OSMANLI DEVLETİ’NDE YAHUDİLİK: EBÜZZİYA TEVFİK’İN MİLLET-İ İSRAİLİYE KİTABI

Year 2019, Issue: 5, 59 - 80, 30.06.2019

Osman Özkul Nadir Çomak Hilal Uzun

https://doi.org/10.34230/fiad.514931

Cited By: 1

Abstract

Öz: Bu
makalede Osmanlı düşüncesi üzerindeki Avrupa etkisinin farklı bir boyutu;
‘antisemitizm’ ele alınmıştır. İlk olarak, Osmanlı İmparatorluğu’nda
antisemitizmin doğuşu ve genel seyri üzerinde durulmuştur. Daha sonra, önemli
bir Osmanlı düşünürü ve gazetecisi olan Ebüzziya Tevfik’in ‘Millet-i İsrailiye’
başlıklı kitabı kitabı değerlendirilmiştir. Söz konusu kitap Osmanlılarda
Yahudi halkına hasredilmiş ve antisemitik söylemlerin izlerini taşıyan ilk eser
olması sebebiyle örnek metin olarak incelenmiştir.

Çalışmada
öncelikle Antisemitizm kavramı üzerinde durulmuş, Antisemitizmin ortaya çıkışı
ve temelleri bağlamında Yahudilerin Avrupa dönemi hakkında bilgiler
sunulmuştur. İkinci olarak Osmanlı’da dini temelli Yahudi karşıtlığı da
çalışmamızın hedefi bağlamında ayrı bir başlık olarak yerini almıştır. Üçüncü
olarak ise örnek metnin yazarı Ebüzziya Tevfik ve Millet-i İsrailiyesi’ne
ayrılmıştır. Bu bağlamda yazarın genel hatlarıyla düşünceleri anlatılmış ve
sonrasında “Millet-i İsrailiye” başlıklı kitabın inceleme konusu dâhilinde
analizi yapılmıştır.

Çalışmanın
amacı genel hatlarıyla Yahudi tarihinde antisemitizmin ortaya çıkışının ve
Osmanlı Devletindeki Avrupa kökenli tezahürlerini açıklamaktır. Ayrıca bu
çalışmada Osmanlı Devleti ve Avrupa dönemi Yahudiliğinin tarihine de
değinilerek antisemit söylemlerin ortaya çıkışından önce ve sonra her iki
toplumda Yahudi halkına karşı takınılan tavrın net olarak ortaya konulması
amaçlanmıştır. Ebüzziya Tevfik’in Millet-i İsrailiye başlıklı eseri, Osmanlı
Devletin’de Yahudi tarihine hasredilmiş ilk eser olma hüviyetindedir.
Antisemitik söylem izleri taşıyan bu eser Osmanlı düşüncesinde antisemitizmin
Avrupalı kökenleri bağlamında bize önemli bilgiler sunmaktadır.

Keywords

Antisemitizm, Avrupa, Osmanlı, Ebüzziya Tevfik

References

• ARI, Tayyar, Vadedilmiş Topraklar İnancı, Yahudi Karşıtlığı ve Siyonizm Üzerine Tarihsel Bir İnceleme, Yayınlanma Tarihi: 12 Kasım 2015, Erişim Tarihi: 16 Nisan 2016. http://www.kenandabirkuyu.org/vadedilmis-topraklar-inanci-yahudi-karsitligi-ve-siyonizm-uzerine-tarihsel-bir-inceleme AYDIN, Fuat, Genel Hatlarıyla Yahudilik, İnsan yayınları, İstanbul, 2004.BESALEL, Yusuf, Osmanlı İmparatorluğu döneminde antisemitizm, Yayımlanma Tarihi: 20 Ağustos 2014, Erişim Tarihi: 21 Nisan 2016. http://www.salom.com.tr/haber-92091-osmanli_Imparatorlugu_ doneminde_antisemitizm.htmlBRAUDE/LEWİS, Benjamin/Bernard, Osmanlı Devleti İçerisindeki Hıristiyanlar ve Yahudiler, (Çev: Halil Erdemir-Hatice Erdemir), Celal Bayar Üniversitesi - Academia.eduDURALI, Şaban Teoman, Çağdaş Küresel Medeniyet, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2003. EBÜZZİYA, Ziyad, Ebüzziya Tevfik, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt :10.FIRESTONE, Reuven, İslamofobi&Antisemitizm:Tarihi Seyir ve İmkânlar, Arhces Quarterly, 4: 7, 2010: http:www.academia.edu//İslamofobi and Antisemitizm Tarihi Seyir ve İmkânlar. GEDİKLİ BERBER, Şarika, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçişte Yahudilerin Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne Uyum Süreci: Moiz Kohen Örneği, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 7/4, Fall 2012, p. 1779-1800, AnkaraGÜNDOĞDU, Fahriye, Ebüzziya Tevfik’in Türk Basımcılığına Getirdiği Yenilikler ve Türk Kütüphaneciliğine Katkıları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütüphanecilik Bilim Dalı Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, Ekim, 1982.GÜR, Alim, Ebüzziya Tevfik’in Hayatı, Dil, Edebiyat, Basın, Yayın ve Matbaacılığa Katkıları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara, 1990.HALDUN, İbn-i, Mukaddime, (Çev: Zakir Kadiri Ugan), M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1997. ŞENAY, Bülent, Yahudi-Hıristiyan İlişkileri Tarihi ve Anti-Semitizm-Oryantalizm İlişkisi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Cilt: 11, Sayı:2, 2002. TÜRESAY, Özgür, “Osmanlı İmparatorluğu’nda antisemitizmin Avrupalı kökenleri üzerine birkaç not Ebüzziya Tevfik ve Millet-i İsrâiliye (1888)”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı 6, Güz 2007 - Kış 2008, ss. 101-104.TEVFİK, Ebüzziya, Millet-i İsrailiye, Matbaa-ı Ebuzziya, Kostantiniye, 1305 (1886).