TÜRKÇE SÖZLÜK’TE FİİLSEL EŞDİZİMLİLİK

Year 2015, Issue: 17, 67 - 84, 31.12.2015

Nuh Doğan

Abstract

Eşdizimlilik bazı sözcüklerin birbiriyle karşılıklı öncelikleri olduğu ve birbirini gerektirdiği sözcük birleşmelerini ifade eder. İyi bir sözlük gerekli eşdizimsel yapıları içermeli ve en iyi biçimde betimleyebilmelidir. Türkçe Sözlük’te (TS), eşdizimlilik farkındalığının olmadığı, özellikle isim+fiil unsurlarından oluşan fiilsel eşdizimli yapıların sözlük bilimsel bir yönteme göre değil, çoğunlukla anlık sezgilere dayalı ve rastgele betimlendiği görülür. TS’de fiilsel eşdizimlilik bilgisinin farklı betimleme biçimlerinin olduğu tespit edilmiştir. TS’nin fiilsel eşdizimli yapıları kimi zaman tümüyle göz ardı ettiği, kimi zaman fiilin tanımları ve örnekleri içinde betimlediği, kimi zaman da birleşik yapılarla karıştırdığı, özellikle deyim ve birleşik fiil içinde değerlendirdiği görülür. Oysa fiilsel eşdizimli yapılar deyim ve birleşik fiillerden farklı bir sözcük birleşmesidir. Bu yapıların, sözlük bilimi açısından nerede, nasıl ve ne kadarının betimleneceğine ve kaydedileceğine karar verilmesi gerekir.

Keywords

Eşdizimlilik, fiilsel eşdizimlilik, eşdizimsel anlam, Türkçe Sözlük

References

• ALLERTON, David (1984), “Three (Or Four) Levels of Word Cooccurence Restriction”, Lingua 63, s. 17-40.
• AKSAN, Doğan (1998a), “Türklerde Sözlükçülük, Bugün Türkiye’de Sözlük”, Kebikeç, S. 6, s. 115- 118.
• AKSAN, Doğan (1998b), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: TDK Yay.
• ATKINS, B. T. Sue ve Michael RUNDELL (2008), The Oxford Guide to Practical Lexicography, Oxford University Press.
• BENSON, M., Benson E. ve R. Ilson (1986), The BBI Combinatory Dictionary of English, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• BUSSMANN, Hadumod (1998), Routledge Dictionary of Language and Linguistics, London and New York: Routledge.
• COWIE, A. P. (1998), Phraseology: Theory, analysis, and applications. Oxford: Clarendon Press.
• COWIE, A.P. (1981), “The treatment of collocations and idioms in Learners' Dictionaries”, Applied Linguistics, II, s. 223—235.
• COWIE, A.P. (2012), “Dictionaries, Language Learning and Phraseology”, International Journal of Lexicography, Vol. 25, No. 4, s. 386–392.
• COWIE, A.P. (1996), “Phraseology”, The encyclopedia of language and linguistics, (Ed. Keith Brown), Oxford: Elsevier, s. 579-584.
• COWIE, A.P. (1988), “Stable and Creative of Vocabulary Use”, Vocabulary and Language Teaching, (Eds. Ronald Carter and Michael McCarthy), Malaysia: Longman, s. 127-139.
• COWIE, A. P. vd. (1993), Oxford Dictionary of English Idioms, Hong Kong: Oxford University Press.
• COWIE, A. P. and R. Mackin (1975), Oxford Dictionary of Current Idiomatic English Volume 1: Verbs with Prepositions & Particle, Hong Kong: Oxford University Press.
• COWIE, A. P. and R. Mackin (1993), Oxford Dictionary of Phrasal Verbs, Volume 1: Verbs with Prepositions & Particle, Hong Kong: Oxford University Press.
• CRUSE, D. A. (1986), Lexical Semantics, Cambridge: Cambridge University Press.
• CRYSTAL, David (1997), The Cambridge Encyclopedia of Language, London: Cambrige University Press.
• ÇETİNKAYA, Bayram (2010), “Eşdizimli Sözlükler ve Türkçenin Eşdizimli Sözlüğü”, Türkiye’de ve Dünya’da Sözlük Yazımı ve Araştırmaları Sempozyumu, İstanbul: Kubbe Neşriyat, s. 406-415.
• ÇETİNKAYA, Bayram (2009), “Eşdizimli Sözlükler”, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/4 Summer 2009, s. 196-206.
• EVERT, S. (2004), The statistics of word cooccurrences: Word pairs and collocations, PhD Thesis, University of Stuttgart.
• FIRTH, JR. (1957), “Modes of Meaning”, Papers in Linguistics 1934-1951. Oxford University Press, Oxford, s. 190-228.
• FIRTH, JR. (1968), “A synopsis of linguistic theory, 1930–1955”, Selected papers of Firth, J. R. 1952– 1959, (Ed. F. R. Palmer), Indiana University Press, Bloomington, s. 168–205.
• FONTENELLE, Thierry (1998), “Discovering Significant Lexical Functions in Dictionary Entries “, Phraseology: theory, analysis, and applications, (Ed. A.P. Cowie), Oxford University Press, s. 188- 207.
• HALLIDAY, M. A. K. (1966), “Lexis as a Linguistic Level”, Memory of F. R. Firth, (Ed. C.E. Bazell vd.), London: Longman, s. 148-162.
• HALLIDAY, M. A. K. (2004), “Lexicology”, Lexicology and corpus linguistics, (Ed. M. A. K. Halliday vd.), London and New York: Continuum, s. 1-22.
• HANKS, P. (2006), “Lexicography: Overview”, Encyclopedia of Language & Linguistics, Oxford: Elsevier, s. 113-128
• HOWARTH, Peter (1998), “The Phraseology of Learners' Academic Writing “, Phraseology: theory, analysis, and applications, (Ed. A.P. Cowie), Oxford University Press, s. 188-207.
• JACKSON, Howard (2002), Lexicography An Introduction, London and New York: Routledge.
• JACKSON, Howard (1988), Words and Their Meaning, London and New York: Longmon.
• KRISHNAMURTHY, R. (2006), “Collocations”, Encyclopedia of Language & Linguistics, Oxford: Elsevier, s. 596-600.
• LEECH, Geoffrey (1981), Semantics. 2nd ed. Harmondsworth: Penguin.
• MEL’ČUK, Igor (19989, “Collocations and Lexical Functions”, Phraseology: theory, analysis, and applications, (Ed. A.P. Cowie), Oxford University Press, s. 23-54.
• MOON, Rosamund. 2008. “Dictionaries and Collocations”, Phraseology An interdisciplinary perspective Ed. Sylviane Granger and Fanny Meunier, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, s. 313-336.
• NESSELHAUF, Nadja (2005), Collocations in a Learner Corpus, Amsterdam / Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• ÖZKAN, Bülent (2010), “Türkçenin Öğretiminde Sıfatların Eşdizim Sözlüğü: Yöntem ve Uygulama”, e-International Journal of Educational Research, Volume: 1 Issue: 2- Autumn 2010, pp. 51-65.
• ÖZKAN, Bülent (2012), “Türkiye Türkçesinin Eşdizim Sözlüğü”, IV. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildirileri Kitabı, C. II, (Ed. M. N. Önal), Ankara: Muğla Üniversitesi, s. 93-102.
• ÖZKAN, Bülent (2011), Türkiye Türkçesinde Belirteçlerle Fiillerin Birlikte Kullanılması ve Eş Dizimlilik, Ankara: TDK Yay.
• PİLTEN, Şahru (2008), “Eş Dizimlilik Özellikleri Bakımından Türk Dilinde ‘Temiz’ Sözcükleri”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Sayı 4, s. 24-46.
• SINCLAIR, J. M. (1991), Corpus, Concordance, Collocation, Oxford: Oxford University Press. SINCLAIR, J. M. (2000), "Lexical Grammar", Darbai ir Dienos, Vol. 24 (Naujoji etodologija), s. 191- 203. http://donelaitis.vdu.lt/publikacijos/sinclair.pdf (21. 12. 2015)
• SVENSÉN, Bo (2009), A Handbook of Lexicography: The Theory and Practice of Dictionary-Making, Cambridge University Press.
• UZUN, E. Nadir (2003), “Modern Dilbilim Bulguları Işığında Türkçe Sözlüğe Bir Bakış, Dil ve Edebiyatı Araştırmaları Sempozyumu 2003, Mustafa Canpolat Armağanı, (Haz. Aysu Ata, Mehmet Ölmez), s. 281-293.
• ZGUSTA, Ladislav (1971), Manual of Lexicography, Prague: Academia.