ÇEVRE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ÖLÇÜM ARACININ TÜRKÇE VERSİYONU (T-ÇSOYA) GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ÇALIŞMASI

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 202 - 222, 05.06.2025

Sümeyye Nur Budak , Dilek Yapar , Burkay Budak , Hakan Tüzün , Seçil Özkan

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.1624996

Abstract

Çalışmamızda Lichtveld ve ark. tarafından geliştirilen “Environmental Health Literacy Survey Instrument’‘ isimli ölçeğin Türkçe versiyonunun geçerliliği ve güvenilirliği değerlendirilmiştir. Orijinal ölçek; genel çevre sağlığı (9 madde), hava (10 madde), besin (9 madde) ve su (14 madde) ölçekleri olmak üzere 4 alt ölçekten ve 42 maddeden oluşmaktadır. Türkçeye çevirisi, çeviri-geri çeviri yöntemi ile yapılmıştır. 6 uzman tarafından kapsam geçerliliği değerlendirilmiş ve son hali verilmiştir. Uyarlanan ölçüm aracı 833 katılımcıya uygulanmıştır. Yapı geçerliliği, Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) ve gruplar arasında ayrım geçerliliği ile test edilmiştir. Ölçeklerin güvenirliliğini belirlemek için iç tutarlılık analizleri yapılmıştır. Test-tekrar test güvenirliliği için sınıf içi korelasyon katsayıları hesaplanmıştır. AFA, Genel Çevre Sağlığı Ölçeği’nin (GÇSÖ) 3 faktörlü yapısı için 0,766 ile 0,900 arasında, Hava Ölçeği’nin (HÖ) 2 faktörlü yapısı için 0,657 ile 0,821 arasında, Besin Ölçeği’nin (BÖ) 3 faktörlü yapısı için 0,624 ile 0,818 arasında ve Su Ölçeği’nin (SÖ) 3 faktörlü yapısı için 0,514 ile 0,903 arasında değişen faktör yükleri ile sonuçlanmıştır. 4 alt ölçeğin de sınıf içi korelasyon katsayısı 0,800’den büyük bulunmuştur ve tatmin edici düzeydedir. Cronbach alfa değerleri GÇSÖ için 0,736; HÖ için 0,605; BÖ için 0,760 ve SÖ için 0,752’dir. 7 madde GÇSÖ, 7 madde HÖ, 8 madde BÖ ve 13 madde SÖ olmak üzere toplam 35 maddeden oluşan Çevre Sağlık Okuryazarlığı Ölçüm Aracının (T-ÇSOYA) Türk toplumunda geçerli ve güvenilir olduğu bulunmuştur.

Keywords

Çevre sağlık okuryazarlığı , çevre sağlığı , kültürler arası uyum , geçerlilik , güvenilirlik

Ethical Statement

Araştırmanın Etik onayı Gazi Üniversitesi Ölçme Değerlendirme Etik Alt Çalışma Grubu’ndan 26.01.2021 (Araştırma Kod No: 2021 -105) tarihinde alınmıştır.

VALIDITY AND RELIABILITY STUDY OF THE TURKISH VERSION OF THE ENVIRONMENTAL HEALTH LITERACY SURVEY INSTRUMENT

Abstract

In our study, the validity and reliability of the Turkish version of the “Environmental Health Literacy (EHL) Survey Instrument” developed by Lichtveld et al., was evaluated. The EHL scale consists of 4 subscales and 42 ıtems: general environmental health (9 items), air (10 items), food (9 items), and water (14 items). It was translated into Turkish using the translation-back translation method. The content validity was evaluated by six experts, and the final version was determined. The adapted instrument was administered to 833 participants. Construct validity was tested using Exploratory Factor Analysis (EFA) and discriminant validity between groups. Internal consistency analyses were conducted to determine the reliability of the scales. For test-retest reliability, intraclass correlation coefficients were calculated. EFA revealed factor loadings ranging from 0.766 to 0.900 for the 3-factor structure of the General Environmental Health Scale (GEHS), from 0.657 to 0.821 for the 2-factor structure of the Air Scale (AS), from 0.624 to 0.818 for the 3-factor structure of the Food Scale (FS), and from 0.514 to 0.903 for the 3-factor structure of the Water Scale (WS). The intraclass correlation coefficients for all 4 subscales were found to be greater than 0.800, indicating satisfactory reliability. The Cronbach’s alpha values were 0.736 for GEHS, 0.605 for AS, 0.760 for FS, and 0.752 for WS. The Environmental Health Literacy Measurement Instrument, consisting of 7 items from GEHS, 7 items from AS, 8 items from FS, and 13 items from WS, was found to be valid and reliable for the Turkish population.

Keywords

Environmental Health Literacy , environmental health , cross-cultural adaptation , validity , reliability

References

• Finn S, O’Fallon L. The Emergence of Environmental Health Literacy-From Its Roots to Its Future Potential. Environ Health Perspect. 2017;125(4):495-501.
• Lindsey M, Chen SR, Ben R, Manoogian M, Spradlin J. Defining Environmental Health Literacy. Int J Environ Res Public Health. 2021;18(21).
• Xue VW, Lei P, Cho WC. The potential impact of ChatGPT in clinical and translational medicine. Clin Transl Med. 2023;13(3):e1216.
• Gray KM. From content knowledge to community change: A review of representations of environmental health literacy. International journal of environmental research and public health. 2018;15(3):466.
• Rohlman D, Kile ML, Irvin VL. Developing a Short Assessment of Environmental Health Literacy (SA-EHL). International Journal of Environmental Research and Public Health. 2022;19(4):2062.
• Lichtveld MY, Covert HH, Sherman M, Shankar A, Wickliffe JK, Alcala CS. Advancing Environmental Health Literacy: Validated Scales of General Environmental Health and Environmental Media-Specific Knowledge, Attitudes and Behaviors. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2019;16(21):4157.
• Dixon JK, Hendrickson KC, Ercolano E, Quackenbush R, Dixon JP. The environmental health engagement profile: What people think and do about environmental health. Public Health Nursing. 2009;26(5):460-73.
• Harrer S. Attention is not all you need: the complicated case of ethically using large language models in healthcare and medicine. eBioMedicine. 2023;90.
• Heckler CE. A Step-by-Step Approach to Using the SAS™ System for Factor Analysis and Structural Equation Modeling. Taylor & Francis Group; 1996. p. 73-4.
• Beaton DE, Bombardier C, Guillemin F, Ferraz MB. Guidelines for the Process of Cross-Cultural Adaptation of Self-Report Measures. Spine. 2000;25(24):3186-91.
• Davis LL. Instrument review: Getting the most from a panel of experts. Applied nursing research. 1992;5(4):194-7.
• Çapık C, Gözüm S, Aksayan S. Intercultural scale adaptation stages, language and culture adaptation: updated guideline. 2018.
• Boateng GO, Neilands TB, Frongillo EA, Melgar-Quiñonez HR, Young SL. Best Practices for Developing and Validating Scales for Health, Social, and Behavioral Research: A Primer. Front Public Health. 2018;6:149.
• DeVellis RF. Scale development: Theory and applications. 4 ed: Sage publications; 2016.
• Erkuş A, Sünbül Ö, Sünbül SÖ, Yormaz S, Aşiret S. Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-II ölçme araçlarının psikometrik nitelikleri ve ölçme kuramları. Pegem Atıf İndeksi. 2017.
• Leech NL, Barrett KC, Morgan GA. SPSS for intermediate statistics: Use and interpretation: Psychology Press; 2005.
• Tavşancıl E. Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi (2. bs). Ankara: Nobel Yayınları. 2005.
• Deniz H, Demir S. Yazma Motivasyonu Ölçeği’nin Geliştirilmesi: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi. 2020;9(2):593-616.
• Şencan H. Güvenilirlik ve geçerlilik. 1 ed. Ankara: Seçkin Yayıncılık; 2005.
• Yaşlıoğlu MM. Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 2017;46:74-85.
• Karagöz Y. SPSS ve AMOS uygulamalı nitel-nicel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. 2017.
• Hair J, Black WC, Babin BJ, Anderson R. Multivariate Data Analysis. Global. London: Edition. Pearson Education; 2010.
• Chuang LL, Chuang YF, Hsu MJ, Huang YZ, Wong AMK, Chang YJ. Validity and reliability of the Traditional Chinese version of the Multidimensional Fatigue Inventory in general population. PLoS One. 2018;13(5):e0189850.
• Zinbarg RE, Revelle W, Yovel I, Li W. Cronbach’s α, Revelle’s β, and McDonald’s ω H: Their relations with each other and two alternative conceptualizations of reliability. psychometrika. 2005;70(1):123-33.
• Zinbarg RE, Yovel I, Revelle W, McDonald RP. Estimating generalizability to a latent variable common to all of a scale’s indicators: A comparison of estimators for ωh. Applied Psychological Measurement. 2006;30(2):121-44.
• Terwee CB, Bot SD, de Boer MR, van der Windt DA, Knol DL, Dekker J, et al. Quality criteria were proposed for measurement properties of health status questionnaires. Journal of clinical epidemiology. 2007;60(1):34-42.
• Cohen J. Statistical power analysis forthe behavioural sciences. Baskı, Hillsdale NJ. 1988.
• Yapar D, Aksakal FNB. Revize Edilmiş Diyabet Öz Bakım Envanteri’nin ve Algılanan Diyabet Öz Yönetimi Ölçeği’nin Türkçe Geçerlik ve Güvenirliğinin İncelenmesi. Sağlık Bilimlerinde Değer. 2023;13(3):406-17.
• Kwak JM, Kim JH. Psychometric Properties of the Korean Version of the Environmental Health Literacy Scale. Int J Environ Res Public Health. 2022;19(7).
• George D, Mallery M. Using SPSS for Windows step by step: a simple guide and reference. 2003.
• Gokdemir F; Yılmaz T. Likert tipi ölçekleri kullanma, modifiye etme, uyarlama ve geliştirme süreçleri. Journal of Nursology, 202;:26.2:148-60.
• Heckler CE. A Step-by-Step Approach to Using the SAS™ System for Factor Analysis and Structural Equation Modeling. Taylor & Francis; 1996.
• Schermelleh-Engel K, Moosbrugger H and Müller H. Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online. 2003;8:23-74.