Press. 2009.
• Levesque JF, Harris MF, Russell G. Patient-centred access to health care: conceptualising access at the interface of health systems and populations. International Journal For Equity In Health, 2013;12(1):18. https://doi.org/10.1186/1475-9276-12-18
• Oxley H, MacFarlan M. Health-Care Reform: Controlling Spending and Increasing Efficiency, OECD Economic Studies, 1995; 24. Akt:Aydemir İ. Sağlık sistemi finansman hedefleri ve politika enstrümanları, Akademik Bakış Dergisi. 2017;62:410-28.
• Başara BB, Soytutan Çağlar İ, Aygün A, Özdemir TA, Kulali B. Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Bakanlığı, 2022:151-87.
• Cooper WW, Seiford LM, Zhu J, Lawrence M, Seiford Zhu J, Hillier, FS. Handbook on Data Envelopment Analysis, International Series in Operations Research and Management Science (C. 164). Boston, MA: Springer US. 2011.
• Frehe T. An efficiency evaluation of small and medium sized industries by data envelopment analysis. Master Thesis, University of Vaasa, Finland.2013.
• Banker RD, Charnes A, Cooper WW. Some models for estimating technical and scale inefficiencies in DEA. Management Science. 1984;30(9):1078-92. https://www.jstor.org/stable/2631725
• Debreu G. The coefficient of resource utilization, The Econometric Society. 1951;19(3):273–92.
• Liu JS, Lu LYY, Lu WM, Lin BYJ. A survey of DEA applications. Omega, 2013;41(5):893–902. https://doi.org/10.1016/j.omega.2012.11.004
• Çelik Y, Khan M, Hikmet N. Achieving value for money in health: a comparative analysis of oecd countries and regional countries. The International Journal Of Health Planning And Management. 2017;32(4):e279-98. doi: 10.1002/hpm.2375. Epub 2016 Aug 11. PMID: 27510835.
• Johannessen KA, Kittelsen SA, Hagen TP. Assessing physician productivity following Norwegian hospital reform: a panel and data envelopment analysis, Social Science and Medicine. 2017;175:117-26.
• Bobo FT, Woldie M, Wordofa MA, Tsega G, Agago TA, Wolde-Michael K. Technical efficiency of public health centers in three districts in ethiopia:two-stage data envelopment analysis. BMC Research Notes. 2018;11(1):465-76.
• Ahmed S, Hasan MZ, Laokri S, Jannat Z, Ahmed MW, Dorin F, Vargas V, Khan, JA. Technical efficiency of public district hospitals in Bangladesh: a data envelopment analysis, Cost Effectiveness and Resource Allocation. 2019;17(1):1-10.
• Şahinbaş F, Konca M, Yetim B. OECD Ülkelerinde Sağlık Hizmetleri Etkinliğinin Değerlendirilmesi. 13. Uluslararası 13. Ulusal Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi. 2019;366-72.
• Kaman FB, Yücel A. Covid-19’dan en çok etkilenen 9 OECD ülkesinin sağlık çalışanlarının etkinliğinin incelenmesi üzerine bir çalışma. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi. 2021;3(5):14-25.
• Arslan Ş, Mete M. Performans ölçümünde veri zarflama analizi yöntemi: Sağlık Bakanlığı’na bağlı doğum ve çocuk hastaneleri örneği. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 2007;36(1): 44- 63.
• Bal V, Bilge H. Eğitim ve araştırma hastanelerinde veri zarflama analizi ile etkinlik ölçümü. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2013;2(2):1-14
• Şenel T, Gümüştekin S. Samsun’daki hastanelerin etkinliklerinin değerlendirilmesinde veri zarflama analizi kullanılması. International Anatolia Academic Online Journal. 2015;3(2):53-60
• Yiğit V. Hastanelerde teknik verimlilik analizi: kamu hastane birliklerinde bir uygulama. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;7(2):9-16.
• Karadeniz E, Koşan L. Hastane hizmetleri sektörünün aktif ve özsermaye karlılık performansının analizi: hastane hizmetleri sektör bilançolarında bir araştırma. İşletme ve İktisat Çalışmaları Dergisi. 2017;5(1):37-47.
• Seki İ, Kaya M. Sağlık sektörü açısından rekabet gücünün bölgesel analizi: Türkiye örneği. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2018;5(10):69-81.
• Kaçak H. Halk sağlığı hizmetlerinin sağlık sistemlerinin performansı üzerindeki etkileri: dinamik network veri zarflama analizi ile bir uygulama. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi. 2022;79(3):531-48.
• Durur F, Günaltay MM, Işıkçelik F. Sağlık hizmet bölgelerinin performansının veri zarflama analizi ile değerlendirilmesi. Verimlilik Dergisi. 2022;(2):165-81.
• Bardakçı S, Filiz M. Veri zarflama analizi ile kamu hastaneleri 445 için etkinlik ölçümü: Artvin ilinde örnek bir uygulama. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2020;8(2). 445- 60. doi: 10.33715/inonusaglik.718810.
• Kaçak H, Bağcı H. Sağlık örgütlerinde hizmet ve finansal etkinlik ölçümü-veri zarflama analizi ve BCG matrisi ile bir uygulama. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2020;22(2):188-203.
• Yüksel O, Yiğit V. Ağız Ve Diş Sağlığı Hizmetlerinin İller Bazında Teknik Verimlilik Analizi. Journal of Academic Value Studies. 2019;5(3):312-23.
• Şahin B, İlgün G. Assessment of the efficiency of dental services in Turkey, Health Policy and Technology. 2018;7(2):173-81.
• Şenol O, Gençtürk M. Veri zarflama analiziyle kamu hastaneleri birliklerinde verimlilik analizi. Journal Of Suleyman Demirel University Institute Of Social Sciences. 2017;29:265-86.
• Özata M, Sevinç İ. Konya’daki sağlık ocaklarının etkinlik düzeylerinin veri zarflama analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2010;24(1):77-87.
• Hribernik M, Kierzenkowski R. Assessing the efficiency of welfare spending in Slovenia with Data Envelopment Analysis. OECD, ECO/WKP(2013)50.
• Kalaycı S. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik, Asil Yayın Dağıtım. 2016.
• Pedraja-Chaparro F, Salinas-Jiménez J, Smith P. On the quality of the data envelopment analysis model. The Journal of Operational Research Society. 1999;50(6):636-44.
• Banker RD. et al. An Introduction to data envelopment analysis with some of its models and their uses. Res. Gov. Non-Profit Account. 1989;(5):125-63.
• Bahurmoz AM. Measuring efficiency in primary health care centres in Saudi Arabia. Economics and Administration. 1999;12(2):3-18.
• Ayanoğlu Y, Atan M, Beylik U. Hastanelerde veri zarflama analizi (VZA) yöntemiyle finansal performans ölçümü ve değerlendirilmesi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi. 2010;2(2):40-62
• Teleş M, Çakmak C, Konca, M. Avrupa Birliği döngüsündeki ülkelerin sağlık sistemleri performanslarının karşılaştırılması. Journal of Management and Economics. 2018;25(3):811-35.
• Çağlar A. Veri zarflama analizi ile belediyelerin etkinlik ölçümü, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. 2003.
• Kavuncubaşı Ş. Sağlık kurumlarında örnek edinme ve performans yönetimi, GATA III. Baştabip Oryantasyon Kurs Kitabı. 19-23 Ekim 1998, GATA Basımevi, Ankara.
• Şahin İ, Özcan YA. Public sector hospital efficiency for provincial markets in Turkey. Journal of Medical Systems. 2010;24,(6):307-19.
• Özgülbaş N. Sağlık Bakanlığı’na ait hastanelerde veri zarflama analizi ile teknik etkinliğin ölçümü. Verimlilik Dergisi. 2003;(1):69-88.
• Çarıkçı O, Akbulut F. Kıyaslama (Benchmarking) Yöntemi Olarak Veri Zarflama Analizi (VZA) ile İllerin Sağlık Performansının Ölçülmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2019;11(2):1-8.
• World Health Organization (WHO). The World Health Report: Health systems financing: the path to universal coverage. Published 2010.
• Eze P, Idemili CJ, Lawani O. Evaluating health systems’ efficiency towards universal health coverage: A data envelopment analysis. INQUIRY: The Journal of Health Care Organization, Provision, and Financing. 2024;61:1–12. doi:10.1177/00469580241235759.
• Chandra A, Staiger DO. Identifying Sources of Inefficiency in Health Care, NBER Working Paper No. 24035 November 2017, Revised December 2019. http://www.nber.org/papers/w24035
• Samut PK, Cafrı R. Analysis of the efficiency determinants of health systems in OECD Countries by DEA and Panel Tobit. Social Indicators Research.2016;129(1): 113–32. JSTOR, https://www.jstor.org/stable/48715278. Accessed 11 Oct. 2024
• Medeiros J, Schwierz C. Efficiency estimates of health care systems in the EU, 2015. (print) ISBN 978-92-79-44820-1 (online) ISBN 978-92-79- 44821-8 (print) doi:10.2765/49924 (online) doi:10.2765/82810 (print)