ŞAH İSMAİL VE GÜLİZAR HANIM HİKÂYESİ ALANYA VARYANTI ÜZERİNE MUKAYESELİ BİR İNCELEME

Year 2020, Issue: 26, 165 - 185, 30.06.2020

Yavuz Uysal

Abstract

Sözlü anlatı geleceğinin önemli bir parçası olan halk hikâyeleri içerisinde önemli bir yeri olan Şah İsmail hikâyeleri; tarikat şeyhliği, devlet adamlığı misyonlarının yanı sıra şairliğiyle de öne çıkan Safevi Devleti hükümdarı Şah İsmail’in ismi etrafında oluşmuş anlatılardır. Bu hikâyeler; Anadolu, Balkanlar ve Ortadoğu’ya kadar yayılmıştır. Çeşitli yazma nüshalar ve sözlü varyantlar bu bölgelerde tespit edilmiş olsa da günümüzde sözlü kaynaklardan derlenen Şah İsmail hikâyelerinin bazı bölümlerinin unutulmaya başlandığı görülmüştür. Alanya’dan derlenen Şah İsmail Hikâyesi, gelenekteki zayıflamaya verilebilecek örneklerden bir tanesidir. Bu çalışmada ilk olarak halk hikâyeleri ile ilgili genel bilgiler verilmiş olup; daha sonra Şah İsmail’in hayatı ve edebi kişiliğinden bahsedilmiştir. Çalışma kapsamında ilk olarak motif ve epizot yapılarını incelediğimiz Milli Kütüphane Nüshası, Grek Nüshası, Süleymaniye Nüshası ve Alanya Varyantı ile ilgili kısa bir açıklama yapılmış, bu nüshaların ve varyantların kendi aralarındaki farkları açıklanmaya çalışılmıştır.

Keywords

Sözlü anlatmalar, Halk hikayesi, Şah İsmail, motif, epizot.

References

• AÇA, Mehmet (1998), “Kozı Körpeş-Bayan Sulu Dastanı Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• AKALIN, Ş.Haluk (2005), Büyük Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ALPTEKİN, Ali Berat (2009), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ yayınları.
• BORATAV, Pertev Naili (2015), Halk Hikâyesi ve Hikâyeciliği, Ankara: Bilgesu yayınları.
• ÇETİN, Nilgül Gedik (1998), “Şah İsmail Hikâyesi Üzerine Monografik Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• ÇOLAK, Faruk. (1994), “Şah İsmail Hikâyesi Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri.
• ÇOLAK, Faruk (2016), “Şah İsmail Hikâyesinin Süleymaniye Versiyonu Üzerine Bir Değerlendirme”, İnternational Academic Research Congress-INES (3-5 Kasım), 2201-2209. Antalya.
• ERGUN, S. Nushet (1946), Hatayı Divanı Şah İsmail Safevi Edebi Kişiliği Hayatı Nefesleri, Ankara: İstanbul Maarif Kitaphanesi.
• KARAHANCI, İbrahim (2013), “Grek Harfli Türkçe Bir Metin: Hekye-i Şah İsmail ve Gülüzar Hanum (Çeviri Yazılı Metin, Dil İncelemesi, Sözlük)” Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• KAYA, Doğan (2007), Ansiklopedik Türk Halk Edebiyatı Terimler Sözlüğü, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAYA, Doğan, S. Koz (2001), Halk Hikâyeleri-1, İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• MACİT, Muhsin (2018), “Şah Hatâyî İle Taçlı Hanım Hikâyesi”, Milli Folklor, Yıl:18, S.117, s.5-18.
• TURGUT, Vedat (2016), “Şah İsmail'in Hatunu”, Otam, S.39, s.27-35.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/sah-ismail#2-edebiyat (06.05.2020).
• https:/islamansiklopedisi.org.tr/sah-ismail#1, C. 38, s253-255 (06.05.2020)