ÖZBEK TÜRKÇESİNİN “tur-, o’tir-, yot-, yur-” FİİLLERİ ÜZERİNDE ASPEKT-AKTİONSART İZLENİMLERİ

Year 2022, Issue: 30, 235 - 255, 30.06.2022

Bahar Türkyılmaz

Abstract

Bu çalışmada Özbek Türkçesindeki tur-, ot’ir-, yot- ve yur- şeklinde dört temel fiilin analitik kombinasyonlarındaki kılınışsal ve görünüşsel incelemeleri yapılmıştır. Öncelikle, ele aldığımız kategorilerin Rusça ve Almanca örnekler üzerinden bir çerçevesi çizilmiş sonrasında Rus Türkolojisiyle öne çıkan analitik fiillerdeki görünüşün neyi karşıladığına değinilmiştir. İnceleme için Johanson’un bakış açısı teorisi ve kılınış teorisi esas alınmıştır. Kılınış noktasında ise inceleme yalnızca dönüşümsüzleştiricilik kapsamında gerçekleşen işlevlerle sınırlı olup işlemcilerin başlangıç dönüşümlü, bitiş dönüşümlü ve dönüşümsüz içeriklerle kombinasyonları değerlendirilmiş; leksikal aspektteki fiil sınıflarıyla olan etkileşim dışarıda tutulmuştur. Özellikle bağlamda çeşitli sentaktik ögelerin yardımıyla yakalanabilen çeşitli aktionsartal okumalar da tespit edilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Aspekt, Leksikal aspekt, Aktionsart, Özbek Türkçesi, Analitik Fiiller

References

• AĞCAGÜL, S. (2004) “Grammaticalization of Turkic Postverbial Constructions”. Orientalia Suecana 53, 5-14. BASKAKOV, N. A. (1975) Grammatika Hakasskogo Yazıka. Moskva: İzdatel’stvo Nauka. CROFT, W. (2012) Verbs: Aspect and Causal Structure. Oxford: Oxford University Press. DEMİR, N. (1993) Postverbien Im Türkeitürkischen. Unter Besonderer Berücksichtigung Eines Südanatolischen Dorfdialekts. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.