MÜSLÜMAN EVLİYASI İLE HRİSTİYAN AZİZLERİN MENKIBE VE KERAMETLERİ ÜZERİNE BİR MUKAYESE DENEMESİ

Year 2019, Issue: 25, 87 - 145, 31.12.2019

Yusuf Babür

Abstract

İslam dünyasında meşhur velilere dair menkıbevi hayatlar ve keramet anlatıları, klasik edebiyatın önemli malzemelerinden biridir. Hristiyan dünyasında meşhur olmuş azizlerin menkıbevi hayatlarına bakıldığında da yine çok sayıda kerametin anlatıldığına şahit olunur. Klasik Türk Edebiyatı’nın mühim kaynaklarından olan evliya tezkireleri, azizlerin hayatlarını anlatan çeşitli eserler, bu evliyaların/azizlerin hayatlarını örnek göstererek âdeta dinî propaganda yapmaktadır. Evliya/aziz hayatlarında benzer kerametlerin/mucizelerin görülmesi, bunların aynı kaynaktan çıkabileceği iddiasını akla getirmektedir. Mürit veya mensup toplamak, onları bağlı oldukları kanaat önderine sadakatten ayırmamak ve onların motivasyonunu zinde tutmak veya arttırmak için sıklıkla başvurulan menkıbevi anlatılar, öyle görülüyor ki ortak bir kaynaktan; peygamber kıssalarından beslenmektedir. Tam bu noktada Müslüman evliyasının ve Hristiyan azizlerinin benzeşen bazı kerametlere sahip olduğuna rastlanmıştır. Benzer kerametler tasnif edilmiştir. İlgili isimlerin başlarından geçen benzer olaylar, aynı alt başlıkta dikkatlere sunulmuştur. İslam evliyasına ve Hristiyan azizlerine mal edilen anlatıların bu denli bir benzerliğe sahip olması, bu çalışmanın çıkış
noktasını oluşturmuştur.

Keywords

: İslam Evliyası, Hristiyan Azizleri, Menkıbe, Keramet, Mucize, Meşhur Velile

References

• AKÇİÇEK, Abdülkadir (Terc.) (2016), Molla Cami, Nefahatü’l-üns Min Hadarati’l-kuds, İstanbul: Huzur Yayınevi.
• AKYÜZ, Gabriel (2012), Kilise Ataları Tarafından Kutsal Ruh’un Kavalı Olarak Adlandırılan Süryani Mor Efrem’in Şiirleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• AKYÜZ, Mihayel (2017), Muşe Bar Kifo ve ‘İrade Özgürlük ve Doğal Afetler’ Adlı Eseri, Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi. Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitüsü, Süryani Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı.
• ASHKENAZİ, Michael (2018). Japon Mitolojisi (Çev. Özlem Özarpacı), İstanbul: Say Yayınları.
• ATEŞ, Süleyman (2002), “Kutub”, DİA, XXVI, Ankara: TDV Yayınları, 498-499.
• AYKIT, Dursun Ali (2012), Akdenizli Bir Keşiş: Sütuncu Simeon, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi Cilt 12, Sayı 2, 81-104.
• BABÜR, Yusuf (2018), “Erzincan’da Bulunan İki Alevi Ziyaretgâhı: Kırklar Makamı Ve Sultan Seydi (İnançlar, Anlatılar)”, IV. Uluslararası Alevilik ve Bektaşilik Sempozyumu (18-20 Ekim), Cilt I., 153-174. Ankara.
• BALCI, Gülistan (2006), İlahi Dinlerde Mucize, Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı Dinler Tarihi Bilim Dalı.
• BESALEL, Yusuf (2001), Yahudilik Ansiklopedisi (III Cilt), İstanbul: Gözlem Gazetecilik ve Basın Yayın.
• BEYDİLİ Celal (2004), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük (Çev.Eren Ercan), Ankara: Yurt Yayınları.
• BLACK, Jeremy & GREEN, Anthony (2003), Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü (Haz. Necdet Hasgül), İstanbul Aram Yayıncılık.
• BOYACIOĞLU, Fuat (2013), “Ernest Renan’ın Hristiyanlığın Kökenleri 3: Aziz Paul/Pavlus İsimli Kitabında Lystra/Hatunsaray”, The Journal of Academic Social Science Studies. Volume 6 Issue 6, 263-275.
• CAMPBELL, Joseph (1995), Joseph Campbell, İlkel Mitoloji-Tanrının Maskeleri, (Çev. Kudret Emiroğlu), İstanbul: İmge Kitabevi.
• COLASANTI, Giovanni (1988), Aziz Antuan’ın Hayatı, İstanbul: Ohan Matbaacılık.
• CSAKİ, Eva (2012), “Geleneklerimizde Ortak İyi Örneklerimizden Hızır Ve Benzerleri”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi / 2012-1 (Ocak-Haziran) (Balkan Özel Sayısı-I), 113-118.
• CÜRCANİ (2014), Tarifat-Tasavvuf Istılahları (Çev. Abdülaziz Mecdi Tolun; Haz. Abdulrahman Acer), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• ÇİFT, Salih (Terc.) (2007), “Paul B. Fenton, Yahudi Mistisizmi ve İslam Tasavvufunda Evliyâ Hiyerarşisi”, Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi Cilt: 16, Sayı: 2, 369-391.
• DEMİRCİ, Mehmet (2011), Dinî Tasavvufi Menkıbeler ve Yorumları, İstanbul: Nefes Yayınları.
• DOLAPÖNÜ, Hanna (1972), Tarihte Mardin, İstanbul: Hilal Matbaacılık.
• ESKİKURT, Adnan (2014), “Ortaçağ Anadolu Ticaret Yolları”. Muğla: Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 33, Güz, 15-40.
• ESTIN, Colette & LAPORTA, Helene (2008), Yunan ve Roma Mitolojisi (Çev. Musa Eran), Ankara: Tübitak Yayınları.
• FİDAN, Mehmet Emin (Terc.) (2011), Abdülmecid Hânî, Hadâiku’l-verdiyye, İstanbul: Semerkand Yayınları.
• GARIS, Malfono Evgin Abgar (Terc.) (2013), Aziz Avgin’in Yaşamı, İstanbul: Anadolu Ofset.
• GÖYÜNÇ, Nejat (1969), XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, İstanbul: İÜ Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• GRAVES, Robert (2010), Yunan Mitleri (Çev. Uğur Akpur), İstanbul: Say Yayınları . GÜL, Halime (2008), İbrahim bin Edhem ve Tasavvuf Tarihindeki Yeri, Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Tasavvuf Bilim Dalı.
• GÜNEL, Aziz (1970), Türk Süryaniler Tarihi, İstanbul: Oya Matbaası.
• GÜNEŞ, Hüseyin Haşimi (2007), Abdüsselam Efendi’nin Mardin Tarihi, İstanbul: İmak Ofset.
• GÜRKAN, Saime Leyla (2005), “Mucize”, DİA, XXX, Ankara: TDV Yayınları, 352-356.
• HANÇERLİOĞLU, Orhan (2013), Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• HARMAN, Ömer Faruk (2001), “İsmail”, DİA, XXIII, Ankara: TDV Yayınları, 76-80.
• İANNİTTO, Astrid (2002), Tanrı İçin Yaşanmış Bir Hayat Assisili Fransua’nın Hayatı ve Öğretileri, İstanbul: Ohan Basımevi.