Üretkenlik karşıtı iş davranışlarının iş kazalarına olan etkisinde güvenlik ikliminin düzenleyici rolü; makine ve ekipman imalatı sektörü örneği

Year 2022, , 128 - 133, 30.12.2022

Fahri Oluk , Ahmet Gökcan , Göksel Demir

https://doi.org/10.51753/flsrt.1123316

Abstract

Güvenlik iklimi, örgütlerde çalışanların iş kazalarına karşı davranış ve tutumlarını olumlu veya olumsuz yönde şekillendiren belirleyici etki olarak görülmektedir. Çalışanların sergilemiş oldukları üretkenlik karşıtı iş davranışları iş ortamlarındaki güvenlik iklimini olumsuz yönde etkileyen davranışlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan bu çalışmada, “Makine ve Ekipman İmalatı” sektöründeki çalışanların üretkenlik karşıtı iş davranışlarının iş kazalarına olan etkisinde güvenlik ikliminin düzenleyici rolünün tespiti amaçlanmıştır. Bu amaçla belirlenen iş koluna ait özel sektörde çalışan 394 kişiden anket formu yöntemiyle veriler toplanmıştır. Elde edilen verilerle IBM SPSS 26.0 ve AMOS 24 Programı kullanılarak analizler gerçekleştirilmiştir. Analizler sonrasında düzenleyici etkinin durumsal olarak nasıl değiştiği hakkında ayrıntılı fikir sahibi olabilmek için eğim analizi (slope) gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak elde edilen bulgulara göre iş kazalarına, üretkenlik karşıtı iş davranışlarının olumlu yönde ve anlamlı, güvenlik ikliminin olumsuz yönde ve anlamlı etkilerinin olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuç, güvenlik ikliminin düşük olması durumunda, üretkenlik karşıtı iş davranışlarının iş kazalarına olan etkisinin daha da arttığını ve üretkenlik karşıtı iş davranışları-iş kazaları arasındaki ilişkinin, güvenlik iklimi tarafından düzenlendiğini göstermektedir. Yol analizine dâhil edilen tahmin değişkenlerinin iş kazaları üzerindeki değişimin yaklaşık %15’ini açıkladığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar, araştırmanın yürütüldüğü sektörde iş kazaları konusunda üretkenlik karşıtı iş davranışlarının ve güvenlik ikliminin etkisi açısından önemli ipuçları sağlayabilecektir.

Keywords

Güvenlik iklimi, iş güvenliği, iş kazası, üretkenlik karşıtı iş davranışları

The regulatory role of the safety climate in the effect of counterproductive work behaviors on work accidents; example of machinery and equipment manufacturing industry

Abstract

The safety climate is seen as the determining effect that shapes the behavior and attitudes of employees towards occupational accidents in a positive or negative way. The counterproductive work behaviors exhibited by the employees appear as behaviors that negatively affect the safety climate in the workplace. In this study, it is aimed to determine the regulatory role of the safety climate in the effect of the counterproductive work behaviors of the employees in the “Machinery and Equipment Manufacturing” sector on occupational accidents. For this purpose, data were collected from 394 people working in the private sector belonging to the determined business line, using the survey form method. Analyzes were carried out with the obtained data using IBM SPSS 26.0 and AMOS 24 Program. After the analyses, slope analysis was carried out in order to have a detailed idea about how the regulatory effect changed situationally. As a result, according to the findings, it has been determined that counterproductive work behaviors have positive and significant effects on occupational accidents, and the safety climate has negative and significant effects. This result shows that if the safety climate is low, the effect of counterproductive work behaviors on occupational accidents increases and the relationship between counterproductive work behaviors and occupational accidents is regulated by the safety climate. It was concluded that the estimation variables included in the road analysis explained approximately 15% of the change in occupational accidents. The results obtained will provide important clues in terms of the effect of counterproductive work behaviors and safety climate on occupational accidents in the sector where the research is conducted.

Keywords

Counterproductive work behaviors, occupational accident, occupational safety, safety climate

References

• Akkaya, B. (2019). İlkokullardaki öğretmenlerin üretkenlik karşıtı iş davranışının örgütsel vatandaşlık ve örgütsel adalet ile ilişkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı, Ankara.
• Bronkhorst, B., Tummers, L., & Steijn, B. (2018). Improving safety climate and behavior through a multifaceted intervention: Results from a field experiment. Safety science, 103, 293-304.
• Choudhry, R. M., Fang, D., & Lingard, H. (2009). Measuring safety climate of a construction company. Journal of construction Engineering and Management, 135(9), 890-899.
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2017). Action research. In Research methods in education (pp. 440-456). Routledge.
• Celik, E. (2014). Güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkisi: İş tatmininin aracılık rolü. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara.
• Doyen, B., Vlerick, P., Soenens, G., Vermassen, F., & Van Herzeele, I. (2020). Team perception of the radiation safety climate in the hybrid angiography suite: A cross-sectional study. International Journal of Surgery, 77, 48-56s.
• Glinska-Newes, A., & Lis, A. (2016). Paradoks Współwystępowania Organizacyjnych Glinska-Newes Zachowań Obywatelskich I Kontrproduktywnych. Research Papers of the Wroclaw University of Economics/Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wroclawiu, 422, 265-275.
• Gokcan, A., (2021). Gümüşhane ili altın madeni çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği algısının değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Gümüşhane.
• Gurbuz, S. (2021). Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 1-199.
• Kim, N. K., Rahim, N. F. A., Iranmanesh, M., & Foroughi, B. (2019). The role of the safety climate in the successful implementation of safety management systems. Safety science, 118, 48-56. Kurt, R. (2013). Herkes İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi (Birinci Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık. 1-1143.
• Melchior, C., & Zanini, R. R. (2019). Mortality per work accident: A litera-ture mapping. Safety Science, 114, 72-78.
• Ocel, H. (2010). Üretim karşıtı iş davranışları ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 18-26.
• Polat, M. (2020). Psikolojik sözleşme ihlallerinin üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisi: Bir alan araştırması. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 377-408.
• Probst, T. M., Goldenhar, L. M., Byrd, J. L., & Betit, E. (2019). The Safety Climate Assessment Tool (S-CAT): A rubric-based approach to measuring construction safety climate. Journal of safety research, 69, 43-51.
• Robinson, S. L., & Bennett, R. J. (1995). A typology of deviant workplace behaviors: A multidimensional scaling study. Academy of management journal, 38(2), 555-572. Seber, V. (2012). İşçi sağlığı ve güvenliğinde risk analizleri nasıl yapılır?. Elektrik Mühendisliği, 445, 30-34.
• SGK, (2020). Sosyal Güvenlik Kurumu İstatistik Yıllıkları, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/sgk/tr/kurumsal/istatistik/sgk_istatistik_yilliklari. Last accessed on March 03, 2022.
• Spector, P. E., & Fox, S. (2005). Counterproductive work behavior: Investigation of actors and targets. Washington, DC: APA Books.
• Spector, P. E., Fox, S., Penney, L. M., Bruursema, K., Goh, A., & Kessler, S. (2006). The dimensionality of counterproductivity: Are all counterproductive behaviors created equal?. Journal of vocational behavior, 68(3), 446-460.
• Tong, R., Wang, X., Wang, L., & Hu, X. (2022). A dual perspective on work stress and its effect on unsafe behaviors: The mediating role of fatigue and the moderating role of safety climate. Process Safety and Environmental Protection.165, 929-940.
• Turen, U., Gokmen, Y., Tokmak, I., & Bekmezci, M. (2014). Güvenlik iklimi ölçeğinin geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4), 171-190.
• Yagimli, M. & Ergin, H. (2017). Türkiye’de İş Kazalarının Üssel Düzeltme Metodu ile Tahmin Edilmesi. Marmara Fen Bilimleri Dergisi, 29(4), 118-123.
• Zermane, A., Tohir, M. Z. M., Baharudin, M. R., & Yusoff, H. M. (2020). Analysis of the Contributing Factors for Fatal Accidents due to Falls from Heights in Malaysia and the USA. Safety Engineering Interest Group, 28, 15-36.